Sümerbank in Collective Memory: Social Space the Early Period Sümerbank Campuses

Yıl 2023, Sayı: 12, 1550 - 1561, 26.09.2023

Eda Balaban Varol

https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1346946

Öz

Within the trialectic of sociality, historicity and spatiality, social space brings individuals together and determines social practices. Social space is not just an architectural structure. It is also a spatiality defined by collective memory. This study discusses the factory campuses established by Sümerbank under the concept of social space. The aim of the research is to read Sümerbank campuses, which do not exist today, through collective memory and to reveal the social practices in these spaces. For this purpose, the sample of the study was determined by a criterion sample; the Sümerbank Kayseri Cloth Factory, Sümerbank Nazilli Printing Enterprise and Sümerbank Filyos Fire Brick Industrial settlements, which are an industrial enterprise of the early republican period, were selected as the sample of the research. In this context, literature review was conducted in the study, and first of all, the memoirs written by the people residing in the campuses in the sample were determined. Based on the findings obtained, the analysis of the common use spaces in the settlements and the daily life in these spaces was carried out. It was concluded that the settlements selected as a sample in the research have a place in collective memory with their common use spaces; these spaces also shape social practices as social spaces.

Anahtar Kelimeler

sümerbank, social space, industrial buildings.

Toplumsal Bellekte Sümerbank: İlk Dönem Sümerbank Yerleşkelerinde Toplumsal Mekân

Öz

Toplumsallık, tarihsellik ve mekânsallık triyalektiği içinde toplumsal mekân, bireyleri bir araya getirmekte ve toplumsal pratikleri belirlemektedir. Toplumsal mekân sadece mimari bir yapı değildir. Aynı zamanda toplumsal hafıza ile tanımlanan bir mekânsallıktır. Bu çalışma, toplumsal mekân kavramı altında Sümerbank’ın kurduğu fabrika yerleşkelerini tartışmaktadır. Araştırmanın amacı günümüzde varlığını sürdürmeyen Sümerbank yerleşkelerini toplumsal hafıza üzerinden okumak ve bu mekânlardaki toplumsal pratikleri açığa çıkarmaktır. Bu amaç doğrultusunda çalışmanın örneklemi ölçüt örneklem ile belirlenmiş; erken cumhuriyet dönemi sanayi kuruluşu olan Sümerbank Kayseri Bez Fabrikası, Sümerbank Nazilli Basma İşletmesi ve Sümerbank Filyos Ateş Tuğlası Sanayi yerleşkeleri yapılan araştırmanın örneklemi olarak seçilmiştir. Bu kapsamda çalışmada literatür taraması yapılmış, öncelikle örneklemdeki yerleşkelerde ikamet eden kişilerin yazdığı anı yazıları tespit edilmiştir. Ulaşılan bulgular üzerinden yerleşkelerdeki ortak kullanım mekânları ve bu mekânlardaki gündelik yaşamın çözümlemesi yapılmıştır. Araştırmada örneklem olarak seçilen yerleşkelerin ortak kullanım mekânları ile toplumsal hafızada yer ettiği; bu mekânların toplumsal mekânlar olarak toplumsal pratikleri de biçimlendirdiği sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

sümerbank, toplumsal mekân, endüstri yapıları.

Kaynakça

• Asiliskender, B. (2012). Son Sümerbank’lı, Mühendislik Mimarlık Öyküleri-5. Ankara: TMMOB.
• Aydın, D. & Aksoy, E. (2020). Endüstri Yapılarında Yeniden Kullanılabilirlik; Nazilli Sümerbank Fabrikasının Sosyal Tesis Binasının İşlevsel Dönüşümü İçin Analizler. 24. Uluslararası Yapı ve Yaşam Kongresi (5-6-7 Nisan 2012), ss. 250-264, Bursa.
• Baki, G. & Tunca, Y. (2022). Fabrika: Mekânın Hafızası, Hafızanın Mekânı: Bergama Sümerbank Tekstil Fabrikası. İzmir: Sarı Denizaltı Sanat İnisiyatifi.
• Bollier, D. & Walljasper, J. (2015). Müşterekler Sözlüğü. Jay Walljasper (Ed.). Müştereklerimiz Paylaştığımız Her Şey. s. 309-313, İstanbul: Metis Yayınları.
• Cumhuriyetin 50. Yılında Sümerbank: 1933-1973, (1973). Ankara: Sümerbank Genel Müdürlük Araştırma ve Planlama Müdürlüğü.
• Elagöz Timur, B. (2015). Kayseri Sümerbank Bez Fabrikası Bakım ve Onarım Atölyesi Restorasyon Projesi. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi.
• Elden, S. (2019). Mekân ve Siyaset, Önce Mekân Vardı (Editör: Kulak, Ö. & Torlak, S.). İstanbul: Edebi Şeyler. Erdoğan, H. (2020). Birinci Beş Yıllık Kalkınma Planı Ekseninde Türkiye Cumhuriyeti’nin Kalkınma Politikası ve Tarımsal Üretim. Journal of Universal History Studies, (Prof. Dr. Mustafa Keskin Special Issue), 3, 252-268.
• Güçlü, F. (2015). Yıkılan Bir Cumhuriyet Kurumu: Sümerbank. Ankara: Ürün Yayınları.
• Gürkaya, N. G. (2016). Sümerbank’lı Olabilmek…! Filyos Ateş Tuğlası Sanayi Müessesesi. Mühendislik Mimarlık Öyküleri-7. Ankara: TMMOB.
• Kayra, C. (2015). Cumhuriyet Ekonomisinin Öyküsü:1 (3. Baskı). İstanbul: Tarihçi Kitabevi.
• Kiper, M. (2006). Cumhuriyetin İlk Yıllarında Sanayi Politikaları ve Sümerbank. Mühendislik Mimarlık Öyküleri-2. Ankara: TMMOB.
• Kiper, M. (2016). Anadolu’nun Renkleriyle Bezenmiş Basmaların Tesisi: Sümerbank Nazilli Basma İşletmesi. Mühendislik Mimarlık Öyküleri-7. Ankara: TMMOB.
• Koç, B. & Baskıcı, M. (2013). Bozkırından Sanayinin Başkentine: Ankara Sanayi Tarihi. Ankara: Ankara Sanayi Odası Yayınları.
• Lefebvre, H. (2014). Mekânın Üretimi (Çevirmen: I. Ergüden). İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Öden, İ. (2012). Fabrikadan Doğan Kent (Nazilli). Blogspot. http://sumerbank.blogspot.com/2012/06/fabrikadan-dogan-kent-nazilli.html (Erişim Tarihi: 10.05.2023)
• Öden, İ. (2018). Ekmek Kapısı “Sümerbank”. Blogspot. http://sumerbank.blogspot.com/2018/11/ekmek-kapisi-sumerbank.html (Erişim Tarihi: 10.05.2023)
• Özgür, E. F. (2018). Kamusal Mekânların Toplumsal Boyutları Üzerine Bir Değerlendirme. Tasarım Kuram Dergisi, 14(26), 113-125.
• Stavrides, S. (2016). Kentsel Heterotopya: Özgürleşme Mekânı Olarak Eşikler Kentine Doğru (Çevirmen: Ali Karatay). İstanbul: Sel Yayınları.
• Stavrides, S. (2017). Brezilya Kent Hareketleri: Kenti Müşterek Olarak Yeniden İcat Etmek. Fikret Adaman, Bengi Akbulut & Umut Kocagöz (Ed.). Herkesin Herkes İçin. s. 234-249, İstanbul: Metis Yayınları.
• Stavrides, S. (2018). Müşterek Mekân: Müşterekler olarak Şehir. İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Toprak, Z. (1988). Sümerbank. İstanbul: Creative Yayıncılık