The Life, Literary Personality and His Poetry Journal of Ilgazlı Naili

Yıl 2023, Sayı: 11, 540 - 562, 30.06.2023

Deva Özder

https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1289389

Öz

The minstrel literature was reconstructed with the formal and thematic efficiency of dervish lodge literature which was formed post-Islam and poet-bakshy tradition of pre-Islam era. The minstrel literature had an independent socio-cultural aspect in 16th century, and it raised some important representatives since then. One of the representatives of this literal tradition that grew and became rich in time, was Naili (Mustafa/ 1865-1936). Naili was born in Ilgaz, Çankırı, he was educated in medrese for a while and then he met some important minstrels of that time and he preferred to follow them. Naili had his life in Çankırı and Kastamonu which were the centres of the minstrel literature that time, and he became the apprentice of Kastamonulu Kemali and Geredeli Figani. The poet was raised in the tradition of folk-literature, and he wrote his poems in not only syllabic meter but also aruz prosody, he used the divan literature components successfully in his poems. Naili, who performed his art by being a troubadour with his instrument, compiled his, other minstrels’ and divan poets’ poems into a journal.
This study, which informs about Naili’s life, his literal personality and his journal, consists of three parts. In the first part, his literal personality is reviewed in the light of both resources and his third-generation grandchild Mehmet Kayılı by looking over his life and poems. In the second part, his journal is introduced. And in the final part, some of the poems of Naili is disseminated by transcription.

Anahtar Kelimeler

Divan literature, 19th century minstrel literature, Naili, tradition of minstrel, journal.

Ilgazlı Nâilî’nin Hayatı, Edebî Kişiliği ve Derlediği Şiir Mecmuası

Öz

Âşık edebiyatı, İslamiyet öncesi ozan-baksı geleneği ile İslamiyet’in kabulünden sonra teşekkül eden tekke edebiyatının biçimsel ve tematik verimlerinden yararlanarak yeniden yapılanmıştır. XVI. yüzyılda bağımsız bir sosyo-kültürel kurum kimliği ile karşımıza çıkan âşık edebiyatı, bu asırdan itibaren önemli temsilciler yetiştirmiştir. Zamanla gelişip zenginleşen bu edebî geleneğin XIX. yüzyıldaki temsilcilerinden biri de Nâilî (Mustafa/ D. 1865-Ö. 1936)’dir. Çankırı’nın Ilgaz ilçesinde doğan Nâilî, belli bir süre medrese eğitimi almış daha sonra dönemin bazı önemli âşıkları ile tanışarak onların izinden gitmeyi tercih etmiştir. Nâilî, ömrünün büyük bir kısmını Çankırı ve Kastamonu gibi âşık edebiyatının XIX. yüzyıldaki önemli merkezlerinde geçirmiş, Kastamonulu Kemâlî ile Geredeli Figânî’ye çıraklık etmiştir. Halk edebiyatı geleneği içinde yetişen şair, hece vezninin yanı sıra aruz vezniyle de şiirler yazmış, şiirlerinde divan edebiyatı unsurlarını başarıyla kullanmıştır. Sanatını saz eşliğinde diyar diyar gezerek icra eden Nâilî, büyük bir çoğunluğu çağdaşı olan âşıkların şiirleri olmakla birlikte divan edebiyatı şairlerinin şiirlerine ve kendi şiirlerine de yer verdiği bir mecmua derlemiştir.
Nâilî’nin hayatı, edebî kişiliği ve derlediği şiir mecmuası hakkında bilgilerin verildiği bu çalışma üç kısımdan oluşmaktadır. İlk bölümde gerek kaynaklarda yer alan gerek Nâilî’nin üçüncü kuşak torunu Mehmet Kayılı’nın verdiği bilgilerden istifade edilerek şairin hayatı ve şiirlerinden yola çıkılarak edebî kimliği ele alınmıştır. İkinci bölümde şairin bizzat kendisinin derlediği şiir mecmuası tanıtılmış, üçüncü bölümde ise söz konusu mecmuada yer alan Nâilî’ye ait şiirlerden bir kısmı transkripsiyon yöntemiyle neşredilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Divan edebiyatı, XIX. asır âşık edebiyatı, Nâilî, âşıklık geleneği, mecmua.

Kaynakça

• Aclûnî, İsmâil b. Muhammed (1351/1931). Keşfü’l-Hafâ, C. II. Mısır.
• Akman, E. (2003). Âşık Tarzı Destan Türü ve Çankırılı Âşıklardan Âşık Nâili, Âşık Ali ve Ali Kadri’nin Destanları Üzerine Bir Tahlil Denemesi. Çankırı Kültürü Sempozyumları-I Doğumunun 100. Yılında Zeki Ömer Defne ve Çankırılı Şairler Sempozyumu, 19-20 Eylül 2003, Ankara: KTB Yayınları, 230-237.
• Akman, E. (2018). Kastamonu’da Âşıklık Geleneği ve Âşık Edebiyatı. Eriş, M. (Ed.), 81 İlde Kültür ve Şehir Kastamonu (1. Baskı, s. 274-283). Kastamonu: Kastamonu Valiliği Yayınları.
• Albayrak, N. (1994). Âşık. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. https://islamansiklopedisi.org.tr/asik (s. 547-549). [Erişim Tarihi: 21.03.2023]
• Alper, K. (2004). Ahmet Talat Onay’ın “Çankırılı Şairleri”ne Ek: Çankırılı Bilinmeyen Birkaç Şair: Rüyetî, Nâilî Baba, Necâtî, Vehbî. Millî Folklor, 16(61), 160-171.
• Artun, E. (2016). Âşıklık Geleneği ve Âşık Edebiyatı. Adana: Karahan Kitabevi.
• Ataman, S. Y. (1937). Âşık Nâilî. Zonguldak: Karaelmas Basımevi.
• Boratav, P. N. (1968). Âşık Edebiyatı. Türk Dili Dergisi Türk Halk Edebiyatı Özel Sayısı, XIX (207), 340-357.
• Çakırsipahi, S. (2006). Âşık Nâilî Baba. Çankırı Araştırmaları Dergisi, 1, 201-213.
• Çavuşoğlu, M. (1986). Divan Şiiri. Türk Dili Dergisi Türk Şiiri Özel Sayısı, 36 (415-417), 1-16.
• Durmaz, U. (2020). Bir Mekânın Anatomisi: Halk Edebiyatı Ürünlerinin Yaratma ve İcra Ortamı Olarak Kahvehaneler. Uluslararası Halkbilimi Araştırmaları Dergisi, 3 (4), 110-129.
• Kaptan, Z. ve Yurduşen, Y. (2014). Âşık Edebiyatı Halk Şiirinin Gelişim Süreci. Alevilik Araştırmaları Dergisi, 4(8), 195-212.
• Karahan, A. (1991). Âşık edebiyatı. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. https://islamansiklopedisi.org.tr/asik-edebiyati (s. 550-552). Erişim Tarihi: 21.03.2023]
• Kur’an-ı Kerim. (2022). Diyanet İşleri Başkanlığı. https://kuran.diyanet.gov.tr/mushaf [Erişim Tarihi: 01.04.2023] Kurnaz, C. (2011). Divan Dünyası. Ankara: Kurgan Edebiyat Yayınları.
• Onay, A. T. (2019). Çankırı Şairleri (haz. İbrahim Akyol). İstanbul: Kriter Yayınevi.
• Sümer, O. (1961). Ilgazlı Nâilî Baba Hakkında. Türk Folklor Araştırmaları, 13(7/146), 2512-2514.
• Şenel, Süleyman (1997). Kastamonulu Âşık Yorgansız Hakkı Çavuş. İstanbul: Zafer Matbaası.
• Teber, Ö. F., ve Çalkan, R. (2019). Alevî-Bektaşî Nefeslerinde Tevellâ ve Teberrâ. Social Sciences Research Journal, 8(1), 89-96.
• Yakıcı, A. (2003). Türk Âşıklık Geleneği İçinde Kastamonu’nun Yeri ve Önemi. Milli Folklor Dergisi, 15 (60), 165-169.
• Yardımcı, M. (2014). Geçmişten Günümüze Ozanlık Geleneği ve Bu Süreçte İletişim Araçlarının Rolü. Erciyes Aylık Fikir ve Sanat Dergisi, 37(435), 27-30