Reşat Nuri Güntekin’in Tiyatro Eleştirmenlerinden Beklentileri ve Eleştirilere Cevabında Darülbedayi Etkisi

Yıl 2024, Sayı: 14, 328 - 342, 29.02.2024

Dursun Şahin

https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1420197

Öz

Reşat Nuri Güntekin, Türk edebiyatında daha çok romancı kimliğiyle ön plana çıkan sanatçılardan biridir. Yazdığı romanlarla bilinen bir sanatçı olsa da Reşat Nuri’nin tiyatro üzerine önemli çalışmaları vardır. Reşat Nuri’nin tiyatroyla olan ilgisi üç grupta ele alınabilir. İlk grupta yazdığı piyesler, okul temsilleri, adapteler yer almaktadır. Reşat Nuri’nin tiyatro alanındaki faaliyetlerinin ikincisi Darülbedayi edebî heyeti içinde yaptığı çalışmalarıdır. Reşat Nuri, bu heyet içindeki faaliyetleriyle Türk tiyatrosunun gelişimine gerek fikirleriyle gerek oyunlarıyla ciddi katkılar sağlamıştır. Sanatçının tiyatro alanındaki üçüncü katkısı ise, tiyatro üzerine fikirlerini dile getirdiği yazılarıdır. Bu çalışma, Reşat Nuri’nin Darülbedayi edebî heyeti içindeki faaliyetleri ve tiyatroya dair yazdığı yazılarından hareketle hazırlanmıştır. Çalışmada amaç, Reşat Nuri’nin tiyatro eleştirisi ve eleştirmenleri üzerine düşüncelerini, Darülbedayi gölgesinde kendi tiyatro yazarlığına ilişkin yazılanlara tavrıyla birlikte ortaya koymaktır. Çalışmada öncelikle tiyatro eleştirisinin Batı edebiyatında başlangıcından itibaren gelişimi ana hatlarıyla ortaya konmuştur. Ardından tiyatro eleştirisinin Türk edebiyatındaki gelişimine kısaca yer verilmiştir. Reşat Nuri Güntekin’in tiyatroya ilgisinin farklı yönleriyle ortaya konmasının ardından yazarın tiyatro eleştirisi üzerine düşünceleri, kendisine ve eserlerine yönelik eleştirilere tavrı yazılarından hareketle değerlendirilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Reşat Nuri Güntekin, Darülbedayi, tiyatro, piyes, eleştiri.

Etik Beyan

Bu çalışmanın, özgün bir çalışma olduğunu; çalışmanın hazırlık, veri toplama, analiz ve bilgilerin sunumu olmak üzere tüm aşamalarından bilimsel etik ilke ve kurallarına uygun davrandığımı beyan ederim.

Destekleyen Kurum

-

Teşekkür

-

Reşat Nuri Güntekin’s Expectations from Theatre Critics and the Effect of Darülbedayi in His Response to Criticisms

Öz

Reşat Nuri Güntekin is one of the authors who stands out as a novelist in Turkish literature. Although he is an author known for the novels he wrote, Reşat Nuri has important works on theatre. Reşat Nuri’s interest in theatre can be discussed in three groups. The first group includes the plays he wrote, school plays and adaptations. The second of Reşat Nuri’s activities in the field of theatre is his work within the literary committee of Darülbedayi. With his activities within this committee, Reşat Nuri made serious contributions to the development of Turkish theatre with both his ideas and his plays. The author’s third contribution to the field of theatre is his writings in which he expresses his ideas on theatre. This study was prepared based on Reşat Nuri’s activities within the Darülbedayi literary committee and his writings on theatre. The aim of the study is to reveal Reşat Nuri’s thoughts on theatre criticism and critics, together with his attitude towards what is written about his own theatre writing in the shadow of Darülbedayi. In the study, first of all, the development of theatre criticism in Western literature from its beginning is outlined. Then, the development of theatre criticism in Turkish literature is briefly discussed. After Reşat Nuri Güntekin’s interest in theatre was revealed in different aspects, the author’s thoughts on theatre criticism and his attitude towards criticism towards himself and his works were tried to be evaluated based on his writings.

Anahtar Kelimeler

Reşat Nuri Güntekin, Darülbedayi, theatre, play, criticism.

Kaynakça

• Akı, N. (1989). Türk Tiyatro Edebiyatı Tarihi I. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Akyüz, K. (1982). Türk Edebiyatının Ana Çizgileri, (IV. Baskı). Ankara: Mas Matbaacılık ve Aksesuvarları.
• Alpan, E. D. (2015). Cumhuriyet Dönemi Türk Tiyatrosunda Eleştiri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi.
• And, M. (1967). Reşat Nuri Güntekin’in Cumhuriyet’ten Önceki Tiyatro Çalışmaları. Türk Dili, XVI (191), 847 - 851.
• Beyatlı, Y. K. (1984). Edebiyâta Dâir. İstanbul: İstanbul Fetih Cemiyeti Yayınları.
• Demir, B. (2021). Darülbedayi’nin Kuruluşundaki Tartışmalar ve Reşat Nuri Güntekin’in Katkıları. Külliye, 2(2), 144 - 154.
• Demir, B. (2017). Tiyatro Yazarı Olarak Reşat Nuri Güntekin. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Emil, B. (1989). Reşat Nuri Güntekin. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Er, A. (2018). Andre Antoine and the Establishment of Darülbedayi. International Journal of Languages’ Education and Teaching, 6(3), 25-31.
• Erkek, H, vd. (2013). Türk Tiyatrosu. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Haykır, T. (2021). Reşat Nuri Güntekin’in Tiyatroyla İlgili Bilinmeyen Makaleleri. Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi, 5(2), 1434-1478.
• [Kalpakçıoğlu], F. N. (2011). Reşat Nuri’nin Romancılığı. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Karaburgu, O. (2001). Reşat Nuri Güntekin’in Hikâyeleri Üzerinde Bir İnceleme. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Sivas: Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kanter, M. N., Karaburgu, O. (2021). Reşat Nuri Güntekin. İstanbul: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Kas, B. (2023). Gerçekçi Eleştiri Kuramının Sınırlarında Bir Tiyatro Eleştirmeni: Reşat Nuri Güntekin. Söylem Filoloji Dergisi, 8(1), 68-86.
• Keskin, H. (2006). Türk Tiyatrosunda Yenileşme ve Toplumsal Konular. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
• Nutku, Ö. (1993). Darülbedayi. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (C. VIII, s. 515-516). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Nutku, Ö. (1970). Darülbedayi’nin Oyun Seçimindeki Tutumu Üzerine Notlar. A.Ü. Tiyatro Araştırmaları Dergisi, 1(1), 69-139
• Önertoy, O. (1981). Reşat Nuri Güntekin’in Yazınımızdaki Yeri. Türk Dili Dergisi, 12(360), 366-370.
• Ozansoy, H. F. (1964). Darülbedayi Devrinin Eski Günlerinde. İstanbul: Ak Kitabevi.
• Özgül, M. K. (1986). Halit Fahri Ozansoy. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Özön, M. N. (1930). Metinlerle Muâsır Türk Edebiyatı Tarihi, I. Cilt. İstanbul: Devlet Matbaası.
• Parlatır, İ., Çetin, N., Sazyek, H. (1997). Recâi-zade M. Ekrem Bütün Eserleri I. İstanbul: MEB Yayınları.
• Poyraz, T., Alpbek, M. (1957). Reşat Nuri Güntekin Hayatı ve Eserleri. Türk Kütüphaneciler Derneği Bülteni, 6(3), 1-18.
• Sevengil, R. A. (1934). Türk Tiyatrosu Tarihi. İstanbul: Kanaat Kütüphanesi.
• Sevinçli, E. (1994). 1923- 1930 Türk Tiyatrosu’nda Oyun Eleştirisinin Tarihi Üstüne Notlar. Eleştirmen Gözüyle Cumhuriyet Dönemi Türk Tiyatrosu Eleştiri Seçkisi- I (1923- 1960). Ankara: T. C. Kültür Bakanlığı Millî Kütüphane Basımevi.
• Şener, S. (2010). Dünden Bugüne Tiyatro Düşüncesi. Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
• Taydaş, N (2003). Çalıkuşu’nun 80. Yılında Reşat Nuri Güntekin’in Yazınımızdaki Yeri. Dil Dergisi, 0(121), 63-74.
• Türkben, T. (2015). Batı Edebiyatında Tiyatro Eleştirisinin Genel Seyri. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 4(3), 1113-1148,
• Yavuz, K. (1976). Reşat Nuri Güntekin’in Tiyatro ile İlgili Makaleleri. İstanbul: Millî Eğitim Basımevi.