Oflu Hocaların Yetiştikleri Medreseler, Talebe ve Medrese Sayılarına İlişkin Bazı Rivayetlerin Analizi

Yıl 2017, Cilt: 9 Sayı: 16, 25 - 46, 16.10.2017

Mustafa Tunçer

Öz

Yaklaşık son
üç asırlık dönemde adından sıkça ve sitayişle bahsedilen ve bu çalışmaya konu
olan ‘Oflu Hoca’lardan kasıt, günümüzde Trabzon’un Of ilçesinden olan
hocalar, Of’un hemen her köyünde bir veya bazı köylerinde birkaç tane bulunan
medreselerinde eğitimini almış din âlimleridir. 
Onların yetiştiği medreseler de nicelik ve nitelik yönünden en az onlar
kadar şöhrete sahip olmuştur. Ancak medreselerin sayısına ilişkin başta 1869
tarihli Trabzon Vilayet Salnamesi olmak üzere daha sonraki diğer bazı
kaynaklarda yer alan abartılı rakamlar dikkat çekmektedir. Bu çalışma ‘Oflu
Hoca’ diye tanımlanan kişilerin ayırt edici vasıflarını, yetiştiği ortamı
ve ünü Anadolu’nun her tarafına yayılan bu ilim vadisindeki medreselerin
sayısal tespitini yapmaktadır.

Anahtar Kelimeler

‘Oflu Hoca’, Medrese, Müderris, Medrese Sayıları

Madrasas of Graduated of Oflu Hodjas, Number of Students and Analysis of Some Rumors on Numbers of Madrasas

Öz

Oflu Hoca that
have been mentioned about their names frequently
and with praise in the last three centuries were born in Of (Trabzon) (now Of,
Çaykara, Dernekpazarı and Hayrat). They are religious scholars who have been
trained in madrasas in a few villages in almost every village or some. In terms of quantity and quality
these madrasas where they were grown up with at least his
reputation. However, Madrasas are exaggerated
noteworthy figures on the number of madrasas in “Trabzon Vilayet
Salmanesi”  and some books. The purpose
of this study is to clarify 'Oflu Hoca's the distinctive qualifications, the region
where they have been trained and to determine 
the number of madrasas which their reputation spreaded over Anatolia.

Anahtar Kelimeler

Oflu Hoca, Madrasa, Teacher of Madrasa, Numbers of Madrasas

Kaynakça

• Albayrak, Haşim, (1986), Of ve Çaykara I, Ankara: Cantekin Mat. (2008), Oflu Hoca Kavramını Oluşturan Din Adamları, İstanbul: Sahhaflar Kitap Sarayı.
• Albayrak, Sadık, (2002), “1914 Yılında Trabzon Medreseleri ve Çaykara’da İlmi Hayat”, Çaykara’nın Manevi ve Kültürel Değerleri Sempozyumu I, (ss. 302-316), Trabzon: Eser Ofset.
• Aşıkkutlu, Emin, (1991), “Mehmet Rüştü Aşıkkutlu” mad. DİA. c. V. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı,.
• Atay, Hüseyin, (1983), Osmanlılarda Yüksek Din Eğitimi, İstanbul: Dergâh yay.
• Bakkaloğlu, İ.Hakkı, (2002), “Çaykara Medreseleri, Müderrisler ve İcazetnâmeler”, Çaykara’nın Manevi ve Kültürel Değerleri Sempozyumu I, (ss. 337-377), Trabzon: Eser Ofset.
• Baltacı, Cahit, (1976), XV-XVI Asırlar Osmanlı Medreseleri, İstanbul: İrfan mat.
• Bostan, Hanefi, (1974), “XVI. Asrın Sonlarında Çaykara’da Sosyal ve İktisadi Hayat”, Çaykaralılar, yıl: 2, sayı: 6, İstanbul. (1997) “Boyun Eğmişti Bir Görmede Ruhban,” Tarih ve Medeniyet, sayı: 44. İstanbul. (1994), “XV-XVI. Asırlardan Çaykara’da İslamiyet ve Maraşlı Şeyh Osman Efendi”, Çaykaralılar, yıl: 2, sayı: 7, (ss. 17-20) İstanbul.
• Demircioğlu, İ. Hakkı, (1996), 1881-1908 Döneminde Trabzon Sancağı, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, (KTÜ. Sos. Bil. Ens.), Trabzon.
• Doğan, İsmail, (2012), Türk Eğitim Tarihinin Ana Evreleri, Ankara: Nobel yay.
• Düzenli, Yahya, (2006), “Mandan Hoca’dan Günümüze Ofli Hoca: İronik Şablonun Ötesi”, Temel Kimdir, (ed.:), Ömer Asan, (ss. 92-129), İstanbul Heyamola yay.
• Ertan, M. Emin, (2012), Hudekzâde Mehmed Vehbi Efendi Manzume-i Numaniye li Kasas-i İbrahim (a.s.) fî Fazl-ı Mekke, Ankara: Kurtuba yay.
• Günaydın, Mehmet, (2008a), “Of Medreselerinin Tarihi Fonksiyonelliğine Bakış,” KSÜ. İlahiyat Fak. Der., sayı: 12 (ss. 101-136). (2008b), “Reisu’l-Kurra Mehmet Rüştü Aşıkkutlu’nun Kur’an Öğretimine Katkıları ve Dini Görüşleri,” KSÜ İlahiyat Fak. Der., sayı:1 (ss.121-154).
• Hızlı, Mefail, (2008), “Osmanlı Medreselerinde Okutulan Dersler ve Eserler”, UÜ. İlahiyat Fak. Der., cilt: XVII, sayı: 1 (ss. 25-46).
• İslam Ansiklopedisi, (1964), Salname, mad., X, (ss.134-136), İstanbul: MEB.
• Kodaman, Bayram, (1980), Abdülhamid Devri Eğitim Sistemi, İstanbul: Ötüken yay.
• Meeker, E. Michael, (2002), A Nation of Empire: The Ottoman Legacy of Turkish Modernity, London, England: University of California Press.
• Salname-i Nezaret-i Mearif-i Umumiyye, (1321/1903), (Altıncı Sene), Asır Matbaası.
• Sami, Şemseddin, (1316h.), Kamusu’l-A’lam, İstanbul: Mihran Mat.
• Saran, A. Kemal, (2013), Omuzumda Hemence, İstanbul: Timaş yay.
• Şaşmaz, Musa, (1997), “İngiliz Konsolosu Alfred Biliotti’nin 1885’teki Raporuna Göre Trabzon Vilayetinde Eğitimin Durumu”, Tarih ve Toplum Dergisi, sayı:163, (ss. 41-53).
• Şevket, Şakir, (2013), Trabzon Tarihi, (haz., İsmail Hacıfettahoğlu), İstanbul: Kurtuba yay.
• Trabzon Vilayeti Salnamesi, 1869, 1881, 1888, 1892, (1993), (haz.:) Kudret Emiroğlu, Ankara.
• Umur, Hasan, (1949), Of ve Of Muharebeleri, İstanbul: Güven Mat. (1956), Of Tarihine Ek, İstanbul.
• Uzunçarşılı, İ. Hakkı, (1988), Osmanlılarda İlmiye Teşkilatı, Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Yavuz, Y. Şevki, (1995), “Ferşad Efendi” mad. DİA, c. XII. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
• Yıldırım, Arif, (2002), “Kondulu Yusuf Şevki Efendi”, Çaykara’nın Manevi ve Kültürel Değerleri Sempozyumu I, (ss. 572-576.), Trabzon: Eser Ofset.