Karaçay-Balkar Türkçesinde Ekli ve Edatlı İsim Hâl Çekimi

Yıl 2024, Sayı: 16, 250 - 264, 28.06.2024

Gizem Altınkal

https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1464461

Öz

İsim hâl çekimi, isimler ile isimlerin ve isimler ile fiillerin birbirleri arasındaki dil bilgisel kategoridir. Türk dili isim hâl çekimi bakımından incelendiğinde Eski Türkçe döneminden beri bu çekimde eklerin yanında edatların da kullanıldığı görülmektedir. Bu alanda yapılan çalışmalara bakıldığında isim hâl çekimi başlığı altında sadece eklere yer verilmektedir ve edat konusu, kelime türleri kısmında ele alınmaktadır. Konuya bu şekilde yaklaşmak ise isim hâl çekiminin bazı yönlerden eksik kalmasına sebep olmaktadır. Yapılan son çalışmalarda edatlara da tıpkı ekler gibi isimler ile isimler ve isimler ile fiiller arasında dil bilgisel ilişkiler kurmaları sebebiyle isim hâl çekimi başlığı altında yer verilmeye başlanmıştır. Çalışmada, bu alanda yapılan araştırmalara katkı sağlamak, edatların da ekler gibi isim hâl çekiminde görev aldığını ortaya koymak maksadıyla Karaçay-Balkar Türkçesinin isim hâl çekiminde kullanılan yapıların tespit edilmesi amaçlanmıştır. Çalışma bağlamında Karaçay-Balkar Türkçesi edebî metinleri taranmış ve isim hâl çekiminde kullanılan ekler ve edatlar, Karaçay-Balkar Türkçesiyle ilgili gramer çalışmalarından da faydalanılarak tespit edilmiştir. Bu tespit sonucunda Karaçay-Balkar Türkçesinde isim çekiminin eklerle, edatlarla ve hem ekler hem edatlarla kurulduğu görülmüş; çalışma, bu zeminde hazırlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Karaçay-Balkar Türkçesi, isim hâl çekimi, ekli isim çekimi, edatlı isim çekimi, hem ekli hem edatlı isim çekimi.

Affixed and Prepositional Noun Case Inflection in Karachay-Balkar Turkish

Öz

Noun case is the grammatical category between nouns and nouns, and between nouns and verbs. When the Turkish language is examined in terms of noun case inflection, it is seen that prepositions as well as suffixes have been used in this inflection since the Old Turkish period. When we look at the studies carried out in this field, only suffixes are included under the title of noun case and the subject of prepositions is discussed in the word types section. Approaching the subject in this way causes the noun case to be incomplete in some aspects. In recent studies, prepositions have begun to be included under the title of noun inflection because they establish grammatical relationships between nouns and nouns, and between nouns and verbs, just like suffixes. In the study, it was aimed to determine the structures used in the noun inflection of Karachay-Balkar Turkish in order to contribute to the research in this field and to reveal that prepositions, like suffixes, take part in noun inflection. In the context of the study, Karachay-Balkar Turkish literary texts were scanned and the suffixes and prepositions used in noun inflection were determined by making use of grammatical studies on Karachay-Balkar Turkish. As a result of this determination, it was seen that noun inflection in Karachay-Balkar Turkish was established with suffixes, prepositions, and both suffixes and prepositions; The study was prepared on this basis.

Anahtar Kelimeler

Karachay-Balkar Turkish, noun case inflection, suffixed noun inflection, prepositional noun inflection, noun inflection with both suffixes and prepositions.

Kaynakça

• Appa, A. (2015). Karaçay-Balkar Türklerinin Kökeni. Yeni Türkiye, 80, 497-521.
• Baskakov, N. A. – vd. (1966). Ḳaraçay-Malḳar Tilni Grammatikası: Fonetika, Morfologiya, Sintaksis (haz. A. N. Baskakov). Nalçik: Ḳabartı-Malḳar Kitab Basma.
• Baskakov, N. A. – vd. (1976). Grammatika Karaçayevo-Balkarskogo Yazıka Fonetika, Morfolojiya, Sintaksis (haz. A. N. Baskakov). Nalçik: Knızhnoye Izdatel'stvo El'brus.
• Ergin, M. (2020). Türk Dil Bilgisi. İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
• Karaağaç, G. (2009). Edat Üzerine Düşünceler. Gazi Türkiyat, 1(5), 157-169.
• Karaağaç, G. (2013). Türkçenin Dil Bilgisi. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Korkmaz, Z. (2019). Türkiye Türkçesi Grameri Şekil Bilgisi. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Öner, M. (2011). Türkçe Yazıları. İstanbul: Kesit Yayınları.
• Sozaylanı, A. B. ve Sozaylanı, B. T. (2005). Ḳaraçay-Malḳar Til (Söz Ḳurav bla Morfologiya). Nalçik: Rossey Federatsiyanı Carıklav Em İlmu Ministerstvosu Ḳabartı-Malḳar Ḳıral Universitet.
• Tavkul, U. (2002). Karaçay-Malkar Dili ve Edebiyatı. Türkler Ansiklopedisi (C. 20, s. 966-986). Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.