Ev ve Dışarısı: Türkiye’de Modernliğin Fotoğrafını Ev Perspektifinden Çekmek

Yıl 2024, Sayı: 15, 1734 - 1749, 28.04.2024

Serhat Toker

https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1436893

Öz

Bachelard’ın ifade ettiği gibi ev, uzama yerleşmenin çeşitli hiyerarşisinin içimize işlediği bir mekândır. Sadece bir sığınak olarak değil ancak, simgesel ve kültürel bağlamda içinde doğulan ve toplumun bütün simgesel kodlarının içselleştirildiği içkin bir mikro uzam olarak da değerlendirilmelidir. Bu bağlamda toplumsal dönüşümleri anlamaya yönelmiş her araştırmacının, evin dönüşümünü de dikkate almak zorunda olduğu gerçekliğiyle karşılaşırız. Bu çalışmada, büyük dönüşüm hikâyelerinin ana çatısı olarak modernleşme anlatısı ile evin ilişkisi, Türkiye üzerine yapılan etnografik ve sosyolojik çalışmalarda karşılaşılan ev ve hane halkının yaşamlarının betimlemeleri üzerinden incelenmektedir. Geniş bir literatür içinden, Béla Horvath’ın Anadolu 1913, Paul Stirling’in Türk Köyü (1965), Paul Magnarella’nın Bir Türk Kasabasında Gelenek ve Değişim (1974), Carol Delaney’in Tohum ve Toprak (1991) ve Jenny White’in Para ile Akraba (1994) başlıklı çalışmalarına odaklanılacaktır. Bir yüzyıla yayılan geniş bir zaman perspektifindeki literatürden seçilen bu örneklerde, kamusal alan yanında, evin folklorik, kozmolojik, sosyolojik ayrıntıları üzerine de durulmuştur. Çalışmalarda genellikle karşılaşılan ortak tema evin hem mekânsal hem de ilişkisel sunumlarında evin içi ve dışı arasındaki sert ayrımın sıklıkla vurgulanmış olmasıdır. Aynı şekilde evin içindeki hane halkının yapısal ve ilişkisel konumlanışları hem kültürel hem de sosyolojik olarak incelenmiştir. Çalışmanın amacı evin ve hane halkının, çeşitli gözlemciler tarafından yapılan çözümlemelerinin, Türkiye’de modernleşme ve sosyal dönüşüm gibi sosyolojik bağlamlar açısından barındırdığı anlamların ortaya konmasıdır. Ayrıca Türk modernleşmesi tartışmalarına içkin olan modernleşme deneyiminin ikircikli durumuna, sosyolojik bir perspektifle bakılarak, meselenin betimsel bir fotoğrafının çekilmesi amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Ev, hane halkı, Türk modernleşmesi, antropolojik çalışmalar, toplumsal dönüşüm.

Home and Outside: Photographing Modernity in Turkey from the Perspective of the Home

Öz

As Bachelard puts it, home is a space in which the various hierarchies of spatial settlement are embedded in us. It should be considered not only as a shelter, but also as an immanent micro-space in which all symbolic codes of the society are internalized. In this context, we encounter the reality that any researcher who is orientated towards understanding social transformations must also take into account the transformation of the home. In this study, the relationship between the narrative of modernization as the main framework of great transformation stories and the house is examined through the descriptions of the house and the lives of households encountered in ethnographic and sociological studies on Turkey. From a large body of literature, the focus will be on Béla Horvath’s Anatolia 1913, Paul Stirling’s Turkish Village (1965), Paul Magnarella’s Tradition and Change in a Turkish Town (1974), Carol Delaney’s Seed and Soil (1991) and Jenny White’s Money Makes Us Relatives (1994). These examples, selected from a wide range of literature spanning a century, focus on the folkloric, cosmological and sociological details of the home as well as the public sphere. A common theme that is often encountered in the studies is that in both the spatial and relational presentations of the house, the rigid distinction between the inside and outside of the house is often emphasized. Likewise, the structural and relational positioning of the household within the house has been examined both culturally and sociologically. The aim of the study is to reveal the meanings of the analyses of the house and the household made by various observers in terms of sociological contexts such as modernization and social transformation in Turkey. In addition, it is aimed to take a descriptive picture of the issue by looking at the ambivalence of the modernization experience, which is inherent in the debates on Turkish modernization, from a sociological perspective.

Anahtar Kelimeler

Home, household, Turkish modernization, antropological studies, social transformation.

Kaynakça

• Adorno, T. W. (2002). Minima Moralia (çev. Orhan Koçak, Ahmet Doğukan). İstanbul: Metis Yayınları.
• Ahmed, S. (2000). Strange Encounters: Embodied Others in Post-Coloniality. London –New York: Routledge.
• Ayata, S. (1988). Kentsel Orta Sınıf Ailelerde Statü Yarışması ve Salon Kullanımı. Toplum Bilim Dergisi, 42, 5-25.
• Bachelard, G. (1996). Mekânın Poetikası (çev. Aykut Derman). İstanbul: Kesit Yayıncılık.
• Berkes, N. (1954). Ziya Gökalp: His Contribution to Turkish Nationalism. Middle East Journal, 8, 375 – 90.
• Berkes, N. (2002). Türkiye’de Çağdaşlaşma. İstanbul: YKY.
• Bhambra, G. K. (2007). Rethinking Modernity: Postcolonialism and the Sociological Imagination. London: Palgrave.
• Bourdieu, P. (1977/2013). Outline of a Theory of Practice. Cambridge: Cambridge University Press.
• Davidson, A. (2002). Türkiye’de Sekülarizm ve Modernlik (çev. Tuncay Birkan). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Delaney, C. (1991). The Seed and The Soil. Los Angeles, Oxford: University of California Press.
• Delaney, C. (2004). Investigating Culture: An Experiental Introduction to Anthropology. Blackwell: University of California Press.
• Delaney, C. (2022). Tohum ve Toprak: Türk Köy Toplumunda Cinsiyet ve Kozmoloji (çev. Selda Somuncuoğlu, Aksu Bora). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Demirkan, T. (2007). Sunuş. Anadolu 1913 (Çev. T. Demirkan) içinde (s. ix-x). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Després, C. (1991). The Meaning of Home: Literature Review and Directions for Future Research and Theoretical Development. The Journal of Architectural and Planning Research, 8(2), 96–115.
• Elliot, T. S. (1981). Kültür Üzerine Düşünceler (çev. Sevim Kantarcıoğlu). Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Eisenstadt, S. N. (1968). Comparative Perspectives on Social Change. Boston: Little Brown and Company.
• Fabian, J. (1983). Time and Other: How Anthropology Makes Its Object. New York: Columbia University Press.
• Giddens, A. (2002). Modernliğin Sonuçları, (çev. Ersin Kuşdil). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Göle, N. (2002). Melez Desenler: İslam ve Modernlik Üzerine. İstanbul: Metis Yayınları.
• Göle, N. (2004). Modern Mahrem: Medeniyet ve Örtünme. İstanbul: Metis Yayınları.
• Habermas, J. (1997). Modernity unfinished Project. M. P. d’Entrèves & S. Benhabib (Ed.), Habermas and the Unfinished Project of Modernity: Critical Essays on the Philosophical Discourse of Modernity (s. 38-59) içinde. Cambrige, Massachusetts: MIT Press
• Horvarth, Béla (2007). Anadolu 1913, (çev. Tarık Demirkan). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Magnarella, P. J. (1974). Tradition and Change in A Turkish Town. Cambridge: Schenkman Publishing Company Inc.
• Magnarella, P. J. (2020). Bir Türk Kasabasında Gelenek ve Değişim, (çev. Feyyaz Polat). İstanbul: Dorlion Yayınları.
• Malinowski, B. (1992). Bilimsel Bir Kültür Teorisi, (çev. Saadet Özkal). İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Miller, D. (2001). Home Possessions: Material Culture Behind Closed Doors. NY, Oxford: Berg.
• Neuman, W. L. (2014). Social Research Methods: Qualitative and Quantitative Approaches. Essex: Pearson.
• Ültay, E., Akyurt, H., & Ültay, N. (2021). Sosyal Bilimlerde Betimsel İçerik Analizi. IBAD Sosyal Bilimler Dergisi(10), 188-201.
• Rapoport, A. (1981) Identity and Environment: a Cross Cultural Perspective. S. Duncan (ed) Housing and Identity: Cross-cultural Perspectives içinde (s. 6–35). London: Croom Helm.
• Ronald R. (2011). Homes and Houses, Senses and Spaces. (ed. Richard Ronald and Allison Alexy), Home and Family in Japan Continuity and Transformation (s. 174-199) içinde. London: Routledge.
• Said, E. W. (1979). Orientalism. New York: Vintage Books.
• Simmel, G. (1971). On Individuality and Social Forms, (ed. Donal Levine). Chicago London: University of Chicago Press.
• Stirling, P, (1965). Turkish Village. London: Weidenfeld & Nicolson.
• Tanpınar, A. H. (2015a). Mahur Beste. İstanbul: Dergah Yayınları.
• Tanpınar, A. H. (2015b). Saatleri Ayarlama Enstitüsü. İstanbul: Dergah Yayınları.
• Toker, S. (2023). Time, Temporality and Tranformation in the Work of Ahmet Hamdi Tanpınar. Doktorda Tezi. Ankara: Orta Doğu Teknik Üniversitesi.
• Taştan, A. (2022). Etnografik Bir Hikâye: Paul Stirling ve Türk Köyü. Bilimname, (48), 111-125.
• Wagner, P. (2001). Theorizing Modernitiy: Inescapability and Attainability in Social Theory. London: Sage.
• White, Jenny B. (1994). Money Makes Us Relatives: Women’s Labor in Urban Turkey. Austin: University of Texas Press.
• White, Jenny B. (2015). Para ile Akraba: Kentsel Türkiye’de Kadın Emeği. İstanbul: İletişim Yayınları