Seydiler (Afyonkarahisar) Düz Dokuma Yastıkları

Yıl 2024, Sayı: 14, 1520 - 1529, 29.02.2024

Ülkü Küçükkurt

https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1419400

Öz

Seydiler Afyonkarahisar ilinin İscehisar ilçesine bağlı bir beldedir. Koyun ve keçi yetiştiriciliği yaygındır. Koyun yünü, kuzu yünü, keçi kılı eğirilerek el sanatlarında değerlendirilmiştir. Dokuma teknikleri kullanılarak yaygı, seccade, yastık, heybe, çuval, torba yapılmaktadır. El sanatları günlük hayatta kullanıldığı gibi özel günlerde de kullanılmaktadır. Düz dokumaların çözgüsünde yün, keçi kılı, pamuk, atkılarda yün tercih edilmektedir. Düz dokumaların yanışları zengindir. Yanışlar arasında dikme, balık, kıvrım, aşılı kıvrım, gelin kaşı, bereket, suyolu, duma, çatal çapraz, ayaklı duma, göz, karnı yarık, oynayan kadın, koç boynuzlu ve boynuz desenleri bulunmaktadır. Kırmızı, yeşil, lacivert, turuncu, krem sık kullanılan renkler arasında yer alır. Yaygı, seccade ve yastık çeyizlerde olması istenen eşyaların başında gelmektedir. Kişilerin duvara yaslanmasını, rahat etmesini sağlamak için kullanılan yastık dokumalarının arka ve ön yüzü yanışlarla süslenmekte, birçok renk kullanılarak zengin görünüm sağlanmaktadır. Özellikle ev halkının kullanımının yanı sıra eve gelen misafirin arkasına verilen, sırtını rahat ettiren, soğuk olan duvarla temasın kesilmesini sağlayan yastıklar, yün, pamuk, kamış ve çeşitli otlarla doldurulur. Makalenin amacını, Seydiler’de dokunan yastıkların yöre kültüründe, geleneklerinde yeri, çözgü, atkı, yanış iplik türü, tezgah ve avadanlıklar, doğal boyalar, kullanılan renk, kompozisyon ve yanışlar, günümüzde üretim durumunun tespit edilmesi oluşturmaktadır. Ayrıca makalede, bilgilerin yazılı kaynak haline getirilmesi, araştırma yapacak kişilere kaynak olması, üretiminin korunması, canlandırılmasına yönelik öneriler yer almaktadır. Makale “Seydiler (Afyonkarahisar) düz dokuma yastıkları” başlığı ile sınırlandırılmıştır. Makalenin konusunu Seydiler’de dokunmuş düz dokuma yastıklar ve bu yastıkların özellikleri oluşturmaktadır. Araştırmanın metodunda nitel araştırma yöntemlerinden alan araştırması ve literatür taraması kullanılmış, yörede bulunan dokuyucular, dokuyucu yakınlarıyla görüşmeler yapılmıştır. Elde edilen veriler yazılı kaynak haline getirilerek, makalenin sonuç kısmında önerilere yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Seydiler, düz dokuma, yastık, kilim, el sanatı.

Flat Woven Pillows of Seydiler (Afyonkarahisar)

Öz

Seydiler is a town in the İscehisar district of Afyonkarahisar province. Sheep and goat breeding are common. Spun sheep wool, lamb wool, goat hair were used in handicrafts. Mats, prayer rugs, pillows, saddlebags, sacks and bags were made using weaving techniques. Handicrafts are used in daily life as well as on special occasions. Wool, goat hair, cotton are preferred in the warp of flat weaves, and wool is preferred in the wefts. The motifs of flat weaves are rich. Motifs include sewing, fish, fold, grafted fold, bridal eyebrow, abundance, waterway, duma, fork cross, footed duma, eye, slit in the abdomen, playing woman, ram's horns, horn. Red, green, dark blue, orange and cream are among the frequently used colors. Generally, three items that are requested in dowry are rugs, prayer rugs and pillows. The back and front sides of the pillow weavings, which are used to enable people to lean against the wall and feel comfortable, are decorated with motifs. A rich appearance is achieved by using many colors. In addition to being used by the household, the pillows placed on the back of the guest, which makes his back comfortable and prevents contact with the cold wall, are filled with reeds and various herbs. The purpose of the paper is to determine the place of the pillows woven in Seydiler in the local culture and traditions, warp, weft, motif thread type, looms and tools, natural dyes, colors used, composition and motifs, their production status today and turn them into a written source, to provide information to those who will do research. It creates suggestions for being a resource, protecting and revitalizing its production. The paper is limited to the title " Flat woven pillows of Seydiler (Afyonkarahisar)". The subject of the paper is the plain weave pillows woven in Seydiler and the characteristics of these pillows. In the method of the research, field research and literature review, which are qualitative research methods, were used, and verbal interviews were held with the weavers in the region and the relatives of the weavers. The data obtained was turned into a written source and suggestions were included in the conclusion of the paper.

Anahtar Kelimeler

Seydiler, flat weaving, pillow, kilim, handicraft.

Kaynakça

• Acar Balpınar, B. (1982). Kilim-Cicim-Zili-Sumak Türk Düz Dokuma Yaygıları. İstanbul: Eren Yayınları.
• Küçükkurt, Ü. (2021). Afyonkarahisar’ın Seydiler Beldesi’nde Bir Kültür Mirası: Filikli Tülü Dokumaları, Millî Folklor, 17(132), 286-300.
• Küçükkurt, Ü. (2022). Afyonkarahisar’ın Seydiler Beldesi Düz Dokumaları. XVI. Uluslararası Türk Kültürü, Sanatı ve Kültürel Mirası Koruma Sempozyumu/Sanat Etkinlikleri. 04-06 Temmuz 2022, Adnan Menderes Üniversitesi, Romanya: Adnan Menderes Üniversitesi Yayınları, 97-100.
• Ögel, B. (1991). Türk Kültür Tarihine Giriş Türklerde Ev Kültürü (Göktürklerden Osmanlılara). C. 3, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Öztürk, İ. (2007). Dokumaya Giriş- Halı, Düz Dokumalar ve Dokuma Kumaşların Üretim Teknikleri. Ankara: Mor Fil Yayınları.
• Sökmen S. (2023). Bayat İlçesi Sağırlı Köyü Cicim ve Zili Dokumalarından Örnekler, Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 16(43), 1355-1372.
• Yılmaz, N. ve Koyuncu, A. (2013). Belenbaşı Köyü (İzmir-Buca) Düz Dokuma Örneklerinden Yastıklar. Arış Dergisi, 9, 92-103.
• Kaynak Kişiler
• Belkıs Özkara, Afyonkarahisar, 2019.
• Fatma Çelik, Seydiler, 2019.
• Hatice Çakmak, Seydiler, 2019.
• İsmail Çakmak, Seydiler, 2019.
• Sultan Çetinkaya, Seydiler, 2019