Oguz Mitolojisinde Kaos ve Onun Deli Paradigmalari

Yıl 2012, Sayı: 24, 169 - 180, 01.12.2012

Seyfeddin Rzasoy

Öz

Makalede Oğuzların dünya hakkındaki tasavvurlarının zengin bir mitolojiye sahip olduğu gösterilmiştir. Eserler üzerinden öğrenilmiştir ki, eski Oğzularda “kozmos” Oğuz” diye adlandırılmıştır. Araştırma sırasında, Oğuzların kaosu “yalancı dünya” diye adlandırdıkları tespit edilmiştir. Oğuz mitinde “yalan” kelimesi, “yalan söyleme/uydurma” anlamına gelmiyordu. “Yalancı dünya” semantiği, “Oğuz”a (yani, kozmosa) dönülen dünya anlamına geliyordu. Kaosla irtibata geçen mitolojik karakterler, “deli” olarak adlandırılmıştır. “Yalan”, her zaman dönüş anlamında konuşmak ve yapmak anlamına geliyordu

Anahtar Kelimeler

Kaos, kozmos, Oğuz Mitolojisi, deli

Chaos in Oguz Mythology and His Lunatic Paradigms

Öz

In the article it is shown that Oghuz Turks had rich mythological to representation
about the world. On monuments it is known that “space” in ancient Oghuzes was
called “Oghuz”. During research it was found out that Oghuzes named chaos
“Deceitful world”. Semantic “deceit” in Oghuz myth did not mean “deceit”.
Semantic “Deceitful world” meant the world which was return projection Oghuz (i.e.
space). Mythological characters that have been connected to chaos referred to as
“violent”. Under “deceit” was meant to speak and do always in return sense.

Anahtar Kelimeler

Chaos, cosmos, Oguz mythology, lunatic

Kaynakça

• Bayat, Füzuli (1993). Oguz Epik Enenesi ve “Oguz Kagan” Dastanı, Bakı, Sabah.
• Beydili, (MEMMEDOV) Celal (2003). Türk Mifoloji Sözlüyü, Bakı, Elm.
• Beydili, (MEMMEDOV) Celal (2004). “Khaos Anlayışı Mifologiyada”, Ortak Türk Keçmişinden Ortak Türk Geleceyine II. Uluslararası Folklor Konfransının Materialları, Bakı: Seda, s. 71-78.
• Beydili, (MEMMEDOV) Celal: (2004). “Deli”, Dede Gorgut Kitabı. Ensiklopedik Lüget, Bakı: Önder, s. 104-105.
• Caferoglu, Ahmet (1959). “Dedem Korkut Hikayelerinin Antroponim Yapısı”, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı, Belleten, Ankara, s. 59-80.
• Ekici, Metin (2004). Türk Dünyasında Köroğlu. Ankara.
• Gurbanov, Füzuli (2004). Sinergetika: Khaosun Astanasında, Bakı: Bakı Universiteti Neşriyyatı.
• Hacili, Asif (2002). Mifopoetik Tefekkür Felsefesi, Bakı: Mütercim.
• Haciyev, Tofig (2001). “Dede Gorgud Kitabı” Oguz Tarihinin Yazılı Dersliyi Kimi (Yahut: Dastanımızın Hecmi Hagginda)”, Dede Gorgud., N 1, s. 9- 24.
• Kaplan, Mehmet (1991). Türk Edebiyatı Üzerinde Araştırmalar 3, Tip Tahlilleri, İstanbul.
• Kazimoglu, Muhtar (2004). “Dede Gorgud Kitabı”nda Deli Obrazı”, Dede Gorgud, N 3, s. 22-39.
• Kazimoglu, Muhtar (2006). Halk Gülüşünün Poetikası, Bakı: Elm.
• KITABI-DEDE GORGUD (1988). (Mügeddime, tertib ve transkripsiya: Ferhad Zeynalov ve Samet Elizade), Bakı: Yazıçı.
• Koçak, Aynur (2004). “Halk Anlatılarında Deli Tipi Üzerine Bazı Tesbitler”, Gazi Üniversitesi Mitten Meddaha Türk Halk Anlatıları Uluslararası Sempozyumu, Ankara: Gazi Üniversitesi Yayınları, s. 280-298.
• Losev, A. F. (1982). “Khaos”, Mifı Narodov Mira, C. II, Moskva: Sovetskaya Entsiklopediya, s. 579-581.
• Rzasoy, Seyfeddin (2004). Oguz Mifinin Paradigmaları, Bakı: Seda.
• Rzasoy, Seyfeddin (2007). Oguz Mifi ve Oguzname Eposu, Bakı: Seda.
• Rzasoy, Seyfeddin (2008). Mifologiya ve Folklor: Nezeri-Metodoloji Kontekst, Bakı: Nurlan.
• Rzasoy, Seyfeddin (2009). Oguz Mifologiyası, Bakı: Nurlan.
• Takho-Godi, A.A. (1980). “Aid”, Mifı Narodov Mira, C. I, Moskva: Sovetskaya Entsiklopediya, s. 51-52.
• Takho-Godi, A.A. (1982). “Tartar”, Mifı Narodov Mira, C. II, Moskva: Sovetskaya Entsiklopediya, s. 495.
• Tanriverdi, Ezizhan (1996). Türk Menşeli Azerbaycan Antroponimleri, Bakı: ADPU.
• Toporov, V.N. (1980). “İmena”, Mifı Narodov Mira, C. I, Moskva: Sovetskaya Entsiklopediya, s. 508-510.
• Toporov, V.N. (1982). “Kosmos”, Mifı Narodov Mira, C. II, Moskva: Sovetskaya Entsiklopediya, s 9-10.
• Toporov, V.N. (1982). “Prostranstvo”, Mifı Narodov Mira, C. II, Moskva: Sovetskaya Entsiklopediya, s. 340-342.
• Toporov, V.N. (1982). “Khaos”, Mifı Narodov Mira, C. II, Moskva: Sovetskaya Entsiklopediya, s. 581-582.
• Kocaeli University Journal of Social Sciences 2012, 24: 169 - 180
• CHAOS IN OGUZ MYTHOLOGY AND HIS LUNATIC PARADIGMS Seyfeddin RZASOY*