Türkçe Öğretiminde Tutum: Lisansüstü Tezlerin Araştırma Eğilimleri

Yıl 2023, Sayı: 11, 752 - 774, 30.06.2023

Ömer Kemiksiz

https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1276184

Öz

Bu araştırmanın amacı Türkçe öğretiminde tutum üzerine hazırlanmış lisansüstü tezleri çeşitli açılardan incelemektir. Nitel araştırma desenlerinden doküman incelemesi ile yürütülen araştırmanın veri setini 2006-2022 yılları arasında hazırlanmış, Yükseköğretim Kurulu Tez Merkezinde kayıtlı 100’ü yüksek lisans, 30’u doktora tezi olmak üzere toplam 130 lisansüstü tez oluşturmaktadır. Verilerin içerik analizi tekniği ile tahlil edildiği araştırmanın bulgularına göre Türkçe öğretiminde tutum konulu tezlerin en fazla 2019 (f=32) ve 2022 (f=25) yıllarında tamamlandığı, bu çalışmaların daha çok Dokuz Eylül Üniversitesi (f=10), Atatürk Üniversitesi (f=7), Gazi Üniversitesi (f=7), Kırıkkale Üniversitesi (f=6) ve Sakarya Üniversitesi (f=6) bünyesinde hazırlandığı belirlenmiştir. Yüksek lisans tezlerinde daha çok Doç. Dr. (f=43) ve Dr. Öğr. Üyesi (f=43), doktora tezlerinde ise Prof. Dr. (f=22) unvanına sahip akademisyenlerin danışmanlık yaptığı tespit edilmiştir. Konuyla ilgili tezlerin temel dil becerilerine göre dağılımında okuma (f=71) ve yazma (f=45) becerilerinin belirgin şekilde öne çıktığı görülürken tezlerde en fazla tercih edilen araştırma yöntemleri yarı deneysel model (f=51), tarama modeli (f=39) ve karma modeller (f=35) olmuştur. Araştırmalarda çalışma grubu olarak ortaokul (f=66) ve ilkokul (f=41) öğrencilerinin sıkça tercih edilmeleri, anahtar kelime sayısının genellikle 3 ila 5 arasında değişmesi çalışmada ortaya çıkan diğer bulgulardır.

Anahtar Kelimeler

Türkçe öğretimi, tutum, dil becerileri, lisansüstü tezler.

Attitude in Turkish Teaching: Research Trends of Graduate Theses

Öz

The aim of this study is to examine the postgraduate theses on attitude in Turkish teaching from various perspectives. The data set of the research, which was conducted with document analysis, one of the qualitative research designs, consists of a total of 130 postgraduate theses, 100 of which are master's theses and 30 of which are doctoral theses, prepared between 2006 and 2022 and registered in the Council of Higher Education Thesis Center. According to the findings of the study in which the data were analyzed with the content analysis technique, it was determined that the theses on attitude in Turkish teaching were completed mostly in 2019 (f=32) and 2022 (f=25), and these studies were mostly prepared at Dokuz Eylül University (f=10), Atatürk University (f=7), Gazi University (f=7), Kırıkkale University (f=6) and Sakarya University (f=6). It was found that Assoc. Prof. Dr. (f=43) and Asst. Prof. Dr. (f=43) mostly advised master's theses, while academics with the title of Prof. Dr. (f=22) advised doctoral theses. In the distribution of the theses on the subject according to basic language skills, reading (f=71) and writing (f=45) skills were found to be prominent, while the most preferred research methods in the theses were quasi-experimental model (f=51), survey model (f=39) and mixed models (f=35). Other findings in the study are that secondary school (f=66) and primary school (f=41) students are frequently preferred as the study group, and the number of keywords generally varies between 3 and 5.

Anahtar Kelimeler

Turkish teaching, attitude, language skills, graduate theses.

Kaynakça

• Agheyisi, R. & Fishman, J. A. (1970). Language Attitude Studies: A Brief Survey of Methodological Approaches. Anthropological Linguistics, 12(5), 137-157.
• Ajsen, I. (2001). Nature and Operation of Attitudes. Annual Review of Psychology, 52, 27-58.
• Ajzen, I. (2014). Attitude Structure and Behavior. In A. R. Pratkanis, S. J. Breckler and A. G. Greenwald (Eds.), Attitude Structure and Function, (pp. 241-274). New York: Lawrence Erlbaum Associates.
• Akaydın, Ş. ve Çeçen, M. A. (2015). Okuma Becerisiyle İlgili Makaleler Üzerine Bir İçerik Analizi. Eğitim ve Bilim, 40(178), 183-198.
• Alver, M. ve Taştemir, L. (2017). Konuşma Becerisi Üzerine Yapılan Lisansüstü Tezlerin İncelenmesi. International Journal of Languages’ Education and Teaching, 5(3), 451-462.
• Amin, A. (2020). Attitude Towards Language in Sociolinguistics Settings: A Brief Overview. REiLA Journal of Research and Innovation in Language, 2(1), 27-30.
• Aydeniz, S. ve Haydaroğlu, M. (2021). Dört Temel Dil Becerisi Alanında Yapılan Lisansüstü Tezlerin Bibliyometrik Analizi. Türkiye Eğitim Dergisi, 6(1), 200-216.
• Aydın, İ. S., Kaya, N. S. ve Bayraktar, U. (2015). Türkçe Öğretiminde Öğrenci Tutumlarına Yönelik Yazılan Makaleler Üzerine Meta-Analiz Çalışması. International Journal of Languages’ Education and Teaching, 3(2), 95-118.
• Bakan, H. ve Çelebi, S. (2022). Türkiye’de Akıcı Okuma Becerisine Yönelik Yapılan Lisansüstü Tezler ve Makaleler Üzerine Bir İnceleme. Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 9, 71-87.
• Balcı, A. (2009). İlköğretim 8. Sınıf Öğrencilerinin Kitap Okuma Alışkanlığına Yönelik Tutumları. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(11), 265-300.
• Batur, Z. ve Akdeniz, T. (2020). Değerler Eğitimiyle İlgili Yapılan Tezler Üzerine Bir İnceleme: Türkçe Eğitimi. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13(1), 1-11.
• Batur, Z., Özdil, Ş. ve Özcan, H. Z. (2022). Millî Eğitim Dergisinde Yayımlanan Makalelerin Türkçe Eğitimi Açısından Bibliyometrik Analizi. Millî Eğitim Dergisi, 51(234), 1591-1612.
• Biçer, N. (2017). Yabancılara Türkçe Öğretimi Alanında Yayınlanan Makaleler Üzerine Bir Analiz Çalışması. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 27, 236-247.
• Boer, A., Pijl, S. J. & Minnaert, A. (2012). Students’ Attitudes towards Peers with Disabilities: A Review of the Literature. International Journal of Disability, Development and Education, 59(4), 379-392.
• Bohner G. & Dickel, N. (2011). Attitudes and Attitude Change. Annual Review of Psychology, 62, 391-417.
• Boyacı, S. ve Demirkol, S. (2018). Türkçe Eğitimi Alanında Yapılan Doktora Tezlerinin İncelenmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 6(2), 512-531.
• Bowen, G. A. (2009). Document Analysis as a Qualitative Research Method. Qualitative Research Journal, 9(2), 27-40.
• Bright, A. D. (2008). Motivations, Attitudes and Beliefs. In H. Oh and A. Pizam (Eds.), Handbook of Hospitality Marketing Management (pp. 239-265). Oxford: Butterworth-Heinemann.
• Brown, G., Manogue, M. & Rohlin, M. (2002). Assessing Attitudes in Dental Education: Is it Worthwhile?. British Dental Journal, 193(12), 703–707.
• Calp, Ş. ve Seçgin, M. (2019). Türkiye’de Yaratıcı Drama Alanında Yapılmış Tezlere Yönelik Betimsel Bir Analiz. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 23(2), 365-388.
• Ceran, D., Aydın, M. ve Onarıcıoğlu, A. S. (2018). Okuma Eğitimi Üzerine Yapılan Tezlerde Eğilimler: Bir İçerik Analizi Çalışması. Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(3), 2377-2392.
• Chaiken, S. & Stangor, C. (1987). Attitudes and Attitude Change. Annual Review of Psychology, 38, 375-638. Cohen D. & Crabtree B. (2006). Qualitative Research Guidelines Project. http://www.qualres.org/HomeCrit-3814.html, [Erişim tarihi: 18.03.2023]
• Condit, C. M. (2010). Public Attitudes and Beliefs About Genetics. Annual Review of Genomics and Human Genetics, 11(1), 339-359.
• Çeçen, M. A. ve Deniz, E. (2015). Lise Öğrencilerinin Okumaya Yönelik Tutumları (Diyarbakır İli Örneği). Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12(30), 193-212.
• Çöllü, E. F. ve Öztürk, Y. E. (2006). Örgütlerde İnançlar-Tutumlar Tutumların Ölçüm Yöntemleri ve Uygulama Örnekleri Bu Yöntemlerin Değerlendirilmesi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi, 9(1-2), 373-404.
• Daşöz, T. (2013). Yapılandırılmış Dinleme Etkinliklerinin Yedinci Sınıf Öğrencilerinin Dinleme Tutumlarına, Dinleme Kaygılarına ve Dinlediğini Anlama Düzeylerine Etkisinin İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Niğde: Niğde Üniversitesi.
• Davidoff, L. L. (1987). Introduction to Psychology. New York: MC Graw Hill.
• Demir, M. (2022). Konuşma Halkası Tekniğinin İlköğretim 5. Sınıf Öğrencilerinin Konuşma Becerilerine ve Tutumlarına Etkisi. Yüksek Lisans Tezi. Ağrı: Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi.
• Demir, M. İ. ve Şeref, İ. (2021). Türkçe Eğitimi Lisansüstü Tezlerine Yönelik Bir Araştırma: Tez Jürileri. Türkiye Bilimsel Araştırmalar Dergisi, 6(2), 273-296.
• Demirtaş Madran, H. A. (2018). Tutum, Tutum Değişimi ve İkna. Ankara: Nobel Yayınları. Deniz, K. ve Karagöl, E. (2017). Akademik Yazma Açısından Tez Yazım Kılavuzları. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 5(2), 287-312.
• Deniz, K. ve Karagöl, E. (2018). Akademik Yazma Açısından Dergi Yazar Rehberleri. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 6(4), 1210-1225.
• Dilidüzgün, Ş. (2017). Metindilbilim ve Türkçe Öğretimi. Ankara: Anı Yayınları.
• Direkçi, B., Akbulut, S. ve Şimşek, B. (2020). Türkçe Eğitimi Alanında Yapılan Değerler Eğitimi Tezlerinin İncelenmesi. Journal of World of Turks, 12(2), 117-140.
• Doğan Kahtalı, B., Oğuz, B., Cayhan, C. ve Taşkın, N. (2020). Türkiye’de Dinleme Eğitiminin Geldiği Nokta (2017-2019 Yılları). Uluslararası Sosyal Bilimler Akademi Dergisi, 2(4), 645-663.
• Eagly, A. H. & Himmelfarb, S. (1978). Attitudes and Opinions. Annual Review of Psychology, 29, 517-554.
• Eagly, A. H. & Chaiken, S. (2007). The Advantages of an Inclusive Definition of Attitude. Social Cognition, 25(5), 582-602.
• Ercan Güven, A. N. (2022). Anlama Becerilerini Konu Alan Doktora Tezlerinin Değerlendirilmesi. Ihlara Eğitim Araştırmaları Dergisi, 7(1), 40-50.
• Erdağı Toksun, S. (2020). Ortaokul Öğrencilerinin Dinlemeye Yönelik Tutumlarının Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 19, 20-28.
• Eyüp, B. (2020). Türkçe Öğretmenleri ile İlgili Yapılan Lisansüstü Tezlerin Eğilimleri: Bir İçerik Analizi (2000-2019). RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 21, 536-558.
• Göksu, T. (2007). Sosyal Psikoloji. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Güney, S. (2020). Sosyal Psikoloji. Ankara: Nobel Yayınları.
• Hogg, M. A. & Vaughan, G. M. (2014). Sosyal Psikoloji (çev. İ. Yıldız ve A. Gelmez). Ankara: Ütopya Yayınları.
• Hsieh, H. F. & Shannon, S. E. (2005). Three Approaches to Qualitative Content Analysis. Qualitative Health Research, 15(9), 1277-1288.
• İlker Kerkez, F. ve Sakallı, D. (2022). Covid-19 Salgınının Lisansüstü Eğitime Etkisinin İncelenmesi. Pearson Journal Of Social Sciences & Humanities, 7(18), 137-155.
• İnceoğlu, M. (2011). Tutum, Algı, İletişim. Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Kağıtçıbaşı, Ç. (2010). Günümüzde İnsan ve İnsanlar. İstanbul: Evrim Yayınları.
• Karagöz, B. ve Şeref, İ. (2021). Türkçe Eğitimi Doktora Tezlerine Bütünsel Bir Yaklaşım (1995-2020). Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 46, 43-68.
• Karakuş Tayşi, E. (2014). Öğrenme Stiline Dayalı Eğitiminin Ortaokul Öğrencilerinin Dinlediğini Anlama Becerilerine ve Dinlemeye Yönelik Tutumlarına Etkisi. Doktora Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi.
• Karatay, H. (2011). 4+1 Planlı Yazma ve Değerlendirme Modelinin Öğretmen Adaylarının Yazılı Anlatım Tutumlarını ve Yazma Becerilerini Geliştirmeye Etkisi. Turkish Studies, 6(3), 1029-1047.
• Kardaş, M. N., Çetinkaya, V. ve Kaya, M. (2017). 2005-2017 Yılları Arasında Dinleme Eğitimi Üzerine Yapılmış Akademik Çalışmaların Eğilimleri Üzerine Bir Araştırma. Kuram ve Uygulamada Sosyal Bilimler Dergisi, 2(1), 21-32.
• Katrancı, M. (2013). Üstbiliş Stratejileri Öğretiminin Dinlediğini Anlama Becerisine ve Dinlemeye Yönelik Tutuma Etkisi. Doktora Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi.
• Kazazoğlu, S. (2013). Türkçe ve İngilizce Derslerine Yönelik Tutumun Akademik Başarıya Etkisi. Eğitim ve Bilim, 38(170), 294-370.
• Keşaplı, G. (2019). Yaratıcı Dramayla Planlanmış Türkçe Eğitimi ve Öğretimi Alanındaki Lisansüstü Çalışmalara Genel Bir Bakış. Avrasya Dil Eğitimi ve Araştırmaları Dergisi, 3(1), 77-94.
• Konuk, S. (2021). Ana Dili Olarak Türkçe Eğitimindeki Yaratıcı Yazma Tezlerine Analitik Bir Bakış: Kapsam Belirleme İncelemesi. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 22, 706- 733.
• Maden, A. (2020). Akıcı Okuma ile İlgili Lisansüstü Tezlerin Araştırma Eğilimleri: Bir Betimsel Analiz Çalışması. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 8(2), 543-558.
• Maden, S. (2011). Rol Kartlarının Konuşma Eğitimindeki Başarı ve Tutum Üzerine Etkisi. Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2(2), 23-38.
• Maden, S., Durmaz, N. ve Sayal, A. (2022). Türkçe Öğretiminde Drama Yönteminin Kullanımıyla İlgili Araştırmaların Eğilimleri. Türkiye Eğitim Dergisi, 7(1), 146-170.
• Morgan, H. (2021). Conducting a Qualitative Document Analysis. The Qualitative Report, 27(1), 64-77.
• Moscovici, S. (1963). Attitudes And Opinions. Annual Review of Psychology, 14, 231-260.
• Olson, J. M. & Zanna, M. P. (1993). Attitudes and Attitude Change. Annual Review of Psychology, 44, 117-154.
• Önal, A. ve Maden, S. (2021). Türkçe Eğitimi ile İlgili 2015-2019 Yılları Arası Lisansüstü Tezlerin Araştırma Eğilimleri. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 23(3), 929-941.
• Öz, K. (2018). Drama ile Yapılandırılmış Sözlü Anlatım Derslerinin Konuşmaya Yönelik Tutuma ve Özyeterlik Algısına Etkisi. Yüksek Lisans Tezi. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi.
• Özçakmak, H. (2017). Türkçe Eğitimi Lisansüstü Araştırmalarında Yeni Yönelimler (2011-2015). Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 6(3), 1607-1618.
• Özdemir, Y. ve Kıroğlu, K. (2021). İlkokul Öğrencilerinin Okuma Tutumları. Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, 43, 408- 424.
• Petty, R. E., Wegener, D. T. & Fabrigar, L. R. (1997). Attitudes and Attitude Change. Annual Review of Psychology, 48, 609-647.
• Phillips, S. L. (2003). Contributing Factors to Music Attitude in Sixth, Seventh and Eighth Grade Students. Doctoral Thesis. USA: Iowa University.
• Potur, Ö. ve Yıldız, N. (2016). Konuşma Becerisi Alanında Yapılan Akademik Çalışmaların Eğilimleri. Dil ve Edebiyat Eğitimi Dergisi, 18, 27-40.
• Sarikaya, İ. (2021). Aile ile Birlikte Yazmanın İlkokul Öğrencilerinin Yazma Başarı ve Tutumlarına Etkisi. Cumhuriyet Uluslararası Eğitim Dergisi, 10(4), 1696-1720.
• Sherif, C. W., Sherif, M. & Nebergall, R. E. (1981). Attitudes and Attitude Change. Westport: Greenwood Press. Smith, J. R. & Haslam, S. A. (2016). Sosyal Psikoloji (çev. ed. Ç. Çoker, G. Tekdemir Turttaş ve S. Cesur). Ankara: Nobel Yayınları.
• Stemler, S. (2001). An Overview of Content Analysis. Practical Assessment, Research and Evaluation, 7(17), 1-6.
• Süğümlü, Ü. (2016). Yazma Becerisinde Öğrenci Özerkliğinin Yazmaya Yönelik Tutum ve Motivasyonla İlişkisi: Bir Eylem Araştırması. Doktora Tezi. Sakarya: Sakarya Üniversitesi.
• Şahin, A., Çiftçi, B. ve Başbayrak, M. (2020). Teknoloji Destekli Türkçe Eğitimi Tezlerinin Eğilimleri. Uluslararası Eğitim Bilim ve Teknoloji Dergisi, 6(2), 98-114.
• Şahin, N. (2019). Ortaokul Öğrencilerinin Okuma Tutumları ve Okuma Motivasyonları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 7(4), 914-940.
• Şeker, Ö. F. (2022). Türkçe Eğitimi Lisansüstü Tezlerine Yönelik Bir İnceleme. Yüksek Lisans Tezi. Tokat: Gaziosmanpaşa Üniversitesi.
• Tavşancıl, E. (2014). Tutumların Ölçülmesi ve SPSS ile Veri Analizi. Ankara: Nobel Yayınları.
• Tekin, M. T. ve Bolat, Y. (2018). Türkiye’de Yazma Eğitimi Üzerine Yapılan Ölçek Geliştirme Çalışmalarının Analizi: Bir Meta-Sentez Çalışması. Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(2), 26-40.
• Thuan, P. D. (2021). Attitude and Motivation in Language Learning: A Review. Journal of English Language Teaching and Applied Linguistics, 3(5), 64-72.
• Tok, M. ve Potur, Ö. (2015) Yazma Eğitimi Alanında Yapılan Akademik Çalışmaların Eğilimleri (2010-2014 Yılları). Ana Dili Eğitimi Dergisi, 3(4), 1-25.
• Topal, Y., Ongun, A. ve Arıcı, B. (2022). Okuma Eğitimi ile İlgili Lisansüstü Tezlerin Eğilimleri: Bir İçerik Analizi. Türkiye Eğitim Dergisi, 7(2), 459-471.
• Tuna, L. (2016). Okuma Stratejilerinin 7. Sınıf Öğrencilerinin Okuma Alışkanlığı Kazanmasına, Okuma Tutumuna ve Okuduğunu Anlama Becerisine Etkisi. Yüksek Lisans Tezi. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi.
• Tunçer, M. ve Akmençe, A. E. (2019). Yabancı Dile Yönelik Kaygı, Özyeterlik ve Tutum Arasındaki İlişkiler. Turkish Journal of Educational Studies, 6(3), 1-13.
• Türkben, T. (2018). Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretimi Alanında Yapılan Lisansüstü Çalışmaların Değerlendirilmesi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 7(4), 2464-2479
• Türkyılmaz, M. B. (2021). Etkinlik Temelli Yaratıcı Yazma Çalışmalarının Yedinci Sınıf Öğrencilerinin Öykü Yazma Becerileri, Yazma Tutumları, Öz Düzenleme Stratejileri ve Motivasyonel İnançlarına Etkisi. Doktora Tezi. Hatay: Mustafa Kemal Üniversitesi.
• Varışoğlu, B., Şahin, A. ve Göktaş, Y. (2013). Türkçe Eğitimi Araştırmalarında Eğilimler. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 13(3), 1767-1781.
• Wach, E. & Ward, R. (2013). Learning about Qualitative Document Analysis. IDS Practice Paper in Brief, 13, 1-10.
• Yağmur Şahin, E., Kana, F. ve Varışoğlu, B. (2013). Türkçe Eğitimi Bölümlerinde Yapılan Lisansüstü Tezlerin Araştırma Eğilimleri. International Journal of Human Sciences, 10(2), 356-378.
• Yangil, M. K. ve Topçuoğlu Ünal, F. (2019). İkna Etme Tekniğinin Konuşma Tutumu Üzerindeki Etkisi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 7(2), 321-336.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2011). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık. https://ogrenciportali.yok.gov.tr/Sayfalar/KararDetay.aspx?did=7