Türkçenin Yabancı Dil Olarak Öğretimi İçin Hazırlanmış Yardımcı Okuma Kitaplarının Okunabilirliklerinin İncelenmesi

Yıl 2023, Sayı: 13, 1227 - 1245, 31.12.2023

İlke Altuntaş Gürsoy , Mehmet Çevik

https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1391687

Cited By: 1

Öz

Dil becerilerinin, özellikle okuma becerisinin, geliştirilmesi öğrenicinin düzeyine uygun metinlerle olanaklıdır. Öğretim sürecini düzeye uygun metinlerle, yardımcı okuma kitaplarıyla zenginleştirmek gerekmektedir. Bir metnin öğreniciye uygun olup olmadığını belirlemenin yöntemlerinden biri okunabilirlik düzeyini bulmaktır. Bu bağlamda araştırmanın amacı, Türkçe öğrenen yabancı öğreniciler için hazırlanmış Anadolu Hikâyeleri serisini okunabilirliği açısından incelemektir. Nitel yaklaşımla yapılandırılan araştırmanın veri kaynağını, Yunus Emre Enstitüsünün yayımladığı Anadolu Hikâyeleri serisindeki tüm kitaplar oluşturmuştur. Seride A1-A2 düzeyine yönelik 5 hikâye kitabı yer almaktadır. Veri kaynağı, amaçlı örnekleme yöntemiyle seçilmiştir. Veriler, doküman incelemesi yoluyla toplanmıştır. Analizler, Ateşman’ın (1997), Çetinkaya ve Uzun’un (2010), Bezirci ve Yılmaz’ın (2010) okunabilirlik formüllerine göre yapılmıştır. Analizler sonucunda; Laleye Sor, Kırmızı Ayakkabılar ve Yılkı kitapları Ateşman (1997) ile Çetinkaya ve Uzun (2010) okunabilirlik formüllerine göre kolay ve eğitsel okuma düzeyindedir. Bezirci ve Yılmaz (2010) okunabilirlik formülüne göre sırayla lisans, lise, ilköğretim olmak üzere farklı eğitim düzeylerine denk gelmektedir. Bayramlık adlı kitap için de benzer bir durumun söz konusu olduğu belirlenmiştir. Kitap, çok zor ve engelli düzeydedir. Bezirci ve Yılmaz (2010) okunabilirlik formülüne göre ise ilköğretim eğitim düzeyindedir. Son olarak Bir Bardak Çay adlı kitap; 3 formül için de ortak okunabilirlik düzeyinde yani çok kolay, bağımsız okuma ve ilköğretim düzeyi olarak bulunmuştur. Kitapların ortalama sözcük uzunluğu 2,91 hece ve ortalama cümle uzunluğu ise 4,52 sözcük olarak hesaplanmıştır. Araştırma sonucunda aynı düzeydeki yardımcı okuma kitaplarının birbirine yakın okunabilirlik puanında ve düzeyinde olmaları beklendiği için yazarların ve editörlerin metin hazırlama sürecinde buna dikkat etmeleri ve okunabilirlik ölçümlerini göz önünde bulundurmaları önerilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Yabancılara Türkçe öğretimi, okunabilirlik, yardımcı okuma kitapları.

Investigation of Readability of Supplementary Reading Books Prepared for Teaching Turkish as a Foreign Language

Öz

Improving language skills, especially reading, is possible with texts suitable for the level of the student. It is necessary to enrich the teaching process with texts and supplementary reading books suitable for the level. One of the methods of determining whether the text is suitable for the learner is to find the readability level. The aim of the research is to examine the Anatolian Stories series prepared for foreign learners of learning Turkish in terms of their readability. The data source of this research, structured with a qualitative approach, was all the books in the Anatolian Stories series published by Yunus Emre Institute. The series includes 5 story books for A1-A2 levels. The data source was selected by purposive sampling method. Data were collected through document review. The analyzes of the data were made according to the readability formulas of Ateşman (1997), Çetinkaya and Uzun (2010), Bezirci and Yılmaz (2010). As a result of the analysis, Laleye Sor, Kırmızı Ayakkabılar and Yılkı books are easy and in educational reading levels. According to the readability formula of Bezirci and Yılmaz (2010), it corresponds to different education levels as undergraduate, high school and primary education respectively. It has been determined that there is a similar situation for the book called Bayramlık. The book is very difficult and disabled level. According to the readability formula of Bezirci and Yılmaz (2010), it is at the primary education level. The book called Bir Bardak Çay was found to be very easy, independent reading level and primary education at common readability levels for all three formulas. The average word length of the books was calculated as 2.91 syllables and the average sentence length as 4.52 words. As a result of the research, since supplementary reading books at the same level are expected to have similar readability scores and levels, it is recommended that authors and editors pay attention to this and take readability measurements into consideration during the text preparation process.

Anahtar Kelimeler

Teaching Turkish to foreigners, readability, supplementary reading.

Kaynakça

• Altuntaş Gürsoy, İ. (2022). Yabancılara Türkçe Öğretiminde Yazınsal Metin Türleri. M. Gün ve B. E. Dağıstanlıoğlu (Ed.), Dil ve Edebiyat Araştırmaları II içinde (s. 15-36). Ankara: Akademisyen Yayınevi.
• Ateşman, E. (1997). Türkçede Okunabilirliğin Ölçülmesi. Dil Dergisi, 58, 71-74.
• Aydın, E. (2021). Yabancılar İçin Hazırlanmış Türkçe Okuma Kitaplarının Okunabilirlik Durumları. Uluslararası Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretimi Dergisi, 4(2), 205-226.
• Aydın, G. (2022). Türkçeyi İkinci/Yabancı Dil Olarak Öğrenenler İçin Hazırlanan Yardımcı Materyallerin Okunabilirliği Üzerine Bir İnceleme. Journal of History School, 61, 4202-4227.
• Bağcı, H. (2020). Yabancılara Türkçe Öğretiminde Kullanılan İleri Düzey (C1-C2) Ders Kitaplarındaki Metinlerin Okunabilirlik Düzeylerinin Karşılaştırılması. International Journal of Languages’ Education and Teaching, 8(4), 279-295.
• Bağcı, H. ve Ünal, Y. (2013). İlköğretim 8. Sınıf Türkçe Ders Kitaplarındaki Metinlerin Okunabilirlik Düzeyi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 1(3), 12-28.
• Baş, B. ve İnan Yıldız, F. (2015). 2. Sınıf Türkçe Ders Kitabındaki Metinlerin Okunabilirlik Açısından İncelenmesi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(1), 52-61.
• Bayraktar, İ. ve Durukan, E. (2020). Yüzey Yapı Değişiklikleri ile Öğrencilerin Okuduğunu Anlama Becerileri Arasındaki İlişki Üzerine Bir İnceleme. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 8(2), 292-314.
• Beinborn, L., Zesch, T. & Gurevych, I. (2014). Readability for Foreign Language Learning: The Importance of Cognates. International Journal of Applied Linguistics, 165(2), 136-162.
• Benzer, A. (2020). Yapay Zekâya Dayalı Okunabilirlik Formülüne Doğru Bir Adım. Araştırma ve Deneyim Dergisi, 5(1), 47-82.
• Bezirci, B. ve Yılmaz, A. E. (2010). Metinlerin Okunabilirliğinin Ölçülmesi Üzerine Bir Yazılım Kütüphanesi ve Türkçe İçin Yeni Bir Okunabilirlik Ölçütü. Dokuz Eylül Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Fen Bilimleri Dergisi, 12(3), 49-62.
• Biçer, N. ve Alan, Y. (2017). Yabancılara Türkçe Öğretiminde Kullanılan Yeni Hitit 3 ve İstanbul C1+ Ders Kitaplarındaki Metinlerin Okunabilirlik Düzeylerinin Karşılaştırılması. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(3), 1130-1139.
• Binkley M. R. (1988). New Ways of Assessing Text Diffuculty. B. L. Zakaluk & S. J. Samuels (Ed.), In Redability- Its Past, Present & Future (pp. 98-120). Delaware: International Reading Association Newark.
• Bolat, K. K. (2016). Ortaokul Türkçe Ders Kitaplarındaki Metinlerin Okunabilirlik ve Anlaşılabilirliği. Yüksek Lisans Tezi. Bolu: Abant İzzet Baysal Üniversitesi.
• Bora, A. (2019). Türkçe Ders Kitaplarındaki Metinlerin Okunabilirlik Yönünden İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Erzincan: Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi.
• Bora, A. ve Arslan, M.A. (2021). Türkçe Ders Kitaplarındaki Metinlerin Okunabilirlik Yönünden İncelenmesi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 10(1), 222-236.
• Bormuth, J. R. (1969). Development of Readability Analysis (Final Report). https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED029166.pdf, [Erişim tarihi: 24.02.2023].
• Bozlak, Ü. G. (2018). 2016-2017 ve 2017-2018 Eğitim ve Öğretim Yıllarında 5. Sınıf Türkçe Ders Kitaplarındaki Hikâye Edici Metinlerin Uzun-Çetinkaya Formülü ile Okunabilirlik Düzeyleri/Düzeylerinin İncelenmesi. Akra Kültür Sanat ve Edebiyat Dergisi, 6(4), 209-234.
• Can, F. (2021). An Examination of Reading Texts in a Journey to Turkish A1 and A2 Level Textbooks in Terms of Readability. Shanlax International Journal of Education, 9 (S2), 139-149.
• Carrell, P. L. (1987). Readability in ESL. https://scholarspace.manoa.hawaii.edu/server/api/core/bitstreams/8b3139ea-3fd2-4e41-806d-27a6d616505b/content, [Erişim tarihi: 24.02.2023].
• Çetinkaya, G. (2010). Türkçe Metinlerin Okunabilirlik Düzeylerinin Tanımlanması ve Sınıflandırılması. Doktora Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi.
• Çetinkaya, G. ve Uzun, L. (2021). Türkçe Ders Kitaplarındaki Metinlerin Okunabilirlik Özellikleri. H. Ülper (Ed.), Türkçe Ders Kitabı Çözümlemeleri içinde (s. 141- 155). Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Chall, J. S. (1988). Beginning Years. B. L. Zakaluk & S. J. Samuels (Ed.), In Redability- Its Past, Present & Future (pp. 2-13). Delaware: International Reading Association Newark.
• Çiftçi, Ö., Çeçen, M.A. ve Melanlıoğlu, D. (2007). Altıncı Sınıf Türkçe Ders Kitaplarındaki Metinlerin Okunabilirlik Açısından Değerlendirilmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 6 (22), 206-219.
• Çıplak, G. ve Balcı, A. (2022). Türkçe Ders Kitaplarındaki Metinlerin Okunabilirlik Özelliğinin İncelenmesi. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (30), 170-187.
• Dale, E. & Chall, J. S. (1949). The Concept of Readability. Elementary English, 26(1), 19-26.
• Demir, M. ve Çeçen, M. A. (2013). İlköğretim I-V. Sınıflar Türkçe Ders Kitaplarındaki Metinlerin Okunabilirlik Açısından Değerlendirilmesi. Millî Eğitim, 197, 80-94.
• DuBay, W. (2004). The Principles of Readability. https://www.researchgate.net/publication/228965813_The_Principles_of_Readability, [Erişim tarihi: 24.02.2023].
• Durukan, E. (2014). Metinlerin Okunabilirlik Düzeyleri ile Öğrencilerin Okuma Becerileri Arasındaki İlişki. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 2(3), 68-76.
• Erdem, C. (2011). Dil ve Anlatım Ders Kitaplarındaki Metinlerin Kelime-Cümle Uzunlukları ve Okunabilirlik Düzeyleri Üzerine Bir Değerlendirme. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi.
• Erişik, H. (2021). Yabancılar İçin Türkçe Okuma Kitaplarının Okunabilirliği: Türkçenin Sesi Yunus Emre Örneği. Journal of Sustainable Educational Studies, 2(3), 1-14.
• Erol, H. F. (2014). Yabancı Dil Olarak Türkçe Ders Kitaplarında Okunabilirlik. Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 50(50), 29-38.
• Flesch, R. (1948). A New Readability Yardstick. Journal of Applied Psychology, 32(3), 221-233.
• François, T. & Fairon, C. (2012). An “AI Readability” Formula for French as a Foreign Language. https://aclanthology.org/D12-1043.pdf, [Erişim tarihi: 17.06.2023].
• Fry, E. (1975). The Readability Principle. Language Arts, 52(6), 847-851.
• Gray, W. S. & Leary, B. 1935. What Makes a Book Readable. https://archive.org/details/whatmakesabookre028092mbp/page/n49/mode/2up?view=theater, [Erişim tarihi: 18.01.2023].
• Günaydın, Y. (2023). Readability Levels of Story Series Prepared for PIKTES. Sakarya University Journal of Education, 13(2), 345-370.
• Güven, A. Z. (2014a). Readability of Texts in Textbooks in Teaching Turkish to Foreigners. The Anthropologist, 18(2), 513-522.
• Güven, A. Z. (2014b). 7. Sınıf Türkçe Ders Kitaplarında Yer Alan Metinlerin Metinsellik Ölçütlerine Göre Değerlendirilmesi. Turkish Studies, 9(8), 517-535.
• Harmankaya, M. Ö. (2022). Uluslararası Öğrenciler İçin Akademik Türkçe Sosyal Bilimler Kitabının Okunabilirliği. Bayterek Uluslararası Akademik Araştırmalar Dergisi, 5(2), 250-264.
• İskender, E. (2013). Türkçe Ders Kitaplarındaki Metinlerin Kelime ve Cümle Yapılarıyla Okunabilirlik Düzeyleri Arasındaki İlişki. Yüksek Lisans Tezi. Trabzon: Karadeniz Teknik Üniversitesi.
• Ji, Q. (2022). Readability Evaluation of Books in Chinese as a Foreign Language Using the Machine Learning Algorithm. https://www.hindawi.com/journals/misy/2022/5957566/, [Erişim tarihi: 4.2.2023].
• Karatay, H., Bolat, K. K. ve Güngör, H. (2013). Türkçe Ders Kitaplarındaki Metinlerin Okunabilirlik ve Anlaşılabilirliği. The Journal of Academic Social Science Studies, 6(6), 603-623.
• Karşılayan, S. (2022). Ak Başat Türkçe A1-A2 Kitabındaki Metinlerin Okunabilirlik Sayısı ve Metinlerdeki Ses Birimlerin Okumaya Etkisi. Türk Dünyası ve Türkçe Öğretimi Dergisi, 1(1), 1-17.
• Keçik, İ. ve Uzun, L. (2004). Türkçe Sözlü ve Yazılı Anlatım. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları. Klare., G. R. (1988). The Formative Years. B. L. Zakaluk & S. J. Samuels (Ed.), In Redability-Its Past, Present & Future (pp. 17-36). Delaware: International Reading Association Newark.
• Köse, E. Ö. (2009). Biyoloji 9 Ders Kitabında Hücre ile İlgili Metinlerin Okunabilirlik Düzeyleri. Cankaya University Journal of Science and Engineering, 12 (2) , 141-150.
• Laroche, J. M. (1979). Readability Measurement for Foreign-Language Materials. System, 7(2), 131-135. Lüle Mert, E. (2013). The Readability of the Texts in the Turkish Textbooks in Turkey. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(3), 87-98.
• Lüle Mert, E. (2018). Türkçe Ders Kitaplarındaki Metinlerin Okunabilirlikleri. International Journal of Language Academy, 6 (1), 184-198.
• McLaughlin, G. H. (1969). SMOG Grading-a New Readability Formula. Journal of Reading, 12, 639-646.
• Millî Eğitim Bakanlığı (2021). Diller İçin Avrupa Ortak Başvuru Metni-Öğrenme-Öğretme- Değerlendirme- Tamamlayıcı Cilt. http://ttkb.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2022_01/04144518_CEFR_TR.pdf, [Erişim tarihi: 10.07.2023].
• Millî Eğitim Bakanlığı (2009). Diller İçin Avrupa Ortak Başvuru Metni-Öğrenme-Öğretme- Değerlendirme.http://www.dilbilimi.net/ab_diller_icin_ortak_avrupa_basvuru_metni_meb_tarafin dan.pdf, [Erişim tarihi: 18.01.2023].
• Mutlu, H. H. (2020). Yabancılara Türkçe Öğretiminde Kullanılan Ders Kitaplarında (İstanbul Yabancılar İçin Türkçe Öğretim Seti, Yedi İklim Öğretim Seti) Yer Alan Metinlerin Okunabilirlik Düzeylerinin İncelenmesi. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 8(22), 371-386.
• Nahatame, S. & Effort, P. (2021). Text Readability and Processing Effort in Second Language Reading: A Computational and Eye Tracking İnvestigation. Language and Learning, 71(4), 1004-1043.
• Nassiri, N., Lakhouaja, A. & Cavalli-Sforza, V. (2022). Arabic L2 Readability Assessment: Dimensionality Reduction Study. Journal of King Saud University-Computer and Information Sciences, 34, 3789-3799. Okur, A. ve Arı, G. (2013). 6. 7. 8. Sınıf Türkçe Ders Kitaplarındaki Metinlerin Okunabilirliği. İlköğretim Online, 12(1), 202-226.
• Özcan, K. (2020). TÜBİTAK’ın Yayımladığı Sorun Odaklı Çocuk Kitaplarının Biçim, İçerik ve Okunabilirlik Açısından İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Tokat: Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi.
• Özçetin, K. ve Karakuş, N. (2020). 5. Sınıf Türkçe Ders Kitaplarındaki Metinlerin Okunabilirlik Yönünden İncelenmesi. Türkiye Eğitim Dergisi, 5 (1), 175-190.
• Özdemir, S. ve Daştan, E. (2022). Yeni İstanbul Uluslararası Öğrenciler İçin Türkçe Kitaplarındaki Okuma Metinlerinin Okunabilirlik Düzeyleri. https://acikerisim.bartin.edu.tr/handle/11772/6896, [Erişim tarihi: 18.01.2023].
• Sağlam, D., İnce, M. ve Eker, C. (2018). Ortaokul 5. Sınıf Türkçe Ders Kitabının Okunabilirlik Seviyesi ve Yaş Düzeyine Uygunluk Açılarından Değerlendirilmesi. Turkish Studies, 13(11), 1139-1151.
• Schulz, R. (1981). Literature and Readability: Bridging the Gap in Foreign Language Reading. Modern Language Journal, 65, 43-53.
• Senter, R. J. & Smith, E. A. (1967). Automated Readability İndex. https://apps.dtic.mil/sti/pdfs/AD0667273.pdf, [Erişim tarihi: 4.2.2023].
• Şimşek, E. (2019). Yabancılara Türkçe Öğretiminde Kullanılan Ders Kitaplarındaki Metinlerin Okunabilirlik Düzeyleri Açısından İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Gaziantep: Gaziantep Üniversitesi.
• Sönmez, V. (2003). Metinlerin Eğitselliğini Saptamada Matematiksel Bir Yaklaşım (Sönmez Modeli). Eğitim Araştırmaları Dergisi, 10, 24-39.
• Sung, Y. T., Dyson, S. B., Chen, Y. C., Lin, W. C. & Chang, K. E. (2015). Leveling L2 Texts Through Readability: Combining Multilevel Linguistic Features with the CEFR. The Modern Language Journal, 99 (2), 371-391.
• Temur, T. (2002). İlköğretim 5. Sınıf Türkçe Ders Kitaplarında Bulunan Metinler ile Öğrenci Kompozisyonlarının Okunabilirlik Düzeyleri Açısından Karşılaştırılması. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi.
• Tosunoğlu, M. ve Özlük, Y. Ö. (2011). Okunabilirlik ve İlköğretim 1. Sınıf Türkçe Ders Kitabındaki Düz Yazı Metinlerinin Okunabilirlik Açısından Değerlendirilmesi. Millî Eğitim, 189, 219-230.
• Türkiye Maarif Vakfı (2020). Türkçenin Yabancı Dil Olarak Öğretimi Programı. https://www.turkiyemaarif.org/uploads/Turkcenin_Yabanci_Dil_Olarak_Ogretimi_Programi_2_Baski.pdf, [Erişim tarihi: 30.08.2021].
• Uzun, N. E. ve Ateş, A. (2012). İkinci Dil Öğretiminde Ders İzlencelerinin Okunabilirliğe Etkisi. M. Aksan ve Y. Aksan (Ed.), Türkçe Öğretiminde Güncel Çalışmalar içinde (s. 01-09). Mersin: Mersin Üniversitesi Yayınları.
• Xia, M.; Kochmar, E. & Briscoe, T. (2016). Text Readability Assessment for Second Language Learners. https://doi.org/10.48550/arXiv.1906.07580, [Erişim tarihi: 13.06.2023].
• Yaman, C. (2022). Yabancılara Türkçe Öğretiminde Kullanılan Okuma Kitaplarının Okunabilirlikleri. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi.
• Yılmaz, F. ve Temiz, Ç. (2014). Yabancılara Türkçe Öğretiminde Kullanılan Ders Kitaplarındaki Metinlerin Okunabilirlik Durumları. International Journal of Languages’ Education and Teaching, 2(1), 81-91.
• Zorbaz, K. Z. (2007). Türkçe Ders Kitaplarındaki Masalların Kelime-Cümle Uzunlukları ve Okunabilirlik Düzeyleri Üzerine Bir Değerlendirme. Journal of Theory and Practice in Education, 3(1), 87-101.
• Zorbaz, K. Z. ve Köroğlu, M. (2016). Gazi TÖMER Yabancılar İçin Türkçe Öğretim Setindeki Metinlerin Kelime-Cümle Uzunlukları ve Okunabilirlik Düzeyleri. Turkish Studies, 11(3), 2509-2524