Tıbbi Satış Mümessillerinin Etik Davranış Algılarının Belirlenmesi Üzerine Bir Araştırma

Yıl 2019, Sayı: 38, 261 - 278, 31.12.2019

Halime Göktaş Kulualp , Mustafa Yiğit

https://doi.org/10.35343/kosbed.621824

Öz

İlaç sektörünün dünyada silah ve enerji sektöründen sonra gelen en büyük
sektör olması ve özellikle insan sağlığını doğrudan etkilemesi ilaç sektöründe
etik konusunun incelenmesinin haklı gerekçesini oluşturmaktadır. Özellikle, günümüzde
ilaç sektörünün de içinde bulunduğu pek çok sektörde hedeflere ulaşma,
belirlenen kotaların tutturulması ve rekabetçi ortamda belirtilen hedefe
ulaşamayanların iş kaybı yaşama korkusu nedeniyle etik dışı davranışlarda
bulunduğu görülmektedir. Bu bağlamda, bu çalışmada, Doğu Karadeniz Bölgesinde
görev yapan tıbbi satış mümessillerinin etik davranış algısını etkileyen demografik
özelliklerin belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu amaçla, 202 tıbbi satış mümessili
üzerinde anket tekniğiyle yapılan araştırma sonuçlarına göre, tıbbi satış
mümessilleri en yüksek düzeyde işletmeye karşı etik davranış algısına sahipken,
bu sıralamayı müşterilere karşı etik davranış algısı ve son sırada genel
mesleğe karşı etik davranış algısı takip etmektedir. Diğer taraftan, etik
davranış algısı tıbbi satış mümessillerinin cinsiyet ve gelir değişkenlerine
göre farklılık göstermekte fakat medeni
durum, yaş, eğitim durumu ve çalışma süresine göre bir farklılık arz
etmemektedir.

Anahtar Kelimeler

Etik, Etik davranış, Algı, İlaç endüstrisi, Tıbbi satış mümessili

Kaynakça

• Akgül, D. (2017). “Ahilik Kültüründeki Etik İlkelerin Günümüz İşletmelerine Yansımaları: Kırşehir İli Örneği”. Ahi Evran Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 1(1): 8-26.
• Aktuğlu, I. K. (2006). “Tüketicinin Bilgilendirilmesi Sürecinde Reklam Etiği”. Küresel İletişim Dergisi. 2: 1-20.
• Alrubaiee, L. (2012). “Exploring The Relationship Between Ethical Sales Behavior, Relationship Quality And Customer Loyalty”. International Journal of Marketing Studies, 4(1): 7-25.
• Altan, S., S. Rahman, ve S. Çam (2013). “Tıp Fakültesi Klinik Öncesi Eğitim Almakta Olan Öğrencilerin Tıp Etiği Konusundaki Bilgi Düzeyleri”. Fırat Tıp Dergisi. 18(2): 109-116.
• Bayram, F., T. Güngör, ve S. Bayram (2018). “Meslek Olarak Tıbbi Mümessilliğin Seçiminde Etik Bağlılık: Tıbbi Tanıtım ve Pazarlama Öğrencileri Üzerinde Bir Uygulama”. Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi Dergisi, 53(1): 201-216.
• Bilgin, R. ve M. Küçükhazar (2018). “Türkiye’de Kamu Sağlık Kuruluşlarında Yaşanan Etik Dışı Davranışlar Ve Uygulamaların Genel Görünümü”. Munzur Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(13): 119-140.
• Borkowski S.C. ve Y. J. Ugras (1992). “The Ethical Attitudes of Students as a Function of Age, Sex And Experience”. Journal of Business Ethics, 11 (12): 961-979.
• Bozyiğit, S. ve E. Akkan (2013). “Kişisel Satışta Etik: Adana İlindeki Tıbbi Satış Temsilcilerinin Etik Tutumlarının İncelenmesi”. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 28(1): 49-79.
• Brett, A. S., W. Burr, ve J. Moloo (2003). “Are Gifts From Pharmaceutical Companies Ethically Problematic? A Survey of Physicians”. Arch Intern Med., 163(18): 2213-2218.
• Cheng, W. L. E. (2001). “SEM Being More Effective than Multiple Regression in Parsimonious Model Testing for Management Devolopment Research”, Journal of Management Development, 20 (7): 650-667.
• Civaner, M. (2005). “Halkla İlişkilerin Yeni Boyutu: İlaç Şirketleri Biyoetiği Nasıl Kullanıyor?”. Türkiye Klinikleri Tıp Etiği-Hukuku-Tarihi Dergisi, 13(2): 140-142.
• Çobanoğlu, N., B. Haberal ve S. Çağlar (2005). “Tıbbi Araştırma ve Yayın Konusunda Etik Duyarlılık Araştırması”. Türk Tıp Dizini, Sağlık Bilimlerinde Süreli Yayıncılık, 101-130.
• Dawson, L. M. (1997), “Ethical Differences Between Men and Women in The Sales Profession”. Journal of Business Ethics, 16: 1143-1152.
• Dikmen, Y. (2013). Yoğun bakım hemşirelerinde etik duyarlılığın incelenmesi. Cumhuriyet Hemşirelik Dergisi. 2(1), 1-7.
• Dubinsky, A. J. ve M. Levy (1985). “Ethics in Retailing:Perceptions of Retail Salespeople”, Journal of the Academy of Marketing Science, 13: 1-6.
• Eren, M. (2012). “Sağlık Biraz da Kirlenmiş Bir Alan Türkiye Sağlık Sektörü İçerisinde Mümessiller”. Çalışma ve Toplum Dergisi, 1: 187-218.
• Eren, S. S. ve Ö. Hayatoğlu (2011). “Etik İklimin Satış Elemanlarının İş Tutumlarına ve İş Performanslarına Etkisi; İlaç Sektöründe Bir Uygulama”. ZKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 7(14): 109-128.
• Ergeneli, A. ve T. Sığındı (2002). “Satış Elemanı Müşteri Arasında Etik Yargı Farklılığı ve Birbirlerinin Yargılarına İlişkin Beklentileri”. H. Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 20(2): 115-139.
• Field, A. (2000). Discovering Statistics Using Spss For Windows, London: SAGE Publication.
• Gök, S. (2008). “İş Etiği ile İş Ahlakı Arasındaki İlişki ve Çalışma Yaşamında İş Etiğini Etkileyen Faktörler”. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 5(1): 1-19.
• Hsu, Y-H., W. Fang, ve Y. Lee (2009). “Ethically Questionable Behavior in Sales Representatives–an Example From The Taiwanese Pharmaceutical Industry”. Journal of Business Ethics, 88: 155-166.
• İpçioğlu, İ. ve G. Uysal (2009). “İnsan Kaynakları Uygulamaları ve Duygusal Bağlılık Arasındaki İlişki: İlaç Firmaları Satış Gücü Üzerine Bir Analiz”. “İşGüç” Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, 11(3): 131-148.
• Josephson, M. (1995), Teaching Ethical Decision Making and Principled Reasoning. Business Ethics Readings and Cases in Corporate Morality. New York: 3.Edition, Mc.Graw Hill.
• Karakaş, G. H. (2008). Satış Yönetiminde Etik; Satışçıların Etik Algılamalarının Demografik Faktörleri ile İlişkisini Ölçmeye Yönelik İlaç Sektöründe Bir Uygulama. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı, Adana.
• Karaman, A. (2018). “Ürün Bilinirliği ve Tercihini Belirlemede Ürün Uzmanlarının Rolü: Nitel Bir Araştırma”. İşletme Araştırmaları Dergisi, 10(2): 646-663.
• Kart, E. (2011). “Küreselleşmenin Nitelikli İş Gücü Üzerindeki Etkileri: İlaç Sektöründe Çalışan Tıbbi Tanıtım Temsilcileri Üzerine Bir Araştırma”. Sosyoloji Dergisi, 23: 175-187.
• Katz, D., A. L. Caplan, ve J. F. Merz (2010). “All Gifts Large And Small: Toward An Understanding of The Ethics of Pharmaceutical Industry Gift-Giving”. The American Journal of Bioethics, 10(10): 11-17.
• Komesaroff, P. A. ve I. A. Kerridge (2002). “Ethical Issues Concerning The Relationships Between Medical Practitioners and The Pharmaceutical Industry”. Medical Journal of Australia, 176(3): 118-121.
• Korkmaz, S. ve R. Cop (1999). “Kadın ve Erkek Satış Elemanları Arasındaki Etiksel Farklılıklar”. 4. Ulusal Pazarlama Kongresi Bildiriler Kitabı. 18-20 Kasım, 280-290.Kutlu, H. A. (2008). “Muhasebe Meslek Mensupları ve Çalışanlarının Etik İkilemleri: Kars ve Erzurum İllerinde Bir Araştırma”. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 63 (02): 143-170.
• Lyon, A ve J. C. Mirivel (2011). “Reconstructing Merck's Practical Theory of Communication: The Ethics of Pharmaceutical Sales Representative–Physician Encounters”. Communication Monographs, 78(1): 53-72.
• Nunnally, J. C., I. H. Bernstein (1994). Psychometric theory, Third Edition, New York:McGraw-Hill.
• Özdemir, Ş. ve F. Yaman (2008). “Afyon’daki Yerel ve Ulusal Perakendecilerde Çalışan Satış Temsilcilerinin İş Ahlakı ve Sosyal Sorumluluk Açısından Karşılaştırılması”. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13(1): 83-94.
• Pelit, E. ve E. Güçer (2006). “Öğretmen Adaylarının Öğretmenlik Mesleğiyle İlgili Etik Olmayan Davranışlara ve Öğretmenleri Etik Dışı Davranışa Yönelten Faktörlere İlişkin Algılamaları”. Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesi Dergisi, 2: 95-119.
• Peppin, J. F. (1996). “Pharmaceutical Sales Representatives and Physicians: Ethical Considerations of a Relationship”. The Journal of Medicine and Philosophy, 21: 83-99.
• Pieper, A. (1999). Etiğe giriş. (Çev: V. Atayman ve G. Sezer). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Raykov, T., ve G. A. Marcoulides (2006). A First Course in Structural Equation Modeling, 2nd Edition, New Jersey: Lawrence Erlbaum Associates.
• Scherer, R. F..A., Wiebe, D.C., Luther, ve J.S. Adams (1988). “Dimensionality of Coping: Factorstability Using The Ways of Coping Questionnaire”. Psychological Report, 62: 763-770.
• Schumacker, R. E., ve Lomax R. G. (2004). A Beginner’s Guide to Structural Equation Modelling. 2nd Edition. New Jersey: Lawrence Erlbaum Associates.
• Serwineck, P. J. (1992). “Demographics and Related in Ethical Views Among Small Businesses”. Journal of Business Ethics, 11: 555-566.
• Sezgin, S. (2017). “Tıbbi Mümessillerin Mesleki Algıları Üzerine Bir Araştırma: Muğla İli Örneği”. 4. Ulusal Meslek Yüksekokulları Sosyal ve Teknik Bilimler Kongresi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi, 11-13 Mayıs 2017, Burdur.
• Sillup, G. P. ve S. J. Porth (2008). “Ethical Issues in The Pharmaceutical Industry: an Analysis of US Newspapers”. International Journal of Pharmaceutical and Healthcare Marketing, 2(3): 163-180.
• Şemin, S. (1993). “Toplum Sağlığı Yönünden İlacın Öteki Yüzü”. Toplum ve Hekim Dergisi, 56: 42-62.
• Şemin, S. (1998). Sosyal ve Ekonomik Yönleri ile İlaç. Ankara: Türk Tabipler Birliği.
• Tabachnick, B. G. ve L. S. Fidell (2001). Using Multivariate Statistics, Needham Heights: Mass. Ally and Bacon, 4. Baskı.
• Tengilimoğlu, D., A. Kısa, ve A. Ekiyor (2004). “The Pharmaceutical Sales Rep/Physician Relationship in Turkey: Ethical Issues in an International Context”. Health Marketing Quarterly, 22(1): 21-39.
• TİTCK. (Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu) Beşeri Tıbbi Ürünlerin Tanıtım Faaliyetleri Hakkında Yönetmelik http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2015/07/20150703-2.htm 03.07.2015.
• Tosun, N. ve S. A. Kurtuluş (2017). “Hekimlerin Reçeteleme Kararında İlaç Mümessillerinin Rolü: Pilot Çalışma”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10(54): 899-905.
• Varinli, İ. ve R. Kurtoğlu (2005). “Satış Elemanlarının Etik Algılamaları: Perakende Sektöründe Bir Uygulama”. C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 6(2): 1-22.
• Varinli, İ., L. L. Kacur, ve H. Göknar (2004). “Eczacıların İlaç Reklamlarına Karşı Tutumlarının Belirlenmesi-Kayseri’de Faaliyet Gösteren Eczacılar Üzerine Bir Uygulama”. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 23: 17-33.
• Ziegenfuss, D. E. (1999). “Differences in Personal Ethical Philosophy Among Accounting Students and Between Accounting Students and Practitioners”. Southern Business Review, 25(1).
• http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&arama=gts&guid=TDK.GTS.5c8d43da08c406.85863189 erişim tarihi:16.03.2019.
• http://ieis.org.tr/ieis/tr/sektorraporu2017 erişim tarihi: 27.03.2019.