XIX. Asırda Karabağ’dan Yükselen Kadın Sesi Fatma Hanım Kemine ve Şiirlerinde Üslup

Yıl 2024, Sayı: 16, 147 - 157, 28.06.2024

Ekin Aktürk

https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1478920

Öz

XIX. asırda Azerbaycan edebiyatında Karabağ’dan yükselen bir yıldız gibi parlayan Fatma Hanım Kemine, bir kadın şair olarak eril dilde kaleme aldığı klasik tarzda şiirlerinde dünyevi ve ilahi aşkı bir arada başarıyla işlemiştir. Meşhur Karabağlı şair, Karabağ’ın son hanı Mehdikulu Han’ın kızı Hûrşîdbânu Nâtevân ile hem şahsi dostluğu hem de şuara meclislerindeki etkileşimleri tezkirelerde ve araştırmalarda ortaya konmuştur. Şiirlerine çok sayıda nazireler yazılan Fatma Hanım Kemine de çağdaşlarının ve etkilendiği şairlerin şiirlerine nazireler yazmıştır. Fuzûlî’nin etkisi gazellerinde açıkça gözlemlenen Fatma Hanım Kemine’nin kendine has üslûbu, aruzu kullanmadaki mahareti, Türkçe ve Farsçaya hâkimiyeti şiirlerinde dikkat çeken diğer önemli hususlar arasında yer alır. Fatma Hanım Kemine’nin şiirlerinde, tasavvufî bakımdan söz varlığı oldukça zengindir. Tasavvufî terimler, ünlü mesneviler ve ilahi aşka dair klasikleşmiş mazmunlara telmihler, söz varlığını güçlendiren unsurlar arasındadır. Böylece şairin şiirinin etkisi güçlenip asırları aşarak günümüze kadar ulaşmıştır. Bu çalışmada Fatma Hanım Kemine’nin hayatı, edebî kişiliği ve şiirlerinde üslup özellikleri ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Karabağ, Meclis-i Ferâmûşan, Fatma Hanım Kemine.

Women’s Voice Rising from Karabakh in the XIX. Century Fatma Hanım Kemine and Stylistic in Her Poems

Öz

Like a shinning star rising from Karabakh in Azerbaijani literature in the 19th century, Fatma Khanum Kemine, as a female poet, successfully handled worldly and divine love together in her classical style poems written in masculine language. Both her personal friendship with Hûrşîûûdbânu Nâtevân, the famous Karabakh poet and the daughter of Mehdikulu Khan, the last khan of Karabakh, and her interactions in the poets assemblies have been revealed in biographies and research. Fatma Hanım Kemine, to whose poems many parallels have been written, also wrote parallels to the poems of her contemporaries and the poets she was influenced by. The unique style of Fatma Hanım Kemine, whose influence on Fuzûlî is clearly observed in her ghazals, her skill in using the aruz, and her mastery of Turkish and Persian are other important points that attract attention in her poems. Sufi terms, famous masnavis and allusions to classical poems about divine love are the most important elements that contribute to strengthening the vocabulary and ensuring that the influence of her poetry has survived over the centuries and has survived to the present day. In this study, the life of Fatma Hanım Kemine, her literary personality and her ‘allegations’, which is one of the literary arts and vocabulary pool belongs to her stylistic in her poems, will be taken into consideration.

Anahtar Kelimeler

Karabakh, Majlis-i Ferâmûşan, Fatma Hanım Kemine.

Kaynakça

• Akarpınar B. R. (2004). Sûfi Kültüründe Sembollerin Yeri ve Önemi Hakkında Bir Deneme. Türkbilig, (7) 3-19.
• AAŞG, (1974). Azәrbaycan’ın Aşıq vә Şair Qadınları. Bakı, Gәnclik.
• Genceli M. (2021). Azerbaycan’ın Karabağ Bölgesi. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Guliyev, V. (2022). Qarabağın Üç Şaireyi-Möhtərəməsi. Bakı: Azərbaycan Dövlət Tərcümə Mərkəzi.
• Güngör, E. (1993). İslâm Tasavvufunun Meseleleri. İstanbul.
• İbrahimov, T. (2022). Fatma Hanım Kemine, Sәçilmiş Əsәrlәri, Tәrt. ed: Əzizә Cәfәrzade. Bakı: Elm ve Tәhsil.
• Kәrimi, M. R. (2014). Azәrbaycan Mәdәniyyәti ve Ədәbiyatında Mәşhur Qadınlar. Bakı: Zәrdabi Nәşriyyatı.
• Köçәrli, F. B. (2005). Azәrbaycan Türklәrinin Ədәbiyyatı, İki cilddә. Bakı: Avrasiya Press.
• Nevvab, M. M. (1995). Tezkire-yı Nevvab. Bakı: Azerbaycan Neşriyyatı.
• Oğuz, M. Ö. vd. (2022). Türk Halk Edebiyatı El Kitabı, Ankara: Akçağ Yayınları.
• Paşayeva G. & Alekberli F. (2022). Karabağ’dan Doğan Güneş ve Ay Hurşidbanu Natevan Fatma Hanım Kemine. İstanbul: Turay Kitap Yayıncılık