Üniversite Öğrencilerinin Bölüm Tercihlerini Etkileyen Faktörlerin Kariyer Yelkenlisi Modeli Açısından Değerlendirilmesi

Yıl 2023, Cilt: 6 Sayı: 1, 1 - 18, 27.06.2023

Abdullah Atli , Murat Canpolat

https://doi.org/10.58501/kpdd.1280440

Öz

Bu nitel araştırmanın amacı, Kariyer Yelkenlisi Modelinin (KYM), üniversite öğrencilerinin bölüm tercihlerini etkileyen etmenleri ne ölçüde betimleyebildiğini, kuramın belirtmiş olduğu dört ana etmenin (bireysel, sosyal, sistem, şans) kapsayıcı olup olmadığını araştırmaktır. Bu konuyu araştırmak için 18- 29 yaş grubundaki (X̄ = 19.94; SS = 1.77), 129 üniversite öğrencisi ile yarı yapılandırılmış görüşmeler yapıldı. Yönlendirilmiş içerik analizi, üniversite öğrencilerinin bölüm tercihlerini etkileyen etmenlerin KYM’nin belirlediği dört ana etmen çerçevesinde açıklanabildiğini; ancak alt etmenlerden sadece dokuz tanesinin katılımcılar tarafından dile getirildiğini gösterdi. Öğrencilerin bölüm tercihlerini etkileyen en güçlü etmen bireysel etmenlerdi. Bunu sırası ile çevresel-toplumsal, sosyal ve şans etmenleri takip etti. Elde edilen bulgular çerçevesinde KYM’nin ana ve alt temalarına ilişkin değerlendirmeler ve öneriler sunuldu.

Anahtar Kelimeler

Kariyer Yelkenlisi Modeli, Meslek Tercihi, Üniversite Öğrencileri

Destekleyen Kurum

Herhangi bir fon desteği alınmamıştır.

Proje Numarası

-

Teşekkür

Katılımcıların belirlenmesinde, ulaşılmasında ve onlarla yarı yapılandırılmış görüşmelerin yapılmasında gösterdikleri çaba ve katkılarından dolayı ismini burada tek tek yazamadığımız 25 PDR öğrencimize içtenlikle teşekkür ederiz.

Kaynakça

• Amundson, N. E., Poehnell, G., & Pattern, M. (2005). Mesleki Teleskop: Kendine ve etrafa bakmak, karar vermek (Çev. Fidan korkut Owen). Anı Yayıncılık.
• Atıcı, T. (2013). Biyoloji öğretmen adaylarının bölümü tercih etme nedenleri ve akademik başarıları. Turkish Journal of Education, 2(4), 4-12.
• Atli, A. (2017). Turkish high school students’ gender role perceptions regarding various professions. International Journal of Progressive Education, 13(3), 6-15.
• Atli, A., & Gür, S. H. (2019). Lise öğrencilerinin meslek tercihleri ve bu tercihlerine etki eden faktörler. Kariyer Psikolojik Danışmanlığı Dergisi, 2(1), 32-53.
• Atli, A. (2022). Brown’un değer temelli kariyer kuramı. In F. Bacanlı & A. Büyükgöze-Kavas (Eds.), Kariyer Psikolojik Danışmasında Çağdaş Kuramlar, Yaklaşımlar ve Modeller (ss.264-578). Pegem Akademi.
• Bakeman, R., & Gottman, J. M. (1997). Observing Interaction: An Introduction to Sequential Analysis. Cambridge University Press.
• Bandura, A., Barbaranelli, C., Caprara, G.V., & Pastorelli, C. (2001). Self-efficacy beliefs as shapers of children's aspirations and career trajectories. Child Development, 72, 187-206.
• Büyükgöze-Kavas, A. (2005). Eğitim fakültesi öğrencilerinin aldıkları mesleki rehberlik hizmetleri ve mesleklerini değiştirmek isteme düzeylerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 21, 111-122.
• Canpolat, M. (2022). The most feminine and masculine professions according to university students: A mixed methods. International Online Journal of Educational Sciences, 14(1), 125-139.
• Creswell, J. W., & Miller, D. M. (2000). Determining validity in qualitative inquiry. Theory into Practice, 39(3), 124-130. https://doi.org/10.1207/s15430421tip3903_2
• Çelik, N., & Üzmez, U. (2014). Üniversite öğrencilerinin meslek seçimini etkileyen faktörlerin değerlendirilmesi: Çağrı merkezi hizmetleri örneği. Elektronik Mesleki Gelişim ve Araştırmalar Dergisi, 2(1), 94-105.
• Eraslan Çapan, B., & Korkut Owen, F. (2020). FeTeMM öğrencilerinin kariyer seçme nedenleri ile kariyer bilgi kaynakları ve ihtiyaçları. Kariyer Psikolojik Danışmanlığı Dergisi, 3 (1), 1-31. https://dergipark.org.tr/en/pub/kpdd/issue/55521/672502
• Fitzgerald, L.F., & Harmon, L.W. (2001). Women’s Career development: A postmodern update. In F.T.Leong ve A. Barak (Eds.), Contemporary models in vocational psychology: A volume in honor of Samuel H. Osipow Contemporary Topics in Vocational Psychology Series (pp.207-230). Erlbaum.
• Frady, W. P. (2005). A study of high school student’s career interest inventories and their relationships to students completion of ccccupational programs [Doctoral Dissertation]. Clemson University.
• Holland, J. L. (1996). Exploring careers with a typology: What we have learned and some new directions. American Psychologist, 51(4), 397-406. https://doi.org/10.1037/0003-066X.51.4.397
• Hsieh, H. F., & Shannon, S. E. (2005). Three approaches to qualitative content analysis. Qualitative Health Research, 15(9), 1277-1288.
• Joffe, H., & Yardley, L. (2004). Content and thematic analysis. Research Methods for Clinical and Health Psychology, 56, 68.
• Kırağ, N. (2015). Hemşirelik mesleğinin seçiminde ilişkili olan faktörler. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi, 8(4), 226-231.
• Korkut Owen, F. (2015). Okul psikolojik danışmanları için bir araç: Kariyer yelkenlisi modeli. Yaşadıkça Eğitim Dergisi, 29(1), 29-42.
• Korkut-Owen, F., Açıkel, M., Arıcı, F., Çağ, P., Demirtaş, S., Emir, E., Erdoğmuş-Zorver, C., İpekçi, B., Küçükay, A., Mutlu, T., Saka, E., & Ülker, G. (2010). Mesleki rehberlik/kariyer danışmanlığı için bir model önerisi: Kariyer yelkenlisi modeli, 12. Rehberlik sempozyumu, AREL Okulları, İstanbul, 27 Mart 2010.
• Korkut-Owen, F., Kepir, D. D., Özdemir, S., Ulaş, Ö., & Yılmaz, O. (2012). Üniversite öğrencilerinin bölüm seçme nedenleri. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(3), 135-151.
• Korkut-Owen, F., Mutlu-Süral, T., Arıcı-Şahin, F., & Demirtaş-Zorbaz, S. (2015). Kariyer yelkenlisi modeli: Kendilerine uygun limanı arayanlar için çalışma el kitabı. Anı Yayıncılık.
• Kuzgun, Y. (2000). Meslek danışmanlığı kuram ve uygulamalar. Nobel Yayın Dağıtım.
• Laçin, B. G. D., & Yeşilyaprak, B. (2018). Kariyer yelkenlisi modeline dayalı grupla müdahale programı. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(2), 185-192.
• Lent, R. W., & Brown, S. D. (2006). On conceptualizing and assessing social cognitive constructs in career research: A measurement guide. Journal of Career Assessment, 14(1), 12-35.
• Merriam, S. B., & Tisdell, E. J. (2015). Qualitative research: A guide to design and implementation. John Wiley & Sons.
• Mitchell, K. E., Al Levin, S., & Krumboltz, J. D. (1999). Planned happenstance: Constructing unexpected career opportunities. Journal of Counseling & Development, 77(2), 115-124.
• Niles, S. G., & Harris-Bowlsbey, J. (2013). Career development interventions in the 21st century. Pearson.
• Niles, S. G., Amundson, N. E., & Neault, R. A. (2011). Career flow: A hope-centered approach to career development. Pearson Education.
• Öğrenci, Seçme ve Yerleştirme Merkezi (ÖSYM). (2022). Yükseköğretim Kurumları Sınavı (YKS) Kılavuzu. ÖSYM.
• Patton, M. Q. (2002). Qualitative research and evaluation methods (3rd ed.). Sage Publications.
• Patton, W., & McMahon, M. (2006). The systems theory framework of career development and counselling: Connecting theory and practice. International Journal for the Advancement of Counselling, 28(2), 153-166.
• Round, J. B., & Armstrong, P. I. (2005). Assessment of interests and values. In S. D. Brown, & R.W. Lent (Eds.), Career development and counseling (pp. 305-329). John Wiley & Sons, Inc.
• Sharf, R. S. (2017). Kariyer Gelişim Kuramlarının Kariyer Danışmasına Uygulanması (F. Bacanlı & K. Öztemel, Çev.; 1. bs). Pegem Akademi.
• Super D., (1980). A life-span, life-space approach to career development. Journal of Vocational Behavior, 16, 282-298. https://doi.org/10.1016/0001-8791(80)90056-1.
• Super, D. E. (1998). Toward a comprehensive theory of career development. In Career development: Theory and practice (pp. 35-65). Lawrance Erlbaum Associates.
• Tataroğlu, B., Özgen, K., & Alkan, H. (2011). Matematik öğretmen adaylarının öğretmenliği tercih nedenleri ve beklentileri. 2nd International Conference on New Trends in Education and Their Implications. Siyasal Kitabevi.
• Ulaş-Kılıç, Ö. (2019). Kariyer gelişiminde yeni yaklaşımlar: Planlanmış şans kuramı ve kariyer yapılandırma kuramı. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (51), 356-385. https://doi.org/10.21764/ maeuefd.556321
• Ünsal, P. (2014). Kariyer Gelişim Kuramları ve Kariyer Danışmanlığı. Nobel Yayıncılık.
• Yeşilyaprak, B. (2013). Mesleki rehberlik ve kariyer danışmanlığı kuramdan uygulamaya. Pegem Akademi.
• Yılmaz, N., & Doğan, N. (2015). İlköğretim matematik öğretmen adaylarının meslek tercihlerini etkileyen faktörler: Hacettepe Üniversitesi örneği. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(1), 405-421.
• Zorbaz, S., Mutlu, T., Owen, F. K., & Arıcı-Şahin, F. (2020). Kariyer uyumu ve iyimserliğini arttırmada kariyer yelkenlisi modeline dayalı psiko-eğitim programının etkililiği. Kastamonu Eğitim Dergisi, 28(5), 2100-2111.
• Zunker, V. G. (2006). Career caunseling a holistic approach. Brooks/Cole Product.