KARŞILAŞTIRMALI EDEBİYAT BİLİMİNDE KARŞILAŞTIRMA YÖNTEMİNE ÖZET BİR BAKIŞ

Yıl 2023, Cilt: 2 Sayı: 1, 55 - 66, 19.07.2023

Funda Kızıler Emer , Bahadır Kaplan

Öz

Bu çalışmada, karşılaştırmalı edebiyat biliminde (komparatistikte) karşılaştırma yönteminin yeri tartışılmıştır. Öncelikli olarak karşılaştırma kavramının etimolojik kökenini ve ne’liğini irdeleyen çalışmada, karşılaştırmanın bilimsel bir yöntem olarak kabul görmesi, fen bilimlerinden beşerî bilimlere transfer olması ve karşılaştırmalı edebiyat biliminde merkezi bir rol oynaması ele alınarak, karşılaştırma yönteminin disiplinler arası bir nitelik taşıyan tarihsel gelişimine değinilmiştir. Daha sonra, karşılaştırmalı edebiyat biliminde karşılaştırmanın ne’liği sorgulanmış ve karşılaştırma türleri ele alınmıştır. Karşılaştırmanın bir yöntem olarak karşılaştırmalı edebiyat bilimi alanındaki yeri ve önemi hakkında öne sürülen düşüncelerden bahsedilmiş ve bunlardan hareketle, karşılaştırma yönteminin karşılaştırmalı edebiyat bilimindeki asıl yeri sorgulanarak tartışılmıştır. ‘Karşılaştırmalı edebiyat bilimi’ denildiğinde karşılaştırma yöntemi, onun ayrılmaz bir parçası ya da temel bir bileşeni gibi görünmektedir. Ancak gerçekten de öyle midir? Aslında başından beri bu konuda öne sürülen bazı çekinceler, 20 yüzyılın ikinci yarısından itibaren daha çok ön plana çıkmıştır. Karşılaştırma yöntemi karşılaştırmalı edebiyat bilimi için vazgeçilmez midir? İşte bu çalışmanın araştırma sorusu budur. Kuramsal bir nitelik taşıyan çalışmada, bu soruyu aydınlatmak için, genelden özele yönelen akıl yürütme biçimi izlendiğinden, tümdengelim yöntemi kullanılmıştır. Çalışmanın amacı, bu konuda niçin görüş farklılıklarının ortaya çıktığını aydınlatmak, karşılaştırmalı edebiyat biliminde karşılaştırma yönteminin gerçek yerini sorgulamak, tartışmak ve netliğe kavuşturmaktır.

Anahtar Kelimeler

karşılaştırmalı edebiyatbilim, karşılaştırma, karşılaştırma türleri, yöntem

Kaynakça

• Arak, H. (2012). Karşılaştırmalı Edebiyat Bilimi. Komparatistin El Kitabı, Ankara: Hacettepe Yayıncılık.
• Aytaç, G. (2019). Karşılaştırmalı Edebiyat Bilimi, Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• Baytekin, B. (2006). Kuramsal ve Uygulamalı Karşılaştırmalı Edebiyat Bilimi, Sakarya: Sakarya Yayıncılık.
• Corbineau-Hoffmann, A. (2000). Einführung in die Komparatistik, Berlin: Erich-Schmidt Ver.
• Das Wahrig. Deutsches Wörterbuch (1991). Gütersloh-München: Bertelsmann Lexikon Ver.
• Deutsches Wörterbuch von Jacob Grimm und Wilhelm Grimm, digitalisierte Fassung im Wörterbuchnetz des Trier Center for Digital Humanities, Version 01/23, <https://www.woerterbuchnetz.de/DWB>, Erişim Tarihi: 10.05.2023.
• Dyserinck H. (1981). Komparatistik. Eine Einführung, Bd. 1, Bonn: Bouvier Verlag.
• Grabovszki, E. (2011), Vergleichende Literaturwissenschaft Für Einsteiger, Wien. Köln. Weimar: Böhlau Verlag.
• Hösle, V. (2008). “Über den Vergleich von Texten Philosophische Reflexionen zu der grundlegenden Operation der literaturwissenschaftlichen Komparatistik”, Orbis Litterarum 63/ 5, s. 381-402. https://www.sozluk.gov.tr. (Erişim Tarihi: 10.05.2023).
• https://www.britannica.com/dictionary/comparison. (Erişim Tarihi: 10.05.2023).
• Ingolf, M. (2010). “Vergleich”. Enzyklopädia Philosophie, (Hg.) H. J. Sandkühler. Bd. 2. (2880-2882). Hamburg: Felix Meiner Verlag.
• Kefeli, E. (2000). Karşılaştırmalı Edebiyat İncelemeleri. İstanbul: Kitabevi Yay.
• Kızıler, F. (2014). Duino Ağıtları İle Bir Meleğin Yakarışı-Dualar Adlı Yapıtlarda Melek İmgesi, Konya: Çizgi Kitabevi.
• Kızıler Emer, F. (2017). “Karşılaştırmalı Edebiyat Bilimine Genel Bir Bakış”. Uluslararası Bilimsel Araştırmalar Dergisi (Ibad), s. 153-160.
• Lamping, D. (2013). “Vergleichende Textanalysen”, Handbuch Literaturwissenschaft. (Hg.) T. Anz. (216-225). Stuttgart-Weimar: J.B.Metzler’sche Ver.
• Nünning, A. (Hg.) (2008). Metzler-Lexikon Literatur- und Kulturtheorie: Ansätze- Personen- Grundbegriffe, Stuttgart-Weimar, Metzler Ver.
• Öztürk, A. O. (Yay. Haz.). (1998). Karşılaştırmalı Edebiyat Araştırmaları. Konya: Selçuk Üni. Vakfı Yayınları.
• Pfeifer, W. (1993). “Vergleich”, Etymologisches Wörterbuch des Deutschen (https://www.dwds.de/wb/etymwb/Vergleich, Erişim Tarihi: 10.05.2023).
• Pospelov, G. N. (1984). Edebiyat Bilimi I. (Y. Onay. Çev.). Ankara: Bilim ve Sanat Yay.
• Rousseau A.M. &Pichois Cl. (1994). Karşılaştırmalı Edebiyat. (M. Yazgan Çev.), İstanbul. Milli Eğitim Basımevi.
• Sakallı, C. (2006). Karşılaştırmalı Yazınbilim ve Yazınlararasılık/ Sanatlararasılık Üzerine. Ankara: Seçkin Yay.
• Schmeling, M. (1981). “Einleitung: Allgemeine und Vergleichende Literaturwissenschaft. Aspekte einer komparatischen Methodologie”. Vergleichende Literaturwissenschaft. Theorie und Praxis. (Hg.). M. Schmeling. (1-24). Wiesbaden: Akademische Verlagsgesellschaft Athenaion.
• Wilpert G. v. (1989). Sachwörterbuch der Literatur. Stuttgart: Alfred Kröner Ver.
• Zelle, C. (2013). “Vergleich”. Handbuch Komparatistik, Theorien, Arbeitsfelder, Wissenspraxis. (Hg.) R. Zymner u. A. Hölter. (129-134). Stuttgart-Weimar: J.B.Metzler Ver.
• Zemanek, E. (2012). “Was ist Komparatistik?”. Komparatistik. (Hg.) E. Zemanek, A. Nebrig. (7-20). Berlin: Akademie Ver.
• Zima, P. V. (2011). Komparatistik, 2. Aufl. Tübingen und Basel: A. Francke Ver.