Poems With Bursa Redif in Divan Poetry

Yıl 2023, Sayı: 10, 211 - 229, 25.03.2023

Yılmaz Faraşoğlu

https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1254627

Öz

Some cities have a special place and importance in our civilization and cultural history. Bursa is one of the cities that have not been erased from the memory of the nation for centuries and whose ancient memories are always alive in the minds. In our cultural history, Bursa has a special place in addition to political and cultural centers such as Istanbul, Edirne, Konya, Baghdad, Damascus, Cairo, Skopje. Bursa, which is home to different cultures, beliefs and civilizations that date back to ancient times, is one of the most distinguished cities of Turkish-Islamic civilization in this land. Bursa, which embraced many civilizations with its deep-rooted past, was the first capital of the Ottoman Empire. Bursa is the city of history and culture, bearing the first examples of Ottoman architecture, with the Osman Gazi tomb and the kulliyes of the next five sultans, as well as the works of Bithynia, Roman, Seljuk and Byzantine civilizations; It is a spiritual city with hundreds of historical mosques, masjids and tombs.
After the brief information about Bursa, the city of firsts, at the beginning of the study, the historical course of the city and its place in our cultural history are emphasized. Then, information was given about the poets who lived in Bursa throughout the history, and 9 poems, 8 of which were ghazals, written by divan poets with Bursa redif were tried to be examined. The poems are listed according to the death date of the poets and firstly, after a brief information about the poet, the verse is evaluated in terms of form and content; In the meantime, the text of the poem is presented. Thus, it was tried to determine which aspects of Bursa were handled from the eyes of divan poets.

Anahtar Kelimeler

Bursa, Divan poetry, ghazal, Ottoman civilization.

Divan Şiirinde Bursa Redifli Şiirler

Öz

Medeniyet ve kültür tarihimizde bazı şehirlerin özel yeri ve önemi vardır. Asırlarca millet hafızasından silinmeyen, kadim hatıraları zihinlerde daima canlı kalan şehirlerden birisi de Bursa’dır. Kültür tarihimizde İstanbul başta olmak üzere Edirne, Konya, Bağdat, Şam, Kahire, Üsküp gibi siyasi ve kültürel merkezler yanında Bursa’nın da özel bir yeri vardır. Kuruluşu çok eski tarihlere dayanan, üzerinde hayat bulan farklı kültür, inanç ve medeniyetlere ev sahipliği yapan Bursa, Türk-İslam medeniyetinin bu topraklarda ortaya koyduğu en seçkin şehirlerdendir. Köklü geçmişiyle birçok medeniyeti bağrına basan Bursa, Osmanlı Devleti’nin ilk başkentidir. Bursa Bitinya, Roma, Selçuklu ve Bizans medeniyetlerinin eserleri yanında Osman Gazi türbesi ve sonraki beş padişahın külliyeleri ile Osmanlı mimarisinin ilk örneklerini taşıyan tarih ve kültür şehri; yüzlerce tarihî cami, mescit ve türbesiyle ruhaniyetli bir şehirdir.
Çalışmanın girişinde ilkler şehri Bursa hakkında verilen kısa bilginin ardından şehrin tarihî seyri ve kültür tarihimizdeki yeri üzerinde durulmuştur. Ardından tarih boyunca Bursa’da yaşamış şairler hakkında bilgi verilip divan şairleri tarafından Bursa redifiyle yazılan 8’i gazel 9 şiir incelenmeye çalışılmıştır. Şiirler şairlerin ölüm tarihine göre sıralanmış olup önce şair hakkında kısa bilginin ardından manzume şekil ve muhteva açısından değerlendirilmiş; arada da şiirin metni sunulmuştur. Böylece divan şairleri gözünden Bursa’nın hangi yönleriyle ele alındığı tespit edilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Bursa, Divan şiiri, gazel, Osmanlı medeniyeti.

Kaynakça

• Aka, B. (2020). Divan Şiirinde Kaplıca Redifli Gazeller. Journal of Turkish Language and Literature, 6 (1), 1-15.
• Aksoy, H. (1993). Celîlî, Hâmidîzâde. TDV İslam Ansiklopedisi (C. 7, s. 269-270). İstanbul: TDV Yayınları.
• Albayrak, N. (2010). Şem‘î, Konyalı. TDV İslam Ansiklopedisi (C. 38, s. 505). İstanbul: TDV Yayınları.
• Algül, H.; Azamat, N. (1995). Emir Sultan. TDV İslam Ansiklopedisi (C. 11, s. 146-148). İstanbul: TDV Yayınları.
• Aman, F. (2018). Osmanlı Şehri ve Bursa Prototipi Üzerine Bir Bakış Denemesi. Sinop Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2 (1), 51-60.
• Arslan, M. (2018). Divan Edebiyatında Şehirler Üzerine Yazılan Şiirler ve Bunlar Arasında Amasya Şiirleri. Uluslararası Amasya Şairleri Bilim Şöleni Bildiriler Kitabı (Ed. Mehmet F. Köksal, Sibel Murad, Mevlüt İlhan). Ankara: KIBATEK.
• Atlansoy, K. (1998). Bursa Şairleri: Bursa Vefayatnamelerindeki Şairlerin Biyografileri. Bursa: Asa Kitabevi.
• Aydın, A. (2017). Şair Tezkirelerine Göre Osmanlı’nın Unvanlı Şehirleri. Hikmet-Akademik Edebiyat Dergisi, 3 (7), 35-56.
• Avşar, Z. (2017). Revânî Divanı. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları. (e-kitap 3145).
• Ayaz, H. (2015). Bülbül Şiiri Etrafında Mehmed Âkif’in Değerler Dünyası Üzerine Düşünceler. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 25 (1), 31-37.
• Beşli, F. (2012). Somut Olmayan Kültür Mirasın Somutlaşan Harmanı. Bursada Zaman, Bursa Büyükşehir Belediyesi Yayınları. 1 (1), 26-27.
• Bilge, M. L. (2021). Büyük Ayasofya’da Padişah Türbeleri. İslam Tetkikleri Dergisi, 11 (2), 941-974.
• Çağlayan, N. (2007). Nisâri Divanı, Metin-İnceleme. Yüksek Lisans Tezi. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi. Çanaklı, L. A. (2015). Türk Edebiyatı ve Bursa. Şehir ve Toplum, (2), 13-34.
• Çetin, O. (ts.). Bir İlim Ve Kültür Merkezi Olarak Bursa. https://www.bursaarastirmalarimerkezi.com/bir-ilim-ve-kultur-merkezi-olarak-bursa/ [Erişim Tarihi: 08.02. 2023]
• Çiftçi, C. (2004). Osmanlı Döneminde İstanbul’un İaşesinde Bursa’nın Rolü. Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, (16), 151-171.
• Çorak, R. (2002). Klasik Edebiyatta Sevgilide Göz, Kirpik ve Kaş Üzerine Benzetmeler. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi.
• Dalar, T. (2018). Ahmet Hamdi Tanpınar’ın Bursa’da Zaman Şiirinde Zaman ve Mekân Algısı. Akademik İncelemeler Dergisi, 13 (2), 183-200.
• Davutoğlu, A. (2016). Medeniyetler ve Şehirler. İstanbul: Küre Yayınları.
• Dilçin, C. (1983). Örneklerle Türk Şiir Bilgisi. Ankara: TDK Yayınları.
• Durmuş, E. (2019). Bursa’da Erken Dönem Osmanlı Mimarisi’nde Kemer. Yüksek Lisans Tezi. Bursa: Uludağ Üniversitesi.
• Eken, Y. (2020). Bursa İli Karagöz Müzesinde Yapılan Deri Tasvirlerinin İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi.
• Erginli, Z. (2002). Bursa Tasavvuf Kültüründe Horasanlı Dervişler (Ed. Ramis Dara). Bursa’da Dünden Bugüne Tasavvuf Kültürü. Bursa: Bursa Kültür Sanat ve Turizm Vakfı Yayınları.
• Erünsal, İ. E. (2008). Revânî. TDV İslam Ansiklopedisi (C. 35, s. 30-31). İstanbul: TDV Yayınları.
• Eyduran, A. (2000). Biyografi Kaynaklarında Şehir, Kültür İlişkisi ve Bunun Kınalızade Hasan Çelebi Tezkiresi’nde Görünüşü. Bilig, (12), 29-42.
• Gönül, A. (2017). Erken Dönem Osmanlı Kentlerinden Bursa ve Üsküp’ün Kentsel ve Mimari Gelişiminin 14. Yüzyıldan Günümüze Karşılaştırmalı Olarak İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Bursa: Uludağ Üniversitesi.
• Güner, H. (1967). Başlangıcından Zamanımıza Kadar Kütahyalı Şairler. Kütahya: Kütahya İl Basımevi.
• Güney, H. (2014). Hellenistik Dönem Öncesi Bithynia’da Hellen Kolonileri ve Bithynialılar Arasındaki İlişkiler, Belleten, 78 (282), 407-434.
• Hızlı, M. (1986). XVI. Asır Bursa Medreseleri. Yüksek Lisans Tezi. Bursa: Uludağ Üniversitesi.
• Hızlı, M. (2001). Bursa’da Selatin İmaretleri. Uludağ Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, 10 (1), 33-62.
• İnalcık, H. (1992). Bursa. TDV İslam Ansiklopedisi (C. 6, s. 445-449). İstanbul: TDV Yayınları.
• İnalcık, H. (2007). Orhan. TDV İslam Ansiklopedisi (C. 33, s. 375-386). İstanbul: TDV Yayınları.
• İpşirli, M. (2010). Şeyhülislam. TDV İslam Ansiklopedisi (C. 39, s. 91-96). İstanbul: TDV Yayınları.
• İsen, M. (1997). Ötelerden Bir Ses, Ankara: Akçağ Yayınları.
• Kaplan, H. (2016). Mahallî Şairin Mahallî Coğrafyası: Kütahyalı Rahîmi’nin Şiirlerinde Yer Adları. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 17, 121-172.
• Kaplan, Y. (2017). Lale Devri İstanbul’unda Padişah Bahçelerini Anlatan Manzum Bir Eser: Hıfzî ve Mesâir’i. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15 (1), 307-330.
• Karagöz, M. (2021). Bursa’nın Yetiştirdiği Bir Değer: Metin Güven Hayatı-Sanatı-Eserleri. Yüksek Lisans Tezi. Bursa: Uludağ Üniversitesi.
• Karagöz, S. (2004). Feyzî Efendi Divanı İnceleme, Transkripsiyonlu Metin, Sözlük. Yüksek Lisans Tezi. Sakarya: Sakarya Üniversitesi.
• Karataş, A. İ. (2008). Bursa Suları ve Su Vakıfları. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 17 (2), 379-417.
• Karavelioğlu, M. (2008). XV. ve XVI. Yüzyıl Divanlarında Bursa (Ed. Fatma Meliha Şen, Reyhan Çorak ve Murat Karavelioğlu). 15 ve 16. yüzyıl Divanlarında Edirne, Bursa ve İstanbul. İstanbul: BİSAV Yayınları.
• Karavelioğlu, M. (2014). Şemʻî Divanı. İstanbul: Yazma Eserler Kurumu.
• Kayabaşı, N. (1996). Kuşbakışı Bir Görünüm: Edebiyatımızda Bursa Bursa’da Edebiyat (Ed. Hayati Baki). Bursa’da Edebiyat Edebiyatta Bursa. Ankara: Edebiyatçılar Derneği.
• Köksal, M. F. (2002). Eski Şiirimizin Nadide Güzelleri. Türklük Bilimi Araştırmaları, (11), 161-168.
• Köksal, M. F. (2016). Son Dönem Divan Şairlerinden Kütahyalı Vasfî Divanı. İstanbul: Kesit Yayınları.
• Kurtaran, U. (2012). Bir İmparatorluğun Doğuşu Osmanlı Kuruluş Dönemi. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Elektronik Dergisi, 5, 244-265.
• Kuru, L. (2019). XVII. ve XVIII. Yüzyıllarda Bursa Medreseleri ve Müderris Tevcihatı. History Studies, 11 (3), 1031-1058.
• Nas, Ş. K. (2018). Celilî Divanı. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları. (e-kitap 3602).
• Necdet, A. (1996). Eski Şiirimiz ve Bursa (Ed. Hayati Baki). Bursa’da Edebiyat Edebiyatta Bursa. Ankara: Edebiyatçılar Derneği.
• Öztoprak, N. (2012). Bursalı Feyzî Efendi’nin Elifnameleri. Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 35 (35), 135-167.
• Salman, F. (2004). Türk Kumaş Sanatında Görülen Geleneksel Kumaş Çeşitlerimiz. Sanat Dergisi, 6, 1-17.
• Sarı, M. (2013). Mevlevi Âşık ve Şair Konyalı Şemʻî. Konya: Konya İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayınları.
• Taşpınar, İ. (2004). I. İznik Konsili (325) ve İslam Kaynaklarındaki Yeri. Marmara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, 26, 23-44.
• Tekeli, H. (2000). Gazzizâde Abdullatif’in Hayatı, Eserleri ve Vakıât’ı. Doktora Tezi. Bursa: Uludağ Üniversitesi.
• Tonak, H. (2014). Kayıp Bir Hazine: Bursa Bey Sarayı. Bursa’da Zaman, (3) 10, 2-7.
• Yıldız, E. (2018). Klâsik Türk Edebiyatında Şehir Şiirleri ve Revânî’nin Yayımlanmış Divanı’nda Yer Almayan Medine Kasidesi. International Journal of Language Academy, 6 (2), 120-143.
• Yıldız, S. (2002). Sermed Divanı, İnceleme-Metin. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi.