Konya Kent Merkezinin Şekillenmesinde İktidarın Sosyolojik Etkisi

Yıl 2023, Sayı: 6, 42 - 56, 29.12.2023

Fatih Semerci , Merve Bulanık

https://doi.org/10.51118/konsan.2023.23

Öz

Kentlerin şekillenmesinde birçok etkenin yanında iktidar ilişkisi de etkili olmaktadır. İktidar sahibi kişilerin politik ve ideolojik yaklaşımlarını yansıtma istekleri, kentsel mekân düzenlemeleri ve yapıları inşa etmede doğrudan müdahalelerini kolaylaştırmıştır. Konya kent merkezi de tarih boyunca farklı iktidarların ideolojik müdahaleleriyle şekillenmiştir. Birçok medeniyete ev sahipliği yaparak günümüze ulaşan Konya kent merkezinin iktidar ideolojisiyle oluşan simgesel değerini koruyor olması bu çalışma kapsamında örneklem alan olarak seçilmesini sağlamıştır. Çalışmada Konya kent merkezinin geçmişten günümüze dönemsel olarak iktidar ideolojisiyle nasıl şekillendiğini tespit etmek amaçlanmıştır. Konya kent merkezinin gelişimi ile alakalı literatür taranmış ve birçok çalışmaya ulaşılmıştır. Elde edilen verilere bakıldığında iktidar gücünün tarih boyunca kentsel alanların düzenlenmesinde etkili olduğu sonucuna varılmıştır. Konya özelinde ise Cumhuriyet öncesi dönemde hâkimiyet sahibi medeniyetlerin dini, askeri ve kültürel yaşam tarzları doğrultusunda doğrudan erk gücü ile kenti şekillendirdiği gözlenirken Cumhuriyet sonrası yaşanan rejim değişikliği ve sonrasında ortaya çıkan planlama kararları iktidarın kent üzerindeki etkisinin yasal boyutlara taşındığını göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Kent, Kent Sosyolojisi, İktidar, Konya Kent Merkezi

Sociological Effect of Potency on the Shaping of Konya City Center

Öz

Along with many factors, the power relationship is also effective in the shaping of cities. The desire of people in power to reflect their political and ideological approaches has led them to intervene directly in urban space arrangements and building structures. Konya city center has also been shaped by the ideological interventions of different powers throughout history. The fact that the city center of Konya, which has survived by hosting different civilizations, preserves its symbolic value created by the ruling ideology, has enabled it to be selected as a sample area within the scope of this study. In the study, it is aimed to determine how the city center of Konya has been shaped periodically from the past to the present by the ruling ideology. Looking at the data obtained, it has been concluded that the power of government has been effective in the regulation of urban areas throughout history. In the case of Konya, while it was observed that the dominant civilizations in the pre-Republican period shaped the city directly with the power of power in line with their religious, military and cultural lifestyles, the regime change after the Republic and the planning decisions that followed show that the effect of the power on the city has moved to legal dimensions.

Anahtar Kelimeler

City, Urban Sociology, Potency, Konya City Center

Kaynakça

• Alkan, A. & Dülgerler, O.N. & Kulu, H. (1985). Bir Türk-İslam Şehri Olarak Konya. İslam Mimari Mirasını Koruma Konferansı, İstanbul.
• Altınyıldız, N. (2009). İmparatorlukla Cumhuriyet Arasındaki Eşikte Siyaset ve Mimarlık. Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce, Muhafazakârlık, Cilt 5, s.179-186, 4. Baskı, İletişim Yayınları, İstanbul.
• Altundağ, N. (2020). İdeolojilerde İktidar-Mekan İlişkisi. İnönü Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, Malatya.
• Apalı, Y. (2021). Michel Foucault’da İktidar ve Güç. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Uygulamalı Bilimler Dergisi, 5 (2), 290-304. DOI: 10.31200/makuubd.984887.
• Baydar, F. & Baydar, L. (1954). Konya İmar Planı İzah Raporu.
• Bookchin, M. (1999). Kentsiz Kentleşme, (Çev: Burak Özyalçın), Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
• Burgess, E. W. (1925). The Growth of The City", The City, ed.by Park-Burgess-McKenzie, Proceedings of the American Sociological Society, Cilt XVIII, s. 85-97.
• Castells, M. (1980). Theory and ldeology in Urban Sociology, C.G Pickvance (ed.); Urban Sociology: Critical Essays, Tavickstock Publ., London, 1980 içinde s. 61.
• Castells, M. (1977). The Urban Question, Trans, by Alan Sheridan, Edward Arnold, London.
• Çalışlar, H. (1999). Mimaride Güç ve İktidarın Kullanımı, Yüksek Lisans Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Mimarlık Anabilim Dalı, İstanbul.
• Demir Güneş, C. (2013). Michel Foucault’da Söylem ve İktidar. Kaygı. Bursa Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Felsefe Dergisi, (21), 55-69. Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/kaygi/issue/27372/288052
• Develioğlu, F. (1988). Osmanlıca-Türkçe Sözlük, Aydın Kitapevi, İstanbul.
• Durukan, A. (2001). Selçuklular Öncesinde Konya, Gez Dünyayı Gör Konya’yı, Yapı Kredi Kültür ve Sanat yay., İstanbul.
• Gülhan, S. T. (2019). Toplumsal Mekân ve Düşünümsel bir Kent Sosyolojisinin İnşası: Bourdieucülüğün Mekâna Müdahalesini Sorunsallaştırmak. İDEALKENT, 10 (26), 83-127. DOI: 10.31198/idealkent.531534.
• Güreşçi, E. (2011). Kırsaldan Kente Göç Edenler Üzerine Bir Araştırma: Kemalpaşa İspir Örneği, Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(4), 107-122.
• Hacıgökmen, M. A. (2012). Türkiye Selçuklu Sultanlarının Kitabelerde Geçen Bazı Unvanları ve Bunların Selçuklu Siyasetine Yansımaları, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, s. 173- 190.
• Kağnıcı, N. (2020). Konya Alâeddin Camii Mihrap Yüzeyindeki Selçuklu Sülüsü Yazıların Hat Sanatı Açısından Değerlendirilmesi. Konya Sanat, (3), 79-94. DOI: 10.51118/konsan.2020.6.
• Karakaş, M. (2001). Tarihsel Gelişim Sürecinde Kent Kısıtlı Tarihsellik Anlayışı Üzerine Eleştirel Bir Yaklaşım, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 3, Sayı:1.
• Kartal, S. K. (1978). Kentleşme ve İnsan, TODAİE Yayınları, No: 175, Ankara. Kızılçelik, S. & Erjem, Y. (1994). Açıklamalı Sosyoloji Terimleri Sözlüğü, Attila Yayınları, Ankara, s.248
• Koçer, D. N. (2019). Türkiye’de “Kamu Diplomasisi’nin Kurumsallaşması: Matbuat İdaresi’nden İletişim Başkanlığı’na. Konya Sanat, (2), 87-102. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/ks/issue/51109/658702. Konya Büyükşehir Belediyesi, (2016). 1/100.000 Ölçekli Çevre Düzeni Planı, Egeplan Modül Planlama İş Ortaklığı, Konya.
• Koyuncu, A. (2011). Sosyoloji Kuramlarında Kent. Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 0 (25), 31-56. Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/sefad/issue/16467/171819
• Kömürcüoğlu, A. (1947). Konya İmar Planının Son İzah Raporu Hülasası, Arkitekt Dergisi 4(16),14-17, Cumhuriyet Matb., İstanbul.
• Kuş, A. (2012). Konya Bedesteni, Akademik Sayfalar Dergisi, 12(12),184-190.
• Marx, K. & Engels, F. (1999). Alman İdeolojisi, Çev. S. Belli, 4. baskı, Sol Yayınları, Ankara.
• Mert, K. & Öcalır, E. V. Konya’da Bisiklet Ulaşımı: Planlama Ve Uygulama Süreçlerinin Karşılaştırılması, ODTÜ Mimarlık Fakültesi Dergisi, vol. 27, no. 1, pp. 223–240, 2010, Accessed: 00, 2020. [Online]. Available: http://jfa.arch.metu.edu.tr/archive/0258-5316/2010/cilt27/sayi_1/223-240.pdf.
• Muşmal, H. (2008). 1867 Konya Çarşısı Yangını ve Etkileri Üzerine Bir İnceleme Denemesi, C.Ü. Sosyal Bilimleri Dergisi Mayıs 2008 Cilt : 32 No:1 97-116.
• Muşmal, H. (2007). Konya Vilayetinin Islahı ve İmarı Hakkında 9 Eylül 1880 Tarihli Bir Layiha. Selçuk Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Edebiyat Dergisi, 17 s.119-134.
• Odabaşı, A. S. (1998). 20. yüzyıl başlarında Konya'nın görünümü. TC Konya Valiligi Il Kultur Mudurlugu.
• Osmanlı, N. (2009). Yeni Büyükşehir Belediyesi Yasasının Kent Mekânsal Planlamasına Etkileri: Konya Örneği. https://www.academia.edu/40440596/.
• Öcal, T. (2005). Konya Şehir Yerleşmesinin Selçuklulardan Günümüze Tarihi Araştırması, Kastamonu Eğitim Dergisi, 1(13), 241-254.
• Önder, M. (1954). Konya Belediye Reisleri, Yeni Konya, S. 1684.
• Park, R. E. (1925). The City, University of Chicago Press, Chicago.
• Park, R. E. (1967). On Social Control and Collective Behavior, Chicago: Chicago University Press, 1967.
• Redford, S.& Leiser, G. (2008). Taşa Yazılan Zafer Antalya İçkale Surlarındaki Selçuklu Fetihnâmesi, Victory Inscribed The Seljuk Fetihnâme on the Citadel Walls of Antalya, Turkey, Antalya.
• Sencer, Y. (1979). Türkiye’de Kentleşme, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• Sever, F.S. & Sever, Ö.F. (1998). Konya Büyükşehir Belediyesi Çevre Düzeni Revizyon Nazım İmar Planı Sosyo-Ekonomik Araştırma Raporu. Ankara: Taşçı Mimarlık ve Planlama Atölyesi.
• Simmel, G. (1950). The Stranger, (In.) The Sociology of Georg Simmel, Translated K. Wolff, The Free Press, New York.
• Tanyeli, U. (1995). Sovyet Modernizminin Doğuşu ve Ölümü Üzerine, Arredemento Dergisi, Sayı:75. Taşçı, Y. & Berksan, H. (1968). 1/5000 ve 1/1000 Ölçekli İmar Planı İzah Raporu.
• Taşçı, Y. (1998). Kon-Plan 2020; Konya 2020 Nazım Plan Revizyonu Raporu (Birinci Kısım), Ankara: Taşçı Mimarlık ve Planlama Atölyesi.
• Taşçı, Y. (1999). Konya 2020 Nazım Plan Revizyon Açıklama Raporu, Ankara: Taşçı Mimarlık ve Planlama Atölyesi.
• Ter, Ü. & Özbek, O. (2005). Kent Merkezlerinin Oluşumunda Alansal Gömülülük: Konya Tarihi Kent Merkezi, Gazi Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi, 4(20), 527-536.
• Turgut, K. (2012). Belediyelerde İmar Planı Değişikliği Uygulamaları ve Denetimi, Çukurçayır ve Tekel A. (Ed.) Yerel ve Kentsel Politikalar Konya, Çizgi Kitabevi: 379-412.
• Tümer, G. (1994). Deli Petro’nun Mimarlığı ve Şehirciliği Üzerine, Arredemento Mimarlık Dergisi, Sayı:4. Ulusoy, A. & Akdemir, T. (2004). Mahalli İdareler Maliyesi, Seçkin Yay., Ankara, s. 149.
• Uysal, M. & Ersöz, Z. R. & Fazla, İ. A. (2019). Konya Tren Garı Yerleşkesi Tarihi Lokomotif Deposu İçin Bir Yeniden Kullanım Önerisi. Konya Sanat, (2), 67-86. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/ks/issue/51109/647389.
• Ünver, S. (1897). Yetmiş Yıl Önce Konya. https://belleten.gov.tr/tam-metin-pdf/3130/tur.
• Yenice, M. S. (2005). Kentsel Planlama Sürecinde Konya Kent Formunun Gelişimi Üzerine Bir Araştırma, Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Yenice, M. S. (2012). Konya Kentinin Planlama Tarihi ve Mekânsal Gelişimi, Erciyes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 28(4), 343-350.
• Zengin Çelik, D. (2019). Kent Mekânının Politik Bir Meta Olarak Keşfi. Gösteriler ve Karşı-gösteriler. Galatasaray Üniversitesi, İletişim Fakültesi. İletişim özel sayı: 4. DOI:10.16878/gsuilet.542335.
• Weber, M. (1958). The City, Illinois: Glencoe Free Press.
• URL-1. “Konya’da Atlı Tramvay” https://tr.pinterest.com/pin/448389706624113199/ (Erişim Tarihi: 12.06.2023).
• URL-2. “Konya Belediye Başkanları” https://www.pusulahaber.com.tr/osmanlidan-gunumuze-konya-belediye-baskanlari-1429177h.htm
• URL-3. “Konya Büyükşehir Belediyesi Projeler” https://www.konya.bel.tr/proje