Evaluation of Ramadan Manis in Terms of Turkish Religious Music

Yıl 2023, Sayı: Özel Sayı 1 (Cumhuriyetin 100. Yılına), 629 - 644, 27.10.2023

Serbülend Arpa

https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1352598

Öz

In this study, the musical aspect of Ramadan mânis was analyzed, and it was investigated whether there is a type related to Turkish religious music. It was tried to determine the musical and rhythmic structure of Ramadan mânis with the lyrics used in the field of Turkish religious music in terms of lyrics/text. In this study, in which qualitative method was used, first of all, a literature and audio source search was conducted. The main melody of the Ramazan mânis, which were sung freely in the oldest record we could reach and published in the 1930s, was notated. Based on the work titled Ramazanname, which was prepared for publication by Âmil Çelebioğlu, the educational-teaching and news-carrying aspects of Ramadan manis were emphasized. Religious/ Sufi manis of poets whose lyrics are used in Turkish religious music such as Shah Ismail Hatayî (Hatâî), Pir Sultan Abdal, Kasımî, Lala Sultan, Muhyiddin Abdal, Erzurumlu İbrahim Hakkı, Suzî and Lütfi (Alvarlı Efe) are scanned and examples of Erzurumlu İbrahim Hakkı and Alvarlı Efe’s manis are presented. In the study, which includes sample notes in the appendix section, it was concluded that not all of the Ramadan manuscripts are religious in terms of lyrics / lyrics, but there are varieties that fall within the field of Turkish religious music, different makams are used due to regional differences, and that they should be handled with a multidisciplinary approach since they are related to Turkish religious music as well as fields such as literature, history, geography, sociology and religious sciences.

Anahtar Kelimeler

Ramadan, davul drummer, watchman, mani, music.

Ramazan Mânilerinin Türk Din Mûsikîsi Açısından Değerlendirilmesi

Öz

Bu çalışmada Ramazan mânilerinin mûsikî yönü incelenmiş, Türk din mûsikîsi ile ilişkili çeşidinin tespit edilmesi amaçlanmıştır. Söz/metin itibarıyla Türk din mûsikîsi alanında kullanılan güftelerle, Ramazan mânilerinin müzikal ve ritmik yapısı araştırılmıştır. Nitel bir çalışma olan bu araştırmada yöntem olarak öncelikle literatür ve sesli kaynak taraması yapılmıştır. Ulaşabildiğimiz en eski kayıt olan ve 1930’lu yıllarda yayınlanan plak kaydında serbest olarak okunmuş olan Ramazan mânilerinin ana ezgisi notaya alınmıştır. Âmil Çelebioğlu tarafından yayına hazırlanan Ramazanname isimli eserden yola çıkarak Ramazan mânilerinin eğitici-öğretici ve haber taşıma yönü üzerinde durulmuştur. Şah İsmail Hatayî (Hatâî), Pir Sultan Abdal, Kasımî, Lala Sultan, Muhyiddin Abdal, Erzurumlu İbrahim Hakkı, Suzî ve Lütfi (Alvarlı Efe) gibi Türk din mûsikîsinde güfteleri kullanılan şairlerin dinî/tasavvufi mânileri taranarak Erzurumlu İbrahim Hakkı ve Alvarlı Efe’nin manilerinden örnekler sunulmuştur. Ekler bölümünde örnek notalara yer verilen çalışmada söz/güfte itibarıyla Ramazan mânilerinin tamamının dinî nitelikte olmadığı ancak Türk din mûsikîsi alanına giren çeşitlerinin olduğu, bölgesel farklılıklar nedeniyle farklı makamlar kullanıldığı; edebiyat, tarih, coğrafya, sosyoloji ve din bilimleri gibi alanların yanında Türk din mûsikîsi ile ilişkilisi nedeniyle multidisipliner yaklaşımla ele alınması gerektiği sonuçlarına ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Ramazan, davulcu, bekçi, mâni, müzik.

Kaynakça

• Albayrak, n. (2003). Mâni. TDV İslam Ansiklopedisi (C. 27, s. 571-573). İstanbul: TDV Yayınları.
• Âsım Efendi. (2013). Kâmûsu’l-Muhît Tercümesi (M. Koç, Ed.). T. C. Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı.
• Aşık, F. (2019). Osmanlı İstanbul’unda Ramazan Kültürü ve Ramazan Sofraları. Yüksek Lisans Tezi. Sakarya: Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Aydın, N. (2015). Bir Folklor Gönüllüsü Ahmet Şükrü Esen ve Defterlerindeki Mâniler. SÜTAD, 38.
• Aydın, Y. A. (2016). Mânilerden Kalyonları Öğrenmek: Ramazan-nâme Metnindeki Osmanlı Kalyonları ile İlgili Bilgilerin Değerlendirilmesi. Osmanlı Araştırmaları, 47(47).
• Bayrı, M. H. (1959). Bekçi ve Ramazan Mânileri. Türk Folklor Araştırmaları, 5(117).
• Coşkun Plak. (2023). Ramazan Manileri—Belca Yazıcı (1972). Ramazan Manileri - Belca Yazıcı (1972). https://www.youtube.com/watch?v=HZx4TsRqwfE&t=148s
• Çelebioğlu, Â. (1979). Ramazan-Nâme. Tercüman Gazetesi Yayınları.
• Çelebioğlu, Â. (1985). Erzurumlu İbrahim Hakkı’nın Mânileri. Türk Kültürü, 270.
• Çelebioğlu, Â. (1990). Edebiyatımızda Ramazan. Türk Yurdu, 378.
• Demirci, E. Ş. (2021). Eski İstanbul’da Ramazan ve Mahalle Bekçileri. ANASAY, 18. https://doi.org/10.33404/anasay.979821
• Destan-ı Bekçi (OE_Yz_001207/01). (1669). [Yazma Eser]. https://sayisalarsiv.ibb.gov.tr/kutuphane3/yazmalar/OE_Yz_1207.pdf
• Diyanet TV. (2015). Ramazan Manileri. Ramazan Manileri. https://diyanet.tv/ramazan-manileri/bolumler Dizdaroğlu, H. (1969). Halk Şiirinde Türler. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• el-İsfahânî, R. (1416). Müfredât-u fi Ğarîbi’l-Kur’ân. Dâru’l-Kalem.
• Elçin, Ş. (1990). Türkiye Türkçesinde Mâniler. Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
• Ersevim, İ. (2018). A Benim Bahtı Yarim. Divan Makam. https://divanmakam.com/forum/a-benim-bahti-yarim-belirsiz-huseyni.3/
• Ezgi, M. S. (2018). Ey Benim Bahtıyarim Gönlümün Tahtı Yarim. Divan Makam. https://divanmakam.com/forum/ey-benim-bahtiyarim-gonlumun-tahti-yarim-muhlis-sabahattin-ezgi-kurdili-hicazkar.13877/
• İbn Manzûr, E.-F. C. M. b. M. (h1431). Ma’nâ. İçinde Lisânu’l-Arab. Dar-u Sadir.
• İyiyol, F. (2013). Anonim Olmayan Mâniler: Dinî-Tasavvufî Türk Halk Edebiyatı Örnekleri. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, Kıbrıs Özel Sayısı-1.
• Karataş, T. (2001). Mâni. İçinde Ansiklopedik Edebiyat Terimleri Sözlüğü. YediGece Kitapları.
• Kaya, D. (2004). Anonim Halk Şiiri. Akçağ Yayınları.
• Koca, F. (2013). İslâm Tarihi ve Medeniyetinde Salâlar ve Salavâtlar (Anadolu Örneği). Doktora Tezi. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Koz, S. (1998). Ramazan Fasılları Bekçi Baba. Kitabevi Yayınları.
• Köprülü, M. F. (1980). Türk Edebiyat Tarihi (2. Baskı). Ötüken Neşriyat.
• Libici, F. degli A. (1930). *Riti arabi tripolini: Il Dauolgi : Nelle notti di Ramadan Il Dauòlgi : Nelle notti di Ramadán ; La Nuba : Marcia. Torino Cetra.
• Lutfî, H. M. (2011). Hulâsatüʼl-Hakāyık ve Mektûbât-ı Hâce Muhammed Lutfî. Damla Yayınevi.
• Özarslan, M. (2017). Türk Manilerinden Seçmeler (2. Baskı). Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Özcan, N. (1994a). Davul. TDV İslam Ansiklopedisi (C. 9). İstanbul: TDV Yayınları.
• Özcan, N. (1994b). Dinî Mûsiki. İslam Ansiklopedisi (C. 9, s. 359-360). İstanbul: TDV Yayınları.
• Özkan, İ. H. (1996). Güfte. İslam Ansiklopedisi (C. 14). İstanbul: TDV Yayınları.
• Sezgin, B. S. (t.y.). İTÜ Dinî Mûsikî Ders Notları.
• Şahin, H. İ. (2018). Türk Halk Şiiri (A. Duymaz & Ç. Kara, Ed.). Anadolu Üniversitesi Yayını.
• Tanrıkorur, Ş. B. (2019). Cinuçen Tanrıkorur Beste Külliyatı (C. 7). Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı.
• Tıraşcı, M. (2023). Türk Din Mûsikîsi (M. Tıraşcı, Ed.; 1. Basım). Nobel Akademik Yayıncılık.
• Turabi, A. H. (2012). Erzurumlu İbrahim Hakkı’nın Bestelenmiş Güfteleri. Bütün Yönleriyle Erzurumlu İbrahim Hakkı Hazretleri Sempozyumu (16-18 Kasım 2011 Erzurum) Bildiriler, 391-396.
• Uygun, M. N. (2010). Kütahya’da Ramazan Musikîsi. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 5(3).
• Ülkütaşır, M. Ş. (1973). Ramazan Davulcuları ve Davulcu Manileri. Türk Kültürü, 123.
• Ünsal, G. (2011). Ramazanda Söylenen Mâni Fasıllarını İçeren Eserlerin Folklorik Bakımdan Değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Ünsal, Y. (2019). Gazipaşa Folklorunda Maniler. Journal of History School, 43.
• Yıldırım, Y. (2020, Mayıs 3). Trablusgarblı Ramazan Davulcusunun Mânileri. https://www.dunyabizim.com/trablusgarbli-ramazan-davulcusunun-mnileri-makale,1750.html YTB. (2021). Ramazan Mânileri. Ramazan Mânileri. https://www.youtube.com/playlist?list=PLG4EPP6ghv15eDkCyNhWzkraF-Qstes1R [Erişim Tarihi: 15.06.2023].