Öğretmen Adaylarının İlkokul Türkçe Ders Kitaplarında Yer Alan Kök Değerlerin Etkililiğine İlişkin Algıları: Eksikler ve Yeterlilikler Bağlamında Bir Değerlendirme

Yıl 2023, Sayı: Özel Sayı 1 (Cumhuriyetin 100. Yılına), 918 - 931, 27.10.2023

Güliz Şahin , Ahmet Melih Güneş

https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1357030

Öz

Eğitim öğretim sürecine başlayan bireylerin değerler bilgisinin kazanımında okul önemli bir rol oynamaktadır. Bu sebeple bireyin toplumsal değerler arasında yer alan adalet, dürüstlük, sabır, öz denetim, sevgi, saygı, sorumluluk, vatanseverlik ve yardımseverlik gibi kök değerlerin bilgisinin kazanımında okulun ve dolayısıyla derslerde kullanılan materyallerden biri olan ders kitaplarının önemi büyüktür. Ders kitaplarında yer alan yazınsal metinlerin ele alınış biçiminde, kök değerlerin kazanımına ilişkin kurgunun düzenlenmesine gereksinim duyulmaktadır. Ders kitaplarında yer alan metinlerin değerler bilgisi edinimi açısından incelenmesi ile ilgili çalışmalara alan yazınında rastlanmaktadır. Bu araştırmada ise ilkokul Türkçe ders kitaplarında yer alan metinlerin, öğrencilere kazandırılması düşünülen kök değerler bilgisi açısından etkili olup olmama durumu, sınıf öğretmeni adaylarının bakış açısıyla incelenmeye çalışılmıştır. Dolayısıyla araştırmanın amacı sınıf öğretmeni adaylarının Türkçe ders kitaplarında yer alan kök değerlerin etkililiğine ilişkin algılarını belirlemektir. Araştırmada nitel araştırma deseni kullanılmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu amaçsal örnekleme yöntemlerinden tipik durum örneklemesi ve ölçüt örnekleme yöntemiyle seçilen 67 öğretmen adayı oluşturmuştur. Veri toplama aracı olarak araştırmacılar tarafından geliştirilen yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılmıştır. Elde edilen veriler içerik analizi yöntemiyle çözümlenmiş, yüzde ve frekansla ifade edilmiştir. Araştırmada Türkçe ders kitaplarında yer alan metinlerin kök değerlerin kazandırılması sürecinde etkili olduğu düşüncesini paylaşan öğretmen adayları metinlerin en çok “ele alınan konu” ile ilişkilendirildiğini belirtmişlerdir. Türkçe ders kitaplarında yer alan metinlerin kök değerlerin kazandırılması sürecinde etkili olmadığı düşüncesini paylaşan öğretmen adayları ise en çok değerler bilgisinin yüzeysel olarak ele alındığını, metinlerin çocuk yaş ve düzeyine uygun olmadığını, biçimsel özelliklerinin uygun olmadığını, değerlerin çeşitli etkinliklerle desteklenmediğini ve değerler bilgisi öğretiminin öğretmenler tarafından yeterli düzeyde desteklenmediği sonucuna ulaşılmıştır. Araştırmada ayrıca öğretmen adaylarının ders öncesi ve sonrasında on kök değerin kazanımına ilişkin önerileri sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Türkçe ders kitabı, sınıf öğretmeni adayı, değerler eğitimi, kök değer.

Etik Beyan

-

Destekleyen Kurum

-

Teşekkür

-

Prospective Teachers’ Perceptions on the Effectiveness of Core Values in Turkish Textbooks: An Evaluation in The Context of Deficiencies and Competences

Öz

School plays an important role in acquiring the social skills of those who begin to learn. For this reason, school and thus textbooks, which are one of the materials used in teaching, are of great importance in the acquisition of basic values such as justice, honesty, patience, self-control, love, respect, responsibility, patriotism, and benevolence, which are among the social values of individuals. In the treatment of literary texts in textbooks, it is necessary to organize the fiction related to the acquisition of basic values. There are studies in the literature that analyze the texts in textbooks from the point of view of value education. In this study, an attempt has been made to examine whether the texts in Turkish primary school textbooks are effective in terms of the basic values that are supposed to be acquired by students from the perspective of future classroom teachers. Therefore, the aim of the research is to determine the perceptions of pre-service primary school teachers about the effectiveness of the core values in Turkish textbooks. A qualitative research design was used in the study. The study group of the research consisted of 67 pre-service teachers who were selected through typical case and criterion sampling methods from purposive sampling methods. A semi-structured interview form developed by the researchers was used as a data collection tool. The data obtained were analyzed using the content analysis method and expressed in percentages and frequencies. In the study, the pre-service teachers who shared the opinion that the texts in Turkish textbooks were effective in the process of acquiring basic values stated that the texts were mostly related to the “subject matter”. On the other hand, the pre-service teachers who shared the opinion that the texts in Turkish textbooks are not effective in the process of acquiring core values concluded that the values are mostly dealt with superficially, the texts are not suitable for the children’s age, and level, the formal features are not suitable, the values are not supported by various activities, and the teaching of values is not adequately supported by the teachers. The study also presented the pre-service teachers’ suggestions regarding the acquisition of basic values before and after the lesson.

Anahtar Kelimeler

Turkish textbook, Pre-service elementary teacher, values education, core value.

Kaynakça

• Arıcı, A. F. (2018). Çocuk Edebiyatı ve Kültürü (2. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Aydın, E. ve Sulak, S. (2015). Sınıf Öğretmeni Adaylarının “Değer” Kavramına Yönelik Metafor Algıları. Bartın University Journal of Faculty of Education, 4(2), 482-500.
• Balcı, A. F. ve Yanpar Yelken, T. (2013). İlköğretim Sosyal Bilgiler Programında Yer Alan Değerler ve Değer Eğitimi Uygulamaları Konusunda Öğretmen Görüşleri. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 14(1), 195-213. Belet, Ş. D. ve Deveci, H. (2008). Türkçe Ders Kitaplarının Değerler Bakımından İncelenmesi. VII. Ulusal Sınıf Öğretmenliği Sempozyumu, 2-4 Mayıs 2008, Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık, 765-773.
• Bilgin, N. (1995). Sosyal Psikolojide Yöntem ve Pratik Çalışmalar. İstanbul: Sistem Yayıncılık.
• Ceyhan, E. ve Yiğit, B. (2004). Subject Field Textbook Analysis. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Coşkun, H. ve Derse, G. E. (2021). Türkçe Ders Kitabındaki Metinlerin Değerler Eğitimi Açısından İncelenmesi ve Öğretmen Görüşlerine Göre Değerlendirilmesi. Değerler Eğitimi Dergisi, 19(41), 9-35.
• Çeçen, M. A. ve Çiftçi, Ö. (2007). İlköğretim 6. Sınıf Türkçe Ders Kitaplarında Yer Alan Metinlerin Tür ve Tema Açısından İncelenmesi. Milli Eğitim, 35(173), 39-49.
• Çelikpazu, E. ve Aktaş, E. (2011). MEB 6, 7 ve 8. Sınıf Türkçe Ders Kitaplarında Yer Alan Metinlerin Değer İletimi Açısından İncelenmesi. Turkish Studies, 6(2), 413-424.
• Demirel, Ö. ve Kıroğlu, K. (2005). Ders Kitabı İncelemesi. Ankara: Pegem Akademi.
• Dewey, J. (1969). Moral Principles in Education. Newyork: Greenwood Press.
• Dönmez, C. ve Yazıcı, K. (2008). TC. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük Konularının Öğretimi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Eken, N. T. ve Öksüz, H. İ. (2019). İlkokul (1-4) Türkçe Ders Kitaplarındaki Hikâye Edici Metinlerin Türkçe Dersi Öğretim Programındaki Kök Değerler Bakımından İncelenmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 7(2), 384-401.
• Gökkaya, K. (2003). Sosyal Bilgilere Giriş, Konu Alanı Ders Kitabı İnceleme Kılavuzu, Sosyal Bilgiler. Ankara: Gündüz Eğitim Yayıncılık.
• Harris, E. L. (1991). Identifying Integrated Values Education Approaches in Secondary Schools. Texas A&M University.
• Hökelekli, H. (2013). Ailede, Okulda, Toplumda Değerler Psikolojisi ve Eğitimi. Ankara: Timaş Yayınları.
• İşcan, C. D. (2007). İlköğretim Düzeyinde Değerler Eğitimi Programının Etkililiği. (Doktora Tezi). Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Kaygana, M., Yapıcı, Ş. ve Aytan, T. (2013). Türkçe Ders Kitaplarında Değer Eğitimi. International Journal of Social Science, 7, 657-669. Lovat, T. (2005). Values education and teachers’ work: A Quality Teachin Perspective. In National Values Education Forum, Australian Government Department of Education Science and Training. Lovat, T. ve Toomey, R. (2007). The ‘Double-Helix’ Relationship between Quality Teaching and Values Education- Emerging İssues for Teacher Educators. Report on the research undertaken by the Australian Council of Deans of Education for the Department of Education, Science and Training as part of its Values Education Partnerships Project.
• Lovat, T. ve Clement, N. (2008). Quality Teaching and Values Education: Coalescing for Effective Learning. Journal of Moral Education, 37(1), 1–16.
• Miles, M. B. ve Huberman, M. A. (1994). An Expanded Sourcebook Oualitative Data Analysis. London: Sage Publication.
• MEB (2017). Müfredatta Yenilik ve Değişiklik Çalışmaları, Ankara.
• MEB (2019). Türkçe Dersi Öğretim Programı, Ankara.
• Newmann, F. M. (1991) Linking Restructuring to Authentic Student Achievement, Phi Delta Kappan, 72(6), 458–461.
• Oğuz-Namdar, A., Aykaç, M. ve Çol, S. (2021). Sınıf Öğretmenlerine Yönelik Drama Etkinlikleriyle Gerçekleştirilen Değerler Eğitimi Uygulamalarının Değerlendirilmesi. Yaratıcı Drama Dergisi, 16(1), 65-86. Özbay, M., ve Karakuş Tayşi, E. (2011). Dede Korkut Hikâyeleri’nin Türkçe Öğretimi ve Değer Aktarımı Açısından Önemi. Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi, 1(1), 21-31.
• Topal, Y. (2019). Değerler Eğitimi ve On Kök Değer. Mavi Atlas, 7(1), 245-254.
• Ulusoy, K. ve Dilmaç, B. (2012). Değerler Eğitimi, Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Yalar, T. ve Yanpar-Yelken, T. (2011). Değerler Eğitiminin İyileştirilmesi ile İlgili Öğretmen Görüşlerinin Belirlenmesi ve Bir Program Modülü Örneğinin Geliştirilmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 10(38), 79-98.
• Yılar, R. (2016). İlettiği Değerler Açısından İlkokul Türkçe Ders Kitaplarındaki Metinler Üzerinde İncelemeler. Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(2).
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2018). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri (11. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yiğittir, S. ve Öcal, A. (2011). Lise Tarih Öğretmenlerinin Değerler ve Değerler Eğitimi Konusundaki Görüşleri. Karamanoğlu Mehmet Bey Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 13 (20), 117-124.