İlk Kavramı Etrafında Modern Türk Tiyatrosunda Jübileler ve Jübile Kitapçıkları

Yıl 2023, Sayı: 13, 463 - 475, 31.12.2023

Engin Keflioğlu

https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1396509

Öz

Modern anlamda ulusal bir tiyatro meydana getirme gayretlerinin en önemli halkalarından birini, tiyatromuzda vücut bulan jübileler etrafında oluşturulan jübile kitapçıkları geleneği oluşturur. Bu gelenek, tarihselliğinin ve sürekliliğinin yanında oluşturduğu bilgi birikimiyle de dikkate değer bir külliyat meydana getirmektedir. Jübile kavramının altında oluşan jübile kitapçıkları, Türk tiyatrosunda ilk olarak Mardiros Mınakyan adına tertip edilmiş böylece tiyatro tarihimizin jübile ve jübile kitapçığının miladı olarak karşımıza çıkmıştır. Muhsin Ertuğrul’un 1927’de Darülbedayi rejisörlüğüne atanmasından sonra jübilesi yapılan çoğu sanatçı için bir de jübile kitapçığı tanzim edilmeye başlanmıştır. İhtifalle, jübile geleneğinin birbirinden farklılığının esasını da teşkil eden bu kitapçıklar, Darülbedayi ’den İstanbul Şehir Tiyatrolarına bir aktarım olarak geçmiş ve sürekliliğini oluşturmuştur. Jübilelerin ehemmiyetini kitapçıklara dercederek Türk tiyatro tarihinde jübilelerin kalıcı hale gelmesini sağlayan jübile kitapçığı geleneği Türk edebiyatına da modernize olmuş biyografi örnekleri diyebileceğimiz bu kitapçıkları bırakmıştır. Çalışmamızın esasını Türk tiyatrosunda jübile ve bu geleneğin eseri olan jübile kitapçıkların hem Türk edebiyatı hem Türk tiyatrosu tarihi açısından incelenmesi oluşturmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Tiyatro, modern Türk tiyatrosu, gelenek, jübile, jübile kitapçıkları.

Jubilees and Jubilee Booklets in Modern Turkish Theatre around the Concept of First

Öz

One of the most important links in the efforts to create a national theater in the modern sense is the tradition of jubilee booklets, which are created around the jubilees embodied in our theater. In addition to its historicity and continuity, this tradition also creates a remarkable corpus with the knowledge it has created. Jubilee booklets, which were formed under the concept of jubilee, were first organized in the name of Mardiros Minakyan in Turkish theater and appeared as the turning point of the jubilee and jubilee booklet of our theater history. After Muhsin Ertuğrul was appointed as the director of Darülbedayi in 1927, a jubilee booklet began to be prepared for most of the artists whose jubilees were held. These booklets, which constitute the basis of the difference between the commemorative ceremony and the jubilee tradition, passed from Darülbedayi to the Istanbul City Theaters as a transfer and formed their continuity. The tradition of jubilee booklets, which made jubilees permanent in Turkish theater history by recording the importance of jubilees into booklets, left these booklets, which we can call modernized biography examples, to Turkish literature. The basis of our study is the examination of the jubilee in Turkish theater and the jubilee booklets, which are the work of this tradition, in terms of both Turkish literature and the history of Turkish theater.

Anahtar Kelimeler

Theater, modern Turkish theater, tradition, jubilee, jubilee booklets.

Kaynakça

• Anamur, H. (1988). Atatürk ve Tiyatronun İşlevi. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(1), 35-43.
• And, M. ve Başak, O. (Haz.). (1969). 60. Sanat Yılında Muhsin Ertuğrul’a Saygı. İstanbul: Çeltüt Basımevi.
• Berk, N. İ. (Haz.). (1949). Muhsin Ertuğrul [Broşür]. İstanbul: Cumhuriyet Matbaası.
• Butak, B. (1947). XI. XII. ve XIII. Yüzyıllarda Resimli Türk Paraları. İstanbul: Pulhan Matbaası.
• Gövsa, İ. A. (1949.03.30). İhtifal ve Jübile. Hürriyet.
• Hobsbawm, E. ve Ranger, T. (2020). Geleneğin İcadı (3. Baskı). (M. M. Şahin, Çev.). İstanbul: Agora Kitaplığı. (Orijinal eserin basım tarihi 1983).
• Jübile kitabı. (1986). AnaBritannica Genel Kültür Ansiklopedisi (Cilt 12). İstanbul: Ana Yayıncılık.
• Jübile yapmak. (t.y.). Türk Dil Kurumu Güncel Türkçe Sözlük. https://sozluk.gov.tr/ [Erişim tarihi: 03.07.2023].
• Kaboğlu. R (2011). Darülbedayi/Türk Tiyatrosu Dergisi Sistematik İndeksi. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Aydın Üniversitesi.
• Münir, A. (Haz.). (2017). Mınakyan Efendi’nin Ellinci Sene-i Devriyesi Yadigârı Sene 1328-1912. (İ. Coşkun, Çev.). İstanbul: İBB Şehir Tiyatroları Müdürlüğü Yayınları. (Orijinal eserin basım tarihi 1912).
• Oymak, A. (2013). Osmanlı mizahında Teodor Kasap: Diyojen, Çıngıraklı Tatar ve Hayal gazetesi üzerine bir inceleme. Doktora tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi
• Türk Tiyatrosu. (1933, 31 Mart). Behzat Haki’nin Sanat Hayatında 25 yıllık jübilesi (1908-1933) Özel Sayı[Broşür]. Süreli Yayınlar (DE_0055_0040, Klasör 195), İBB Şehir Tiyatroları Kütüphanesi, İstanbul, Türkiye.
• Türk Tiyatrosu. (1934, 24 Mart). Ertuğrul Muhsin’in Sanat hayatında 25 Yıllık Jübilesi 1909-1934[Broşür]. Süreli Yayınlar (DE_0055_0047, Klasör 218), İBB Şehir Tiyatroları Kütüphanesi, İstanbul, Türkiye.
• Türk Tiyatrosu. (1936, 15 İkinci Kanun). İ. Galip Arcan Gecesi, Sanat Hayatımın Yirmibeşinci Yıldönümü[Broşür]. Süreli Yayınlar (DE_0055_0065, Klasör 196), İBB Şehir Tiyatroları Kütüphanesi, İstanbul, Türkiye.
• Türk Tiyatrosu. (1948, 3 Temmuz). Vasfi Rıza Zobu’nun sanat hayatında 30 Yıl (1917-1948)[Broşür]. Süreli Yayınlar (DE_0055_0216, Klasör 226), İBB Şehir Tiyatroları Kütüphanesi, İstanbul, Türkiye.
• Türk Tiyatrosu. (1950). Bedia Statzer ( Muvahhit ) Özel Sayısı[Broşür]. Süreli Yayınlar (DE_0055_10003, Klasör 228), İBB Şehir Tiyatroları Kütüphanesi, İstanbul, Türkiye.
• Türk Tiyatrosu. (1951). Hamdi Şarlıgil Özel Sayısı[Broşür]. Süreli Yayınlar (DE_0055_10004, Klasör 228), İBB Şehir Tiyatroları Kütüphanesi, İstanbul, Türkiye.
• Türk Tiyatrosu. (1952). Mahmut Moralı Jübilesi (1917-1952) Özel Sayısı[Broşür]. Süreli Yayınlar (DE_0055_10005, Klasör 229), İBB Şehir Tiyatroları Kütüphanesi, İstanbul, Türkiye.
• Türk Tiyatrosu. (1953). Talat Artemel Jübilesi (1926-1953) Özel Sayısı[Broşür]. Süreli Yayınlar (DE_0055_10006, Klasör 229), İBB Şehir Tiyatroları Kütüphanesi, İstanbul, Türkiye.
• Türk Tiyatrosu. (1954). Şaziye Moral Özel Sayı (1923-1954)[Broşür]. Süreli Yayınlar (DE_0055_10007, Klasör 203), İBB Şehir Tiyatroları Kütüphanesi, İstanbul, Türkiye.
• Türk Tiyatrosu. (1955, Ağustos). Necla Sertel Jübilesi, 6 Ağustos 1955[Broşür]. Süreli Yayınlar (DE_0055_0289, Klasör 203), İBB Şehir Tiyatroları Kütüphanesi, İstanbul, Türkiye.
• Türk Tiyatrosu. (1956, Aralık). Refik Kemal Arduman (1926-1956) 30. Yıl Jübilesi[Broşür]. Süreli Yayınlar (DE_0055_0303, Klasör 204), İBB Şehir Tiyatroları Kütüphanesi, İstanbul, Türkiye.
• Türk Tiyatrosu. (1958). Müfit Kiper Özel Sayısı[Broşür]. Süreli Yayınlar (DE_0055_10008, Klasör 204), İBB Şehir Tiyatroları Kütüphanesi, İstanbul, Türkiye.
• Türk Tiyatrosu. (1963). Reşit Baran Jübilesi ( 1935-1965 ) Özel Sayı[Broşür]. Süreli Yayınlar (DE_0055_10023, Klasör 206), İBB Şehir Tiyatroları Kütüphanesi, İstanbul, Türkiye.
• Türk Tiyatrosu. (1967, 7 Ağustos). Sami Ayanoğlu Özel Sayısı[Broşür]. Süreli Yayınlar (DE_0055_10009, Klasör 208), İBB Şehir Tiyatroları Kütüphanesi, İstanbul, Türkiye.
• Türk Tiyatrosu. (1968, 3 Ağustos). Necdet Mahfi Ayral Özel Sayısı[Broşür]. Süreli Yayınlar (DE_0055_0380, Klasör 208), İBB Şehir Tiyatroları Kütüphanesi, İstanbul, Türkiye.
• Türk Tiyatrosu. (1972). Mualla Fırat’ın 25. Sanat Yılı Özel Sayısı [Broşür]. Süreli Yayınlar (DE_0055_10016, Klasör 212), İBB Şehir Tiyatroları Kütüphanesi, İstanbul, Türkiye.
• Zobu, V. R. (1942). Sahne Sanatkârlarımız: Mahmut Moralı. Perde ve Sahne, (17), 7-8.