Stylistic Aspectual Markers in Yûsuf and Zelîhâ

Yıl 2023, Sayı: 13, 908 - 918, 31.12.2023

Neşe Karaaslan

https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1359909

Öz

In linguistics, aspect is a temporal perspective that occurs in the sentence with different morphemes added to verbs. Besides being different from grammatical tense, it has a personal and subjective expression. It expresses how events or situations are spread over a period of time. In syntax, each clause has a different perspective on time. The concept of aspect is a category that interprets this perspective with its markers. Since language is a constantly changing system, these categories have been evaluated according to certain parameters. There are theories of appearance interpreted by many researchers from different perspectives. Among these theories, Lars Johanson analyzed aspect in three groups: inter-boundary aspect markers, boundary aspect markers, and post-boundary aspect markers. In this study, the aspect markers identified in the first 250 couplets of Yûsuf and Zelîhâ, one of the Old Anatolian Turkish works, are classified. This classification is based on Johanson's aspectual theory and it is shown with which morphemes the aspectual category is marked and in which contexts it comes to the fore. Based on Yûsuf and Zelîhâ, it is aimed to reveal the aspect markers used in Old Anatolian Turkish and their frequency of use.

Anahtar Kelimeler

Aspect, theories of aspect, aspect markers, Yûsuf and Zelîhâ, Lars Johanson.

Yûsuf ve Zelîhâ’da Biçimbirimsel Görünüş İşaretleyicileri

Öz

Dil bilimde görünüş, fiillere eklenen farklı biçimbirimlerle tümcede meydana gelen zamansal bir bakış açısıdır. Dil bilgisel zamandan farklı olmasının yanında kişisel ve öznel bir anlatıma sahiptir. Olay veya durumların bir süreye nasıl yayıldığını ifade eder. Söz diziminde tümcelerin her biri zamana karşı farklı bakış açılarına sahiptir. Görünüş kavramı da işaretleyicileriyle birlikte bu bakış açısını yorumlayan bir kategoridir. Dil sürekli değişen bir sistem olduğundan bu kategoriler belirli parametrelere göre değerlendirilmiştir. Birçok araştırmacı tarafından değişik bakış açılarıyla yorumlanan görünüş kuramları vardır. Bu kuramlar arasından Lars Johanson görünüşü; sınırlar arası bakış işaretleyicileri, sınıra bakış işaretleyicileri, sınır sonrası bakış işaretleyicileri olarak üç grupta incelemiştir. Bu çalışmada Eski Anadolu Türkçesi dönemi eserlerinden olan Yûsuf ve Zelîhâ’daki ilk 250 beyitte tespit edilen görünüş işaretleyicileri sınıflandırılmıştır. Bu sınıflandırma yapılırken Johanson’un görünüş kuramı esas alınmıştır ve görünüş kategorisinin hangi biçimbirimlerle işaretlendiği, hangi bağlamlarda ön plana çıktığı gösterilmiştir. Yûsuf ve Zelîhâ adlı eserden hareketle Eski Anadolu Türkçesinde kullanılan görünüş işaretleyicilerini ve kullanım sıklığını ortaya koymak amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Görünüş, görünüş kuramları, görünüş işaretleyicileri, Yûsuf ve Zelîhâ, Lars Johanson.

Kaynakça

• Akerson, E. F. (2008). Dile Genel Bir Bakış. İstanbul: Multilingual.
• Alan, N. (2020). Bakış (Dilbilgisel Görünüş). (Erdoğan Boz Ed.). Türkçe Dil Bilgisel Ulamlar İçinde. (ss. 35-56). Ankara: Gazi Kitabevi.
• Aslan Demir, S. (2016). Görünüş Kategorisi Türkmence Örneği. Ankara: Grafiker Yayınları.
• Aydemir, İ. A. (2010). Türkçede Zaman ve Görünüş Sistemi. Ankara: Grafiker Yayınları.
• Bacanlı, E. (2009). Kılınış Kategorisi ve Kılınışsal Belirleyici Olarak Yardımcı Fiiller. Ankara: Asal Yayınları.
• Banguoğlu, T. (2007). Türkçenin Grameri. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Benzer, A. (2012). Türkçede Zaman, Görünüş ve Kiplik. İstanbul: Kabalcı Yayınları.
• Dilâçar, A. (1974). Türk Fiilinde ‘Kılınış’la ‘Görünüş’ ve Dilbilgisi Kitaplarımız. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten, 21, 159-171.
• Feyzioğlu, S. (2022). Türkçede Görünüş: Figen Şakacı’nın Kesekli Tarla Örneği. Yüksek Lisans Tezi. Kırşehir: Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi.
• Gençer, Z. (2016). Japonca ve Türkçede Görünüş (Aspekt). Doktora Tezi. Denizli: Pamukkale Üniversitesi.
• Güven, M. (2008). Görünüş Terimlerinin Türkçeleştirilmesi Üzerine Bazı Gözlem ve Öneriler. Dilbilim Araştırmaları, 19, 125-137.
• İlhan, R. Ş. (2021). Nehcü’l-Ferâdîs’te Görünüş Değeri. Yüksek Lisans Tezi. Nevşehir: Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi.
• Koncu, H. (2013). Yûsuf ve Züleyhâ. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 44, s. 40-41). İstanbuul: TDV Yayınları.
• Korkmaz, Z. (2009). Türkiye Türkçesi Grameri (Şekil Bilgisi). Ankara: TDK Yayınları.
• Koşumcu, S. (2023). Batı Grubu Ağızlarında Görünüş İşaretleyicileri. RumeliDe Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 32, 328-342.
• Taş, İ. (2010). Şeyyad Hamza Yusuf ve Zeliha. Ankara: TDK Yayınları.
• Tavukçu, O. K. (2010). Şeyyad Hamza. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 39, 104-105.