Faust. Bilgiye Susuz Özne’nin -Homunculus- Şeytanlaşmasına Dair

Yıl 2024, Cilt: 3 Sayı: 2, 36 - 42, 26.12.2024

Ahmet Sarı

https://doi.org/10.62425/korpus.1581626

Öz

Bu makalede, Alman edebiyatında ilk halk edebiyatı örneklerinden olan, kendisiyle neredeyse aynı döneme denk düşmüş İngiliz edebiyatında Marlowe’un “Faust”undan da etkiler taşıyan Faust efsanesi hakkında bilgi vermeyi amaçladık. Sadece Faust efsanesi hakkında bilgi vermeyi değil, bugüne kadar Alman edebiyatında Goethe’nin “Faust”undan etkilenerek ona benzer “Faust” metinleri yazan yazarları da listeledik. “Historia von D. Johann Fausten” adlı anonim metinden hareketle Goethe’nin insanlık tarihi için çok önemli metni olan, insanın ruhunu şeytana satmasını, şeytanla “kanla imzalanmış evrak” hazırlamasını; şeytanın desiselerine, iğvalarına kanmasını konu edinen “Faust” adlı eseri hakkında bilgiler verdik. “Faust” metni günümüze kadar kötülük, theodise, “şeytanla anlaşma” gibi sorunları içermesinden okurlar tarafından sevilen bir konu olması üzerinde de durduk. Daha sonra Romantik dönemden çağdaş edebiyatta Thomas Mann’ın “Doktor Faustus”una ve oğlu Klaus Mann’ın “Mephisto”suna kadar bu tür çalışmaların izini sürdük. Sadece Alman edebiyatında değil Bulgakov’un “Usta ve Margarita” adlı eseri düşünüldüğünde dünya edebiyatında da etkiler gösteren bu konunun üzerine gittik. Makalemizin sonunda Marshall Berman’ın da tespitleri doğrultusunda çağımızın bir “Faust çağı” olduğunu, şeytanın, Mephistopheles’in görevini çağımızda da yapmaya devam ettiğini, kötülüğün dünyada kol gezdiğini, şeytanla anlaşma gerçekleştiren insanların çağlar boyunca tükenmeyeceği üzerine durduk. Berman’ın tasnifleri doğrultusunda Bilgiye Susuz Özne’den Aşık Özne’ye, Istrap Çeken Özne’den Pişman Özne’ye hatta son olarak bu öznenin hallerini farklı farklı ama kendi çıkarları için kullanan edebiyatçı-politikacı-ekonomistlere kadar götürüp Faustus kavramının zamanla hangi anlam katmanlarından geçtiği üzerine durduk.

Anahtar Kelimeler

Goethe, Faust, Thomas Mann, Marshall Berman, kötülük

Kaynakça

• A Grabert, W., Mullott, A., Nürnberger, H. (1983). Geschichte der deutschen Literatur, Bayerischer Schulbuch Verlag, München.
• Erkoç, Y. (1991). Faust. Atatürk Üniversitesi Fen -Edebiyat Fakültesi Dergisi, 19.
• Gürsel A. (1983). Yeni Alman Edebiyatı Tarihi, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Horst S. & Ingrid G. Daemmrich (1995); Themen und Motive in der Literatur, Ein Handbuch, Francke Verlag Tübingen und Basel.
• Klaus M. & Mnouchkine, A. (1990). Mephisto (Çev. Ö. İnce), İstanbul: Can Yayınları
• Marshall B. (1994). Katı Olan Her Şey Buharlaşıyor, (Çev. Ü. Altuğ & B. Peker) İstanbul: İletişim Yayınları.
• Vogelpohl, W. (2005). Alman Edebiyatı Tarihi, (Çev. Y. Erkoç) Ankara: Kadim Yayınları.