Üstbilişsel Stratejilere Dayalı Bilimsel Okuryazarlık Programının Lise Öğrencilerinin Üstbilişsel Farkındalıklarına Etkisi

Yıl 2023, Sayı: 12, 1289 - 1302, 26.09.2023

Tuba Bağatarhan , Rukiye Aydoğan

https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1348850

Öz

Bu araştırmanın amacı üstbilişsel stratejilere dayalı bilimsel okuryazarlık programının lise öğrencilerinin üstbilişsel farkındalıklarına etkisini incelemektir. Bu amaç çerçevesinde ön test-son test kontrol gruplu yarı deneysel model kullanılmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu Ege bölgesinde yer alan bir ilin merkez ilçesindeki bir lisede 9. sınıfta öğrenim gören 28’i deney, 26’sı kontrol grubunda yer alan 54 öğrenci oluşturmaktadır. Deney grubunda yer alan öğrencilere altı hafta boyunca haftada iki ders saati üstbilişsel stratejilere dayalı bilimsel okuryazarlık programı uygulanmıştır. Kontrol grubu ile herhangi bir çalışma yapılmamıştır. Araştırmada veri toplama araçları olarak Çocuklar İçin Üstbilişsel Farkındalık Ölçeği - B Formu ve Kişisel Bilgi Formu kullanılmıştır. Verilerin analizi SPSS 23 programı kullanılarak bağımsız örneklemler için t testi ve bağımlı örneklemler için t testi ile yapılmıştır. Araştırma bulguları deney ve kontrol grubundaki öğrencilerin üstbilişsel farkındalık ölçeği ön testleri arasında farkın bulunmadığını fakat son test puanları arasında anlamlı düzeyde bir farkın olduğunu göstermiştir. Ayrıca kontrol grubunun ön test ve son test puanları arasında anlamlı bir fark bulunmazken, deney grubunun ön test ve son test puanları arasında son test puanları lehine anlamlı düzeyde bir fark tespit edilmiştir. Bulgular üstbilişsel stratejilere dayalı bilimsel okuryazarlık programının lise öğrencilerinin üstbilişsel farkındalıklarını arttırdığını göstermiştir. Bu araştırmanın üstbilişsel farkındalık konusunda yapılacak çalışmalar için bir uygulama örneği olacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Üstbiliş, üstbilişsel farkındalık, üstbilişsel strateji, bilimsel okuryazarlık, lise öğrencileri.

The Effect of the Scientific Literacy Program Based on Metacognitive Strategies on the Metacognitive Awareness of High School Students

Öz

The aim of this research is to examine the effect of the scientific literacy program based on metacognitive strategies on the metacognitive awareness of high school students. For this purpose, a quasi-experimental model with a pretest-posttest control group was used. The study group of the research consists of 54 students, 28 in the experimental group and 26 in the control group, studying in the 9th grade of a high school in the central district of a province in the Aegean region. The scientific literacy program based on metacognitive strategies was implemented for the students in the experimental group for two lessons per week for six weeks. No studies were conducted with the control group. Metacognitive Awareness Scale for Children - Form B and Personal Information Form were used as data collection tools in the study. The data was analyzed using the independent samples t-test and the dependent samples t-test with SPSS 23 program. The research findings showed that there was no difference between the metacognitive awareness scale pre-tests of the students in the experimental and control groups, but there was a significant difference between the post-test scores. In addition, while there was no significant difference between the pre-test and post-test scores of the control group, a significant difference was found between the pre-test and post-test scores of the experimental group in favor of the post-test scores. The findings showed that the scientific literacy program based on metacognitive strategies increased the metacognitive awareness of high school students. It is thought that this research will be an example of application for the studies on metacognitive awareness.

Anahtar Kelimeler

Metacognition, metacognitive awareness, metacognitive strategy, scientific literacy, high school students.

Kaynakça

• Aktaş, B. Ç. (2015). Türkiye’de Eleştirel Okuma Kapsamında Gerçekleştirilen Çalışmaların İncelenmesi. Akademik Araştırmalar Dergisi, 67, 217-232.
• Alexander, J. M., Fabricus W. V., Fleming V. M., Zwahr M. ve Brown S. A. (2003). The Development of Metacognitive Causal Explanations. Learning and Individual Differences, 13, 227-238.
• Aslan, S. (2014). Üstbilişsel Öğretim Stratejilerin Fen ve Teknoloji Dersinde Öğrencilerin Üstbilişi Yönetme, Öz Düzenleme Becerilerine ve Akademik Başarılarına Etkisi. Doktora Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi.
• Aşık, G. (2015). Üst Biliş Odaklı Problem Çözme Destek Programı Tasarım Çalışması. Doktora Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.
• Ataalkın, A. N. (2012). Üst Bilişsel Öğretim Stratejilerine Dayalı Öğretimin Öğrencilerin Üst Bilişsel Farkındalık ve Becerisine, Akademik Başarı ile Tutumuna Etkisi. Yüksek Lisans Tezi. Akdeniz Üniversitesi.
• Aydoğan, R. (2018). Öz Düzenleyici Öğrenmeye Yönelik Değerler Eğitimi Programının Öğrencilerin Akademik Başarı, Demokratik Tutum ve Yaşam Boyu Öğrenme Kazanım Algıları Üzerine Etkisi. Doktora Tezi. Aydın: Aydın Adnan Menderes Üniversitesi.
• Aydoğan, R. (2023). Çocuklar için Üst Bilişsel Farkındalık Ölçeği’nin Geçerlik ve Güvenirliği. International Congress on New Trends in Education, 31 Ağustos-3 Eylül 2023. Aydın: Eğitimde Mükemmellik Derneği Yayını.
• Bedir, S. B. ve Dursun, F. (2019). Üstbilişsel Okuma Stratejileri Öğretiminin Öğrencilerin Üstbilişsel Farkındalığı, İngilizce Okuma Başarısı ve Öz Yeterliklerine Etkisi. Milli Eğitim Dergisi, 48(222), 185-211.
• Bransford, J. D., Brown, A. L. ve Cocking, R. R. (2000). How People Learn: Brain, Mind, Experience, and School. Washington, DC: National Academy Press.
• Brozo, W. G. ve Simpson, M. L. (1995). Readers, Teachers, Learners: Expanding Literacy in Secondary Schools. Englewood Cliffs NJ: PrenticeHall.
• Büyüköztürk, Ş. (2009). Sosyal Bilimler için Veri Analizi El Kitabı: İstatistik, Araştırma Deseni, SPSS Uygulamaları ve Yorum. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Caron, A. A. (1997). Instruction of Community College Developmental Readers in the awareness and use of Metacognitive Strategies Using the Think-Aloud Heuristic. Doktora Tezi. ABD: University of Central Florida.
• Cohen, J. (1988). Statistical Power Analysis for the Behavioral Sciences. Hillsdale, NJ: Lawrence Elam Associates, Publishers.
• Commander, N. E. ve Valeri-Gold, M. (2001). The Learning Portfolio: A Valuable Tool for Increasing Metacognitive Awareness. The Learning Assistance Review, 6(2), 5-18.
• Clark, R. C. (2002). Applying Cognitive Strategies to Instructional Design. Performance Improvement Quarterly, 41(7), 8-14.
• Costa, A. L. ve Kallick, B. (2009). Habits of Mind Across The Curriculum: Practical and Creative Strategies for Teachers. Alexandria, VA: Association for Supervision and Curriculum Development.
• Deniz Öztürk, Y. D. ve Ünlü, R. (2022). Türkiye’de Yapılan Kuraklık Analiz Çalışmaları Üzerine Bir Derleme. Afet ve Risk Dergisi, 5(2), 669-680.
• Dündar, P. (2018). En Sevdiğimiz Konu: Kendimiz- En Sevdiğimiz Yer: Sosyal Medya. Tübitak Bilim ve Teknik Dergisi, 603, 54-59.
• Edizer, Z. Ç., Dilidüzgün, Ş., Başoğul, D. A., Karagöz, M. ve Yücelşen, N. (2018). Türkçe Öğretiminde Üstbilişsel Okuma Stratejileri ile Okuma Yöntem-Tekniklerinin Metin Türüne Göre Değerlendirilmesi. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (29), 479-511.
• El-Hindi, A. E. (1997). Connecting Reading and Writing: College Learners’ Metacognitive Awareness. Journal of Developmental Education, 21(2), 10-17.
• Erdoğan, F. ve Şengül, S. (2017). The Effect of Cooperative Learning Method Enhanced with Metacognitive Strategies on Students’ Metacognitive Skills in Math Course. Education and Science, 42(192), 263-301.
• Flavell, J. H. (1979). Metacognition and Cognitive Monitoring: A New Area of Cognitive Developmental Inquiry. American Psychologist, 34(10), 906-911.
• Hacker, D. J., Dunlosky, J. ve Graesser, A. C. (Eds.). (2009). Handbook of Metacognition in Education. Routledge/Taylor & Francis Group.
• Hong-Nam, K., Leavell, A. G. ve Maher, S. (2014). The Relationships among Reported Strategy Use, Metacognitive Awareness, and Reading Achievement of High School Students. Reading Psychology, 35(8), 762–790.
• Jaleel, S. ve Premachandran, P. (2016). A Study on the Metacognitive Awareness of Secondary School Students. Universal Journal of Educational Research, 4(1), 165-172.
• Karakelle, S. ve Saraç, S. (2007). Çocuklar için Üst Bilişsel Farkındalık Ölçeği (ÜBFÖ-Ç) A ve B formları: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması. Türk Psikoloji Yazıları, 10(20), 87-103.
• Karatay, H. (2009). Okuma Stratejileri Bilişsel Farkındalık Ölçeği. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2(19), 58-79.
• Küçükakça, H. (2021). Matematik Dersinde Üstbilişsel Stratejiler Kullanımının Öğrencilerin Üstbilişsel Farkındalık ve Matematiğe Yönelik Tutumlarına Etkisi. Yüksek Lisans Tezi. Aydın: Aydın Adnan Menderes Üniversitesi.
• Memnun, D. S. ve Akkaya, R. (2003). The Levels of Metacognitive Awareness of Primary Teacher Trainess. Social and Behavioral Science, 1, 1919-1923.
• Millî Eğitim Bakanlığı (2018). Öğretim Programlarını İzleme ve Değerlendirme Sistemi. http://mufredat.meb.gov.tr, [Erişim tarihi: 19.05.2023].
• Muslu, M. ve Gökçay, G. F. (2019). Teknoloji Bağımlısı Çocuklarda Obeziteye Neden Olan Risk Faktörleri. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 8(2), 72-79.
• Ocak, M. E. (2021). Kuantum Mekaniği ve Beyin. Tübitak Bilim ve Teknik Dergisi, 645, 44-58.
• Oktay, S. ve Çakır, R. (2013). Teknoloji Destekli Beyin Temelli Öğrenmenin Öğrencilerin Akademik Başarıları, Hatırlama Düzeyleri ve Üstbilişsel Farkındalık Düzeylerine Etkisi. Journal of Turkish Science Education, 10(3), 3-23.
• Pintrich, P. R. ve De Groot, E. V. (1990). Motivational and Self-Regulated Learning Components of Classroom Academic Performance. Journal of Educational Psychology, 82(1), 33-40.
• Schraw, G. ve Dennison, R. S. (1994). Assessing Metacognitive Awareness. Contemporary Educational Psychology, 19, 460-475.
• Shelton, D. E. (2006). A Comparison of the Awareness of Developmental Reading Students and Non-Developmental Reading Students With Regards to Their Use of Reading Strategies While Attempting to Read Academic Materials Assigned by Their İnstructors in a College Setting. Doktora Tezi. ABD: University of Houston.
• Sperling, R. A., Howard, B. C. Miller, L. A. ve Murphy, C. (2002). Measures of Children’s Knowledge and Regulation of Cognition. Contemporary Educational Psychology, 27, 51-79.
• Şahin, C. T. ve Say, Ö. (2010). İlköğretim Öğrencilerinin Bilimsel Okur Yazarlık Düzeylerinin İncelenmesi. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 6(11), 223-240.
• Utma, S. (2017). Bilimsel Okuryazarlık: Bilim İletişimi ve Medyadaki Bilim Haberlerini Doğru Okumak. Journal of International Social Research, 10(50), 788-799.
• White, B. Y. ve Fredrickson, J. R. (1998) Inquiry, Modeling, and Metacognition: Making Science Accessible to All Students. Cognition and Science, 16, 90-91.
• Wiens, J. W. (1983). Metacognition and the Adolescent Passive Learner. Journal of Learning Disabilities, 16, 144-149.
• Winnie, P. H. (1995). Inherent Details in Self-Regulated Learning. Educational Psychologist, 30, 173-187.
• Zimmerman, B. J. (1990). Self-Regulated Learning and Academic Achievement: An Overview. Educational Psychologist, 25(1), 3-17.
• Zimmerman, B. J. (2002). Becoming Self Regulated Learner. Theory into Practice, 2(41),64-70