Türkçenin Söz Varlığına Farklı Bir Bakış: Deyimlerde Küçürek Hikâyeler

Yıl 2023, Sayı: 13, 529 - 537, 31.12.2023

Yahya Kemal Beyitoğlu

https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1389978

Öz

Dilin ifade gücünü artıran ve kültürel değerlerin taşınmasına yardımcı olan deyimler, Türkçenin söz varlığı içinde ayrı bir öneme sahiptir. Öyle ki neredeyse her deyim, bir hikâye anlatır ve toplumun kimliğini yansıtır. Bu nedenle deyimler, dil bilimciler için ilgi çekici bir alanı temsil eder. Hikâye anlatıcılığı, insanların eskiden beri birbirlerine deneyimlerini, düşüncelerini ve hayal güçlerini aktardıkları bir iletişim şeklidir. Geleneksel olarak küçük/kısa hikâyelerle temsil edilen hikâye türü, son yıllarda “küçürek hikâye” olarak adlandırılan oldukça kısa hikâyelerin yükselişiyle âdeta bir dönüşüm yaşamaktadır. Küçürek hikâyeler, geleneksel hikâye anlatımına minimal bir yaklaşımı ifade eder. Genellikle sadece birkaç cümle veya birkaç paragraf uzunluğunda olan bu hikâyeler; bir olayı, bir duyguyu veya bir düşünceyi kısa ve etkili bir şekilde iletmeyi amaçlar. Anlamı sıkıştırmak ve okuyucuyu düşünmeye sevk etmek için sınırlı sayıda sözcük kullanılması, bu tür hikâyelerin başta gelen özelliğidir. Deyimler de kısa, özlü anlatımları ve bir olayı, bir durumu somutlaştırma, zihinde canlandırma gibi yönlerden küçürek hikâyelere benzemektedir. Hatta söz dizimi bakımından “yüklemli, cümle biçiminde kalıplaşmış” deyimlerin bir kısmı, bir nevi küçürek hikâye özelliği göstermektedir. Bu çalışmada, küçürek hikâye niteliğindeki deyim örnekleri incelenerek Türkçenin söz varlığına farklı bir açıdan bakılmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Türkçe, söz varlığı, deyim, küçürek hikâye.

A Different Look at the Vocabulary of Turkish: Short-Short Stories in Idioms

Öz

Idioms that help increase the power of the language and reveal cultural values have a separate unity within the vocabulary of Turkish. So much so that almost every idiom reflects the telling of a story and social structures. Therefore, idioms represent an interesting area for linguists. Storytelling is a form of communication in which people have been communicating their experiences, thoughts and imagination to each other since ancient times. The story genre, traditionally represented by short/little stories, has been experiencing a transformation in recent years with the rise of very short stories called “short-short stories”. Short-short stories express a minimal approach to traditional storytelling. These stories are usually only a few sentences or a few paragraphs long; It aims to convey an event, a feeling or a thought in a short and effective way. The use of a limited number of words to compress the meaning and provoke the reader to think is the main feature of such stories. Idioms are similar to short-short stories in terms of short, concise expressions and concretization of an event or situation, visualizing it in the mind. In fact, some of the idioms that are “predicated and formulaic in sentence form” in terms of syntax show a kind of short-short story feature. In this study, we tried to look at the vocabulary of Turkish from a different perspective by examining idiom examples in the nature of short-short stories.

Anahtar Kelimeler

Turkish, vocabulary, idiom, short-short story.

Kaynakça

• Aksan, D. (2004). Türkçenin Söz Varlığı. Ankara: Engin Yayınevi.
• Aksoy, Ö. A. (1989). Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü 2 - Deyimler Sözlüğü. İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
• Bahadınlı, Y. Z. (1967). Türkçe Deyimler Sözlüğü. İstanbul: Hür Yayınevi.
• Bozkaplan, Ş. A. (2021). Türkçenin Kısa Hikâyesi. Hamza Zülfikar Armağanı (s. 139-146). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Buran, A. (2012). Bilim Alanlarında Terimlerin Önemi ve “Küçürek Öykü” Terimi. Turkish Studies, 7(4), 21-25.
• Canbaz Yumuşak, F. (2013). Kısa Kısa [Küçürek] Öykünün Tanımı, İmkânları ve Sorunları. Erdem, 65, 1-10.
• Çotuksöken, Y. (1988). Deyimlerimiz. İstanbul: Varlık Yayınları.
• Edgü, F. (2011). Leş-Toplu Öyküler. İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Ercilasun, A. B. ve Akkoyunlu, Z. (2018). Dîvânu Lugâti’t-Türk. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Hengirmen, M. (1994). Deyimler Sözlüğü: 1000 Temel Deyim. Ankara: Engin Yayınevi.
• Kaplan, M. (2010). Küçürek Hikâye ve Samim Kocagöz’ün “Emekli” Hikâyesinin Tahlili. Journal of Qafqaz Unıversıty, 29(1), 21-24.
• Kavruk, H. (1998). Eski Türk Edebiyatında Mensûr Hikâyeler. İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Kesik, B. (2018). Atasözleri ve Deyimlerimizde Deve. Littera Turca Journal of Turkish Language and Literature, 4(3), 825-840.
• Korkmaz, R. ve Deveci, M. (2017). Türk Edebiyatında Yeni Bir Tür: Küçürek Öykü. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Köseman, Z. (2013). Ernest Hamingway’in “Satılık Bebek Patikleri: Hiç Giyilmemiş” Adlı Kısa Kısa Öyküsünde Çok Anlamlılık. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17(3), 1-10.
• Özgül, M. K. (2000). Hikâyenin Romanı. Hece, 46-47, 31-39.
• Özön, M. N. (1945). Türkçe Tâbirler Sözlüğü. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Püsküllüoğlu, A. (2003). Türkçe Deyimler Sözlüğü. Ankara: Arkadaş Yayınevi.
• Türk Dil Kurumu (1998). Türkçe Sözlük 1-2, (haz. İsmail Parlatır – vd.). Ankara: TDK Yayınları.
• Yalçın Çelik, S. D. (2002). Türk Edebiyatında Kısa Hikâye Hakkında Yapılan Çalışmalar. Türkbilig, 3, 106-129.
• Yazıcı, H. (1998). Hikâye. https://islamansiklopedisi.org.tr/hikaye#1, Erişim tarihi: 02.11.2023.
• Yüceol Özezen, M. (2001). Türkçe Deyimler Üzerine Birkaç Söz. Türk Dili, 600, 869-879.