Sağlık İletişiminde Dil ve İletişim Becerilerinin Rolüne İlişkin Algılar: Sağlık Çalışanlarına Yönelik Nitel Bir Değerlendirme

Yıl 2023, Sayı: Özel Sayı 1 (Cumhuriyetin 100. Yılına), 1529 - 1549, 27.10.2023

Emel Kuşku Özdemir

https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1357996

Öz

İzmir ilindeki sağlık çalışanlarının sağlık iletişiminde dil ve iletişim becerilerinin rolüne yönelik algılarının nitel olarak değerlendirilmesi bu çalışmanın temel amacıdır. Amaç doğrultusunda insanların belirli bir fenomenle ilgili anlayışlarını tanımlamak için kullanılan nitel araştırma modellerinden biri olan fenomolojik yöntem esas alınmıştır. Çalışma grubu olarak, İzmir ilinde faaliyet gösteren sağlık kurumlarında hizmet veren sağlık çalışanları belirlenmiştir. Bu kapsamda sağlık sektöründe hizmet sağlayan farklı mesleklerden sağlık çalışanlarından nitel veri toplama yöntemlerinden biri olan derinlemesine görüşme tekniği ile veriler toplanmıştır. Verilerin toplanması sürecinde yarı-yapılandırılmış görüşme formu kullanılmıştır. Formun hazırlanmasında sağlık iletişimine yönelik literatürdeki çalışmalardan yararlanılmıştır. Araştırmanın örneklem grubunun belirlenmesinde, nitel örnekleme yöntemlerinden biri olan amaçlı örnekleme yöntemi esas alınmış olup, 10 kamu ve 9 özel sektör sağlık çalışanı olmak üzere toplam 19 katılımcı yer almıştır. Araştırma bulgularının analizinde nitel analiz yöntemlerinden biri olan içerik analizi yöntemi kullanılmıştır. Yapılan analiz sonucunda bulgular; sağlık çalışanlarının sağlık iletişiminde dil ve iletişim becerilerine yönelik algıları, sağlık iletişiminde hedefledikleri taraflar, sağlık hizmetlerinde sağlık iletişiminin rolü ve sağlık iletişiminin taraflar için ortaya çıkardığı fırsat ve riskler olmak üzere dört ana tema üzerinden yorumlanmıştır. Bulgular katılımcıların sağlık iletişimini en fazla etkili iletişim ve dil becerileri ile ilişkilendirildiğini göstermektedir. Buna ek olarak katılımcıların sağlık iletişiminin taraflarını; sağlık çalışanları, hastalar ve hasta yakınları arasındaki iletişim olmak üzere üç paydaş üzerinden tanımladığı, taraflara yönelik algılarda çalışılan sektör ve meslek değişkenlerinin bir farklılık oluşturmadığı araştırma bulguları kapsamında söylenebilmektedir. Katılımcıların sağlık iletişiminde dil ve iletişim becerilerinin rolüne yönelik görüşlerinin ise sağlık iletişiminin tarafları özelinde farklı değerlendirmeleri içerdiği belirlenmişti.

Anahtar Kelimeler

Sağlık iletişimi, kurumsal iletişim, dil ve iletişim becerileri, sağlık çalışanları, nitel araştırma.

Etik Beyan

Etik Kurul Onayı 04.05.2023 Tarihli Beykent Üniversitesi Sosyal ve Beşeri Bilimler İçin Yayın Etiği Kurulu tarafından onaylanmış olup her bir katılımcıdan gönüllülük onayı alınmıştır.

Perceptions Regarding the Role of Language and Communication Skills in Healthcare Communication: A Qualitative Assessment for Healthcare Professionals

Öz

The primary aim of this study is to qualitatively assess the perceptions of healthcare professionals in the İzmir province regarding the role of language and communication skills in healthcare communication. In line with this objective, the phenomenological method, one of the qualitative research models used to describe people's understandings of a specific phenomenon, was employed. The study group consisted of healthcare professionals working in healthcare institutions in the İzmir province. Within this scope, data were collected using the in-depth interview technique, one of the qualitative data collection methods, from healthcare professionals of various professions providing services in the healthcare sector. A semi-structured interview form was used during the data collection process, which was prepared based on studies in the literature related to healthcare communication. In determining the sample group of the research, the purposive sampling method, one of the qualitative sampling methods, was utilized, with a total of 19 participants, including 10 public sector and 9 private sector healthcare professionals. For the analysis of research findings, the content analysis method, one of the qualitative analysis methods, was employed. The findings indicate that participants associate effective communication and language skills most with healthcare communication. Additionally, it was found that participants primarily define the stakeholders in healthcare communication as healthcare professionals, patients, and their relatives, and that the sector and profession variables studied did not make a difference in perceptions of these stakeholders.Furthermore, it was determined that participants' opinions on the role of language and communication skills in healthcare communication varied among the stakeholders of healthcare communication.

Anahtar Kelimeler

Health communication, corporate communication, language and communication skills, healthcare professionals, qualitative research

Kaynakça

• Akgün, M. (2012) Hastanede Yatan Yaşlı Hastalarda İletişim Güçlükleri ve Sağlık Çalışanlarının Yaklaşımı. Hemşirelikte Eğitim ve Araştırma Dergisi, 9(2), 51-56.
• Altıntaş, A. (2014). Hasta Hakları ve Etkili İletişim. Tıbbi Sosyal Hizmet Dergisi, 0 (3), 6-17.
• Arklan, Ü. (2013). Halkla İlişkiler ve Bilgi Edinme Hakkı: Türk Kamu Yönetimi Açısından Bir Yaklaşım (2. Baskı). Konya: Literatürk.
• Arnold, C.E. & Boggs, K. U. (2020). Interpersonal Relationships: Professional Communication Skills for Nurses E-Book (8th Edition). Missouri: Elsevier.
• Arora, N. K. (2003). Interacting with Cancer Patients: the Significance of Physicians' Communication Behavior. Social Science & Medicine. 57(5), 791-806.
• Atilla, G., Oksay, A. ve Erdem R. (2012) Hekim Hasta İletişimi Üzerine Nitel Bir Ön Çalışma. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 43(2), 23-37.
• Aydan, S. (2020). Hasta mı, Müşteri mi? Tartışmasında Farklı Yaklaşımlar. Türkiye Klinikleri Sağlık Bilimleri Dergisi, 5(2), 375-383.
• Ayten, A. ve Zağlı, K. (2019). Kamu ve Özel Hastane Ayrımında Sağlık İletişiminin Hastane Kurum İmajı Algısına Etkisi Üzerine Karşılaştırmalı Bir Çalışma. İletişim Çalışmaları Dergisi, 5(2), 101-126.
• Başol, E. (2018). Hasta ile Sağlık Çalışanları (Doktor ve Hemşire) Arasındaki İletişim Sorunları ve Çözüm Önerileri. International Anatolia Academic Online Journal Social Sciences Journal, 4(1), 76-93.
• Bostan, S. (2007). Hastanelerde Sağlık Hizmeti Alma Sürecinde Ortaya Çıkan Hasta Hakları İhlalleri. Sağlık Hakkı, 2, 16-21.
• Büyükaslan, A. (2018). Sağlık İletişiminde Sektörel Tespitler. Erciyes İletişim Dergisi, 5(3), 2-10.
• Ceyhan, A.A. (2006). An Investigation of Adjustment Levels of Turkish Univeristy Students With Respect to Perceived Communication Skill Levels. Social Behaviour and Personality, 34(4), 367-379.
• Chant, S., Randle, J., Russell, G., & Webb, C. (2002). Communication Skills Training in Healthcare: A Review Of The Literature. Nurse Education Today, 22(3), 189-202.
• Çetin, C., Kurban, P. ve Bilici, N. M. (2016). Sağlık Kurumlarında Sağlıklı İletişim: Bilgisayar Operatörleri, Güvenlik Görevlileri ve Yönlendirme Çalışanları Örneklemi. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 19 (4), 503-510.
• Dener, H. ve Elçin, M. (2022). Ekip Çalışması ve Hasta Güvenliği Üzerine Bir Eğitim Programı Tasarımı: TeamSTEPPS. Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi, 31(6), 469-478.
• Doğan, A. (2017). İletişim Kavramı ve Süreci. İletişime Giriş içinde s. 4- 22. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Yayını.
• Duğan, Ö. ve Arslan, A. (2015, Kasım). Sağlıkta Şiddetin Sağlık Çalışanı-Hasta İletişimi Boyutu Üzerine Bir Derleme. Sağlık İletişimi Sempozyumu, Eskişehir.
• Eisenberg, L. (1977). Disease and Illness Distinctions between Professional and Popular İdeas of Sickness. Culture, Medicine and Psychiatry, 1(1), 9-23.
• Eren, E. (2016). Yönetim ve Organizasyon: Çağdaş ve Küresel Yaklaşımlar (12. Baskı). Beta: İstanbul.
• Genç, N. (2017). Yönetim ve Organizasyon: Çağdaş Sistemler ve Yaklaşımlar (5. Baskı). Ankara: Seçkin.
• Gençer-Çelik, G. (2021). Sağlık Sektörü Çalışanlarının İletişim Becerilerinin İncelenmesi. Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi (AKAD), 13 (24), 266-275
• Hakverdi, Ö. A. (2022). Aile Hekimlerinin İletişim Becerileriyle Hastaya Yaklaşımları Arasındaki İlişkinin Değerlendirilmesi. Türk Aile Hekimliği Dergisi, 26(1), 17-24.
• Karaboğa, F. ve Kardeş, İ. (2022). Sağlık İletişimi ve Hastanelerde İletişim Sorunları. Sosyal Araştırmalar ve Davranış Bilimleri Dergisi, 8(16), 20-33.
• Karaca, Ş. (2015). Sağlık Hizmetlerinde Pazarlama (Bütünleşik Pazarlama İletişimi Yaklaşımıyla). İstanbul: Beta Yayınevi.
• Karadağ, M., Oğuz, I., Cankul, İ. H., ve Abuhanoğlu, H. (2015). Hekim ve Hemşirelerin İletişim Becerilerinin Değerlendirilmesi. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 17(1), 160-179.
• Kaya, Ş. D., Yüceler, A., Uludağ, A. ve Karadağ, Ş. (2017). Hasta İlişkilerinde Tıbbi Sekreterlerin Duygusal Emek ve İletişim Becerilerinin Nitel Olarak Değerlendirilmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 8(19), 62-76.
• Kılıç, T. ve Topuz, R. (2015). Hastalarla İletişimin, Hasta Memnuniyetine Etkisi: Özel, Devlet ve Üniversite Hastanesi Karşılaştırılması. Sağlıkta Performans ve Kalite Dergisi, 9 (1), 78-97.
• Kırılmaz, H. ve Öztürk, K. (2018). Aile Hekimliğinde Hasta Memnuniyetine Yönelik Bir Araştırma. Sağlık Akademisyenleri Dergisi, 5(1), 60-70.
• Koçyiğit, M. (2020). Etkili İletişim ve Duygusal Zekâ (4. Baskı). Konya: Eğitim Yayınevi.
• Korkmaz, Z. ve Yalçın, B. (2018). Sağlık Hizmetlerinde İletişim Becerilerinin Önemi ve Sosyo-Demografik Değişkenler Açısından Analizi. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16(4), 367-392.
• Korkut-Owen, F. ve Bugay, A. (2014). İletişim Becerileri Ölçeği’nin Geliştirilmesi: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(2), 51-64
• Kökdemir, D. ve Sığırı, Ü. (2017). Temel Arabuluculuk Eğitimi Katılımcı Kitabı. (ed. A. Yeşilırmak ve E. K. Kekeç). Ankara: Altan Özyurt Matbaacılık.
• Kurtz, S., Silverman, J. ve Draper, J. (1998). Tıpta İletişim Teknikleri, S. Yeniçeri, A. Yurdaçalış, M. Yaşarlar (Çev.), İstanbul: Beyaz Yayınları.
• Kutlu, M., Çolakoğlu, N. ve Özgüvenç, Z. P. (2010). Hasta Hekim İlişkisinde Empatinin Önemi Hakkında Bir Araştırma. Sağlıkta Performans ve Kalite Dergisi, 1(2), 127-143.
• Küçük, M. (2012). İletişim Kavramı ve İletişim Süreci. İletişim Bilgisi içinde. (ed. E. Nezih Orhon ve Ufuk Eriş). Anadolu Üniversitesi Yayınları: Eskişehir.
• Küçükali, R., Çakır, R. ve Özdemir Çevik, H. N. (2019). Sağlık Profesyonellerinin İletişimsel Sorunlarının Belirlenmesi. OPUS–Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 14(20), 763-783.
• Mansurovna, M. D., Talabovna, S. S. & Shamsidinovna, J. Z. (2021). Developing Effective Communication Skills. Oriental Renaissance: Innovative, Educational, Natural and Social Sciences, 1 (5), 966-972.
• Mega, E. (2022). Görüntüleme Hizmetlerinde Çalışan Teknisyen ve Teknikerlerinin Mesleki Gelişim Hakkı ve Türkiye Mevzuatında Unvan Sorunları Açısından İrdelenmesi. Çalışma İlişkileri Dergisi, 13(1), 140-160.
• Meredith, P. (1993). Patent Satisfaction With Communication in General Surgery: Problems of Measurement and Improvoment. Social Science And Medicine, 37(5), 591-602.
• Moral R.R,, Leonardo C.G., Pérez A.C., Martínez F.C. & Martín D.M. (2020). Barriers To Teaching Communication Skills in Spanish Medical Schools: A Qualitative Study With Academic Leaders. BMC Medical Education 20(41), 1-9.
• Okay, A. (2020). Sağlık İletişimi (4. Baskı). İstanbul: Der Kitabevi.
• Özbay, M. (2003). Öğretmen Görüşlerine Göre İlköğretim Okullarında Türkçe Öğretimi. Ankara: Gölge Ofset Matbaacılık.
• Özkan, Z. (2008). Doktor Hasta İletişiminde Beden Dilinin Gücü. Zeynep Kamil Tıp Bülteni, 39 (2), 87-91.
• Özodaşık, M. (2018). Halkla İlişkiler ve İletişim (10. Baskı). (ed. Fatma Seçil Banar). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Öztürk, D.Ç. ve Dağdeviren H. N. (2018). Hekimlik Pratiğinde Etkili İletişimin Yeri. Euras J Fam Med, 7(2), 41-46. Pearce, W.B. (1989). Communication and the Human Condition. Carbondale and Edwardsville: SIU Press.
• Quisling, K. E. (2009). Resident Orientation: Nurses Create a Program to İmprove Care Coordination. American Journal of Nursing, 109, 26-28.
• Ratna, H. (2019). The İmportance of Effective Communication in Healthcare Practice. Harvard Public Health Review, 23, 1-6.
• Soklaridis, S. (2014). Improving Hospital Care: are Learning Organizations the Answer?. Journal of Health Organization and Management, 28(6), 830-838.
• Şengün, H. (2016). Sağlık Hizmetlerinde İletişim Yönetimi. İstanbul Tıp Fakültesi Dergisi, 79 (1), 38-42.
• Tanrıverdi, H., Adıgüzel, O. ve Çiftçi, M. (2010). Sağlık Yöneticilerine Ait İletişim Becerilerinin Çalışan Performansına Etkileri: Kamu Hastanesi Örneği. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11, 101-122.
• Turhan, E. S. (2014). Aile Hekimliği Dünya ve Türkiye Uygulamaları: Aile Hekimliğinde Hekim-Hasta İlişkisinde İletişimin Rolü ve Tarafların Memnuniyeti Üzerine Etkilerinin İncelenmesine Yönelik Bir Alan Araştırması. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Ufuk Üniversitesi.
• Türkiye Cumhuriyeti Sağlık Bakanlığı Türk Halk Sağlığı Kurumu. (2016). Tedavi ve Rehabilite Edici Sağlık Hizmetlerinde Çok Paydaşlı Yaklaşım: Sağlık İletişiminin Geliştirilmesi, Ankara.
• Uludağ, A. (2004). Sağlık Kurumlarında İletişim. Doktora Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi.
• Vertino, K. (2014). Effective Interpersonal Communication: A Practical Guide to Improve Your Life. The Online Journal of Issues in Nursing, 19(3), 1.
• Yalçın, S. K. ve Şengül, M. (2007). Dilin İletişim Süreci İçerisindeki Rolü ve İşlevleri. Journal of Turkish Studies, 2(2), 749-769.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2021). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yay.
• Yiğiter, K., Engin, A. O. ve Yağız, O. (2007). Öğrenme Sürecinde Bireyler Arası İletişim ve Etkileşim. Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, 0 (15), 123-157.