SÖYLEM YAKLAŞIMI ÜZERİNE BİR KAVRAM ÇALIŞMASI VE ELEŞTİREL SÖYLEM ANALİZİ

Yıl 2020, Cilt: 2 Sayı: 2, 1 - 11, 26.10.2020

Berkan Güngör

Öz

Söylem yaklaşımı esas itibariyle bir dilbilim alanı olsa da, edebiyattan psikolojiye, sosyolojiden eğitime, medyadan siyasal bilimlere kadar birçok alanda kullanılabilen bir yaklaşımdır. Şüphesiz ki insanı konu alan çalışmalarda dil ve dilsel unsurların ön planda tutulması doğal bir gerekliliktir. Ancak söylem yaklaşımı literatürde henüz yeni yeni görülmeye başlayan bir araştırma metodudur. Emek yoğun bir yöntem olması, henüz kurumsallaşmamış olması ve araştırmacıların çekimserlikleri nedeniyle literatürde hak ettiği değeri görmeyen bir araştırma yöntemidir. Bu nedenle bu çalışmanın temel amacı, söylem yaklaşımına dair kuramsal bir derleme yaparak, bu yaklaşım ile çalışma yapmak isteyen sosyal bilimcilere bir rehber niteliği taşımaktır. Çalışmada ayrıca siyasal bilimlere en uygun söylem yaklaşımı metodu olarak değerlendirilen eleştirel söylem analizine de ayrıca değinilmiştir. Eleştirel söylem analizi siyasal bilimlerin yanı sıra sosyoloji, psikoloji, edebiyat ve eğitim gibi daha birçok disipline uygun bir araştırma yöntemidir. Ayrıca bu araştırmada, “discourse” kelimesini bilimsel altyapısı ile birlikte tam olarak karşılayan Türkçe bir kelimenin yokluğu tespit edilmiştir. Söylem ve söylem yaklaşımı adına da net ve mutabık kalınmış bir tanımlama olmadığı için bir tanımlama çalışması yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Söylem, söylem analizi, eleştirel söylem analizi, siyaset bilimi, iletişim

Kaynakça

• AKSAN, D. (2000). Her Yönüyle Dil Ana Çizgileriyle Dilbilim. TDK Yayınları: Ankara
• ANGERMÜLLER, J. (2006). Avrupa’da Söylem Çözümlemesi (Çeviren: Kadir Yoğurtçu). Sosyal Bilimlerde Söylem Çözümlemesi. 1-11 https://www.academia.edu/16774530/Avrupada_S%C3%B6ylem_%C3%87%C3%B6z%C3%BCmlemesi-Johannes_Angerm%C3%BCller
• AYDOĞAN, D. & KARAARSLAN, M.H. (2017). Üniversiteler Kendini Nasıl Tanımlıyor? Üniversite Tanıtım Filmleri Üzerine Söylem Analizi. Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 5(1). 119-146 BAŞ, T. & AKTURAN, U. (2008). Nitel Araştırma Yöntemleri NVivo 7.0 ile Nitel Veri Analizi. Seçkin Yayıncılık: Ankara
• BAUER, M.W. & GASKELL, G. (2003). Qualitative Researching With Text, İmage and Sound A Practical Handbook. Sage Publications: Londra
• BLOMMAERT, J. & BULCAEN, C. (2000). Critical Discourse Analysis. Annual Reviews Anthropol. 29. 447-466
• BOZKURT, E.S. (2017). Söylem Analizi Bağlamında Saatleri Ayarlama Enstitüsü Romanına Yönelik Bir İnceleme. Atatürk Üniversitesi Türk Dili Ve Edebiyatı Araştırmaları / Makaleler. Yayın No: 1224. 371-390
• BROWN, G. ve YULE, G. (1983). Discourse Analysis. Cambridge University Press: New York
• ÇAKMAK, F. & BİLİŞLİ, Y. (2019). İdeoloji, Söylem ve İletişim Çalışmalarında Ruth Wodak. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 19(2). 99-124
• ÇELİK, H., & EKŞİ, H. (2008). Söylem Analizi. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi. 27(27). 99-117.
• DENİZ, A.Ç. (2014). Bir Söylem Analizi Girişimi: Asker ve Sindirella Hikayesi. KMÜ Sosyal ve Ekonomil Araştırmalar Dergisi. 16 (Özel Sayı II). 1-5
• DEVRAN, Yusuf (2010). Haber-Söylem-İdeoloji. Başlık Yayınları: İstanbul
• DOĞAN ÇELİKER, B. (2019). Nâmık Kemal’in İntibah Romanında ‘İyi’ Ve ‘Kötü’nün İfadesi Üzerine Bir Söylem Analizi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Medeniyet Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü. İstanbul
• DOĞAN, G. (2009). Söylemin Yorumlanması. ODTÜ Yayıncılık: Ankara
• DOYURAN, L. (2018). Medyatik Bir Çalışma Alanı Olarak Eleştirel Söylem Çözümlemesi (Televizyon Dizileri Örneğinde). Erciyes İletişim Dergisi. 5(4). 301-323
• EAGLETON, T. (2011). İdeoloji. (Çev.: Muttalip Özcan). Ayrıntı Yayınları: İstanbul
• ELBİRLİK, T. (2015). Söylem Kuramı ve XVI. Yüzyıl Siyasetnamelerinde Söylem Analizi. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Manisa
• ELBİRLİK, T. & KARABULUT, F. (2015). Söylem Kuramları: Bir Sınıflandırma Çalışması. Dil Araştırmaları. 17. 31-50 ERCAN, S.A. & MARSH, D. (2016). Qualitive Methods in Political Science. Handbook of Research Methods and Applications in Political Science içinde (Editörler: Hans Keman ve Jaap J. Woldendorp). 309-320. EdwardElgar Publishing: Northampton
• FOUCAULT, M. (1987). Söylemin Düzeni. (Çev.: Turhan Ilgaz). Hil Yayın: İstanbul GÜNAY, V.D. (2013). Söylem Çözümlemesi. İstanbul: Papatya Yayıncılık
• HALL, S. (1998). Anlamlandırma, Temsil, İdeoloji: Althusser ve Postyapısalcı Tartışmalar. Kitle İletişim Kuramları içinde, (Editör: Erol Mutlu). Ankara Üniversitesi İletişim Fakültesi Yayınları: Ankara
• HARRIS, Z. S. (1952). “Discourse Analysis”. Language. 28: 1-30.
• HOWARTH, D. & GRIGGS, S. (2016). Discourse Analysis, Social Constructivism and Text Analysis: A Critical Overview. Handbook of Research Methods and Applications in Political Science içinde (Editörler: Hans Keman ve Jaap J. Woldendorp). 400-419. EdwardElgar Publishing: Northampton İMER, K., KOCAMAN, A. & ÖZSOY, A. (2011), Dilbilim Sözlüğü, İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları.
• İNCEOĞLU, Y.G. & ÇOMAK, N.A. (2009). Metin Çözümlemeleri. Ayrıntı Yayınları: İstanbul
• JØRGENSEN, M. & PHİLLİPS, L. (2002). Discourse Analysis as Theory and Method. SAGE Publications: Londra
• JUPP, V. (1996). Documents and Critical Research. Data Collection and Analysis içinde. (Editörler: Roger Sapsford ve Victor Jupp). 198-316. Sage Publications: Londra KESKİN, M. (2015). Görsel Medya ve Kamuoyu İlişkisi: Televizyonda Siyasi Tartışma Programlarının Söylem Analizleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Maltepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: İstanbul
• OĞUZ, M.C. (2008). Söylem Analizi. Sosyoloji Notları. 5. 52-57
• PALMER, R.E. (2008). Hermenötik. (Çev.: İbrahim Görener). Ağaç Kitabevi Yayınları: İstanbul
• PHILIPS, N. & HARDY, C. (2002). Discourse Analysis: Investigating Process of Social Construction. Sage Publications: Londra
• POTTER, J. & WETHERELL, M. (1994). Analyzing Discourse. Analyzing Qualitive Data içinde. (Editörler: Alan Bryman ve Robert G. Burgesss). 47-66. Routledge: Londra
• PUNCH, K.F. (2011). Sosyal Araştırmalara Giriş Nitel ve Nicel Yaklaşımlar (2. Baskı) (Çevirenler: Dursun Bayrak, H. Bader Arslan, Zeynep Akyüz) (Editör: Zeliha Etöz). Siyasal Kitabevi: Ankara
• SOZLUK.GOV.TR (2020). https://sozluk.gov.tr/ SÖZEN, E. (1999). Söylem: Belirsizlik, Mübadele, Bilgi, Güç ve Refleksivite. Paradigma Yayınları: İstanbul
• TORUK, İ. & SİNE, R. (2012). Haber Söylem Üretimindeki İdeolojik Etki: Wikileaks Haberleri. Türkiyat Araştırmaları Dergisi. (31). 351-378.
• VAN DIJK, T. A. (1983). Discourse Analysis: Its Development And Application To The Structure Of News. Journal of communication. 33(2). 20-43.
• VAN DIJK, T.A. (2006). Ideology And Discourse Analysis. Journal of Political Ideologies. (11) 2. 115-140.
• VAN DIJK, T.A. (1993). Principles of Critical Discourse Analysis. Discourse Society. 4. 249-283
• WODAK, R. (2002). “The Discourse - Historical Approach”. Methods of Critical Discourse Analysis içinde. (Editörler: Ruth Wodak & Michael Meyer). Sage Publications: Londra
• WODAK, R. (2007). Pragmatics and Critical Discourse Analysis. John Benjamins Publishing Company. 15 (1). 203-225
• YANG, W. & SUN, Y. (2010). Interpretation of ‘Discourse’ from Different Perspectives. The International Journal-Language Society and Culture (31), 127-138.
• YILDIRIM, E. (2018). Toplumsal Yapının Aynası Olarak Sinema: Söylem ve Eleştirel Söylem Analiz Yöntemlerine Göre Ayla Filminin Çözümlemesi. İNİF E-Dergi. 3(1). 234-243
• ZEYREK, D. (1991). Göstergebilim, Söylem Çözümlemesi ve Anlatı İncelemesi. Dilbilim Araştırmaları Dergisi. (2). 105-112