Reflections from Culture to Turkish Folk Songs: Women in Bitlis Folk Songs

Yıl 2023, Sayı: 10, 341 - 354, 25.03.2023

Şule Gümüş

https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1247248

Öz

Türkü (the Turkish folk song) is one of the products of Anonymous Folk Literature sung with melody. The Turkish folk song, which is the fusion of poetry and music, is the reflection of the collective unconscious and subconscious of the society from which it emerged. Pains, joys, and expectations, in short, those that are experienced and those that cannot be experienced, come into existence in Turkish folk songs. Turkish folk songs are the most significant cultural memory places of the society they belong to, and by sharing the feelings of the individuals who make up that society, these songs keep them together. Turkish folk songs have rich content that can tell every moment of social life, from the cradle to the grave.
In this study, the way women are handled in Bitlis folk songs has been evaluated. Bitlis is a city that has a rich culture. This richness is also reflected in its folk songs. Bitlis folk songs artistically address the traditional life of the people, the geographical structure and the economic situation of Bitlis. In this context, women have also been the subject of Bitlis folk songs. In our culture, women have been valued as mothers, wives, lovers, and sisters and have taken place in important positions in social and political terms throughout history. This value of women in social life is also reflected in oral literature works. In Bitlis folk songs, women are handled according to society's conception of life. Bitlis folk songs are analyzed under nine titles, including those that are told directly about a woman, those that deal with women's personalities, those that deal with women's appearance, those that deal with women's clothing and jewelry, those that deal with love for women, those that deal with the troubles women that experience, those that deal with the social role of women, those that contain reproaches to women, and those that are sung by women. As a result of this analysis, it was found that Bitlis folk songs deal with women with their status in cultural life. From this point of view, it is possible to say that Turkish folk songs build the perception of the life of today and future generations, as well as guide the place of women in social life.

Anahtar Kelimeler

Turkish folk songs, Bitlis folk songs, woman, verbal literature, verbal history.

Kültürden Türkülere Yansıyanlar: Bitlis Türkülerinde Kadın

Öz

Türkü; ezgi ile söylenen Anonim Halk Edebiyatı ürünlerinden biridir. Şiir ve müziği bir araya getiren türkü, içinden çıktığı toplumun kolektif bilinçdışı ve bilinçaltının yansımasıdır. Acılar, sevinçler, beklentiler kısacası yaşananlar ve yaşanamayanlar türkülerde varlık kazanır. Türküler ait oldukları toplumun en önemli kültürel bellek mekânlarıdır ve o toplumu oluşturan fertlerin duygu paylaşımını sağlayarak onları bir arada tutar. Türküler toplum hayatının beşikten mezara kadar her anını anlatabilecek zengin bir içerik dünyasına sahiptir.
Bu çalışmada Bitlis türkülerinde kadının ele alınış biçimleri değerlendirilmiştir. Bitlis kültür zenginliği olan bir ildir. Bu zenginlik türkülere de yansımıştır. Bitlis türküleri halkın geleneksel yaşamını, Bitlis’in coğrafi yapısını, ekonomik durumunu sanatlı bir şekilde ele almaktadır. Bu bağlamda kadın da Bitlis türkülerine konu olmuştur. Kültürümüzde kadın; ana, eş, sevgili ve kardeş olarak değer görmüş tarih içerisinde sosyal ve siyasal açıdan önemli konumlarda yer almıştır. Toplum hayatında kadına verilen bu değer sözlü edebiyat ürünlerine de yansımıştır. Bitlis türkülerinde de kadın toplumun hayat tasavvuruna uygun olarak işlenmiştir. Bitlis türküleri; doğrudan bir kadın için söylenenler, kadınların kişiliklerini ele alanlar, kadınların görünüşünü ele alanlar, kadının giyim kuşamını ve takılarını ele alanlar, kadına olan aşkı ele alanlar, kadınların yaşadıkları sıkıntıları ele alanlar, kadının toplumsal rolünü ele alanlar, kadına serzenişi içerenler ve kadın ağızlı türküler olmak üzere dokuz başlık altında tahlil edilmiştir. Yapılan inceleme neticesinde Bitlis türkülerinin, kadını kültürel yaşamdaki konumuyla ele aldığı tespit edilmiştir. Bu açıdan değerlendirildiğinde günümüzün ve gelecek nesillerin hayat algısı inşa edilirken kadının sosyal hayattaki yeri konusunda türkülerin yol gösterici olacağını söylemek mümkündür.

Anahtar Kelimeler

Türkü, Bitlis türküleri, kadın, sözlü edebiyat, sözlü tarih.

Kaynakça

• Alptekin, A. B. (2004). Âşık Veysel. Türk’üz Türkü Çağırırız. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Alptekin, A. B. ve Sakaoğlu, S. (2006). Türk Saz Şiiri Antolojisi (14 ve 21. Yüzyıllar). Ankara: Akçağ Yayınları.
• Assmann, J. (2001). Kültürel Bellek (Çev. Ayşe Tekin). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Bayat, F. (2018). Türk Kültüründe Kadın Şamanlar. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Bayburtlu, A. S. ve Ulusoy Yılmaz, D. (2022). Erzurum Türkülerinde Kadın. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 24, 1139-1155.
• Boratav, P. N. (2013). 100 Soruda Türk Halk Edebiyatı. İstanbul: Bilge Su Yayıncılık.
• Çelebi, C. (1999). Bitlis Vadideki Güzel Şehir. Ankara: Betav Yayınları.
• Dizdaroğlu, H. (1968). Halk Şiirinde Türkler. Türk Dili ve Edebiyatı Türk Halk Edebiyatı Özel Sayısı, 207, 186-293.
• Durbilmez, B. (2007). Âşık Tarzı Şiirlerde Sözlü Tarih (Kayserili ve Yozgatlı Âşıkların Şiirlerinden Örneklerle). II. Kayseri ve Yöresi Kültür, Sanat ve Edebiyat Bilgi Şöleni (10-12 Nisan 2006)- Bildiriler. Kayseri: ERÜ Yayınları, 299-317.
• Durbilmez, B. (2018). Âşık Edebiyatı ve Taşpınarlı Halk Şairleri. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Durbilmez, B. (2019). Türk Kültür Coğrafyası Halk Bilimi ve Edebiyat Araştırmaları. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Ekici, M. (2013). Türkü İncelemelerinin Yöntemi Üzerine Bir Değerlendirme. Kültürümüzde Türkü Sempozyumu Bildirileri I. Sivas: Es Ofset Matbaacılık.
• Gazimihal, M. R. (1929). Şarkî Anadolu Türküleri ve Oyunları. İstanbul: Evkaf Matbaası.
• Kabaklı Çimen, L. (2008). Türk Töresinde Kadın ve Aile. İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayınları.
• Kafesoğlu, İ. (2015). Türk Milli Kültürü. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Karacar, U. (2020). Bitlis Türküleri Üzerine Bir İnceleme. Yüksek Lisans Tezi. Van: Yüzüncü Yıl Üniversitesi.
• Kaşkarlı Mahmut (1992). Divanü Lûgat-it Türk (Haz. Besim Atalay). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Oğuz, M. Ö. (2001). Halk Şiirinde Tür Şekil Makam. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Öcal, M. (2005). Ahlat Türküleri. Ankara: Ertem Basım Yayın.
• Öncü, A. (2011). Trabzon Türküleri (Tasnif İnceleme Metin). Yüksek Lisans Tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi.
• Özbek, M. (1994). Folklor ve Türkülerimiz. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• https://www.repertukul.com/BAGA-VARDIM-NAR-ICIN-219 [Erişim tarihi: 05.08.2022].
• Roux, J. P. (1989). Orta Çağda Türk Kadını. Erdem, 13, 187-198.
• Sarısözen, M. (1962). Türk Halk Musikisi Usulleri. Ankara: Resimli Posta Matbaası.
• Serdar, M. T. (2000). Rüyalar Şehri Bitlis. Bitlis: Bitlis Valiliği.
• Sevinç, N. (2007). Türklerde Kadın ve Aile. İstanbul: Bilgeoğuz Yayınları.
• Şahin, V. (2011). Kültürel Bellek Mekânı Olarak Türküler. Kültürümüzde Türkü Sempozyumu Bildirileri I. Sivas: Es Ofset Matbaacılık.
• Yakıcı, A. (2013). Halk Şiirinde Türkü. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Yiğit N. H. (2022). Türkülere Yansıyan Yönleriyle Askerlik Sistemi. Çeşm-i Cihan Dergisi, 9(2) , 2-32.