Türkiye Ekonomisinde Cari Denge Açığı Yapısal mı, Konjonktürel mi?

Yıl 2017, Cilt: 9 Sayı: 16, 229 - 249, 16.10.2017

Ömer Emirkadı

Öz

Türkiye
ekonomisi açısından özellikle de son 5 yıllık süreçte, yüksek cari denge açıklarının
verilmesi ve bu gelişmeler sonucunda ekonomi gündemine gelen kırılganlıklar,
dış dengeyi, makroekonomik istikrarı sağlamaya dönük politikaların merkezine
oturtmuştur. Dolayısıyla da cari işlemler dengesine dair sağlıklı bir politika
tasarımının geliştirilebilmesi için öncelikli olarak, herhangi bir dönemdeki
cari açığın ne kadarının konjonktürel (çevrimsel) ne kadarının yapısal bir sorun
kökenli olduğuna dair soruların yanıtlanması gerekmektedir.

Bir
diğer tartışma ise, cari açığın nedenleri ve açığın finansman kalitesi üzerine
yoğunlaşmaktadır. Pek çok gelişmiş ve gelişmekte olan ülke gibi Türkiye de, bir
ölçüde yüksek yatırım malı ithalatına bağlı olarak kaydettiği pozitif ekonomik
büyüme sonucu cari denge açığı vermektedir ve bu trend cari açığın yüksek
olduğu dönemlerde nispeten yüksek bir büyüme hızı ve cari açığın düşük olduğu
dönemlerde ise nispeten düşük bir büyüme hızı şeklinde karşımıza çıkmaktadır.
Finansman açısından da açığın kısa ya da, uzun vadeli finansman yoluyla
karşılanması da ayrıca önem kazanmaktadır.

Türkiye
ekonomisinin kısa vadeli yakın tarihine bakıldığında cari dengenin çevrimsel
faktörlerle birbirine yakın hareket ettiği görülmektedir. Üretim sürecinde
ithal girdilerin yoğun olarak kullanılması, ithalatın milli gelirle aynı yönde
hareket etmesine ve dolayısıyla cari dengenin büyümeye duyarlılığının yüksek
olmasına neden olmaktadır.

Cari
dengeye yönelik bir politika tasarlanırken belli başlı bazı sorulara cevap
bulunması önemlidir: Herhangi bir dönemdeki cari denge açıklarının ne kadarlık
bir kısmı konjonktürel unsurlara bağlıdır ya da, cari açığın oluşmasında iç
talep, dış talep ve yurt içi ve yurt dışı fiyatların rolü nedir gibi? Bu çalışma,
söz konusu soruların yanıtlanmasına katkıda bulunmak ve Türkiye’de cari işlemler
dengesi dinamiklerine dair tartışmaların sağlıklı bir zemine oturtulmasına
katkı sağlamak amacıyla cari dengenin çevrimsel ve yapısal bileşenleri
değerlendirilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Denge, Türkiye Ekonomisi, Dış Ticaret

Is Current Account Deficit In The Turkish Economy Structural or Countercylical?

Öz

In terms of
Turkey's economy last 5 years, especially giving of the high current account
deficit and fragilities that occurs in the result of these developments, have
placed external balance into the center of politics has turned to provide macroeconomic
stability.Therfore to develop a reliable politic plan about current account
primarily, questions about how much of current account deficit in any period
countercylical and how much of it’ s problems are structural are have to be
answered.

Another discussion focuses on causes of current
deficit and its finance qualification. As in every developed and developing
countries, Turkey gives current deficit too because of the positive economic growth depending on high investment good importing This
trend emerges as a higher growth rate when current deficit is high and as a
lower growth rate when current deficit is low. In terms of financing, it is
important to answer the deficit through short or long term financing.

                The
Turkish economy, the short-term near, considering the history of the move of
the current account balance cyclical factors, it is observed that close to each
other. To the intensive use of imported inputs in the production process,
imports national income move in the same direction, and hence the sensitivity
to the growth of the current account balance is high.

                When designing a policy for the
current account balance it is important that you be present to answer certain
questions: Cyclical deficits current account balance in any period depends on
how much of a part, or the current account deficit in the formation of domestic
demand and external demand and what is the role of domestic and international
prices. This study is to contribute to answering the aforementioned questions
about the dynamics of the current account balance in Turkey and built on the
ground in order to contribute to a healthy discussion of cyclical and
structural components of the current account balance are evaluated.

Anahtar Kelimeler

Current Account, Foreign Trade, Turkish Economy

Kaynakça

• Aksümer, S. (2012), http://www.kto.org.tr/d/file/cari-acik-rapor.pdf(04.02.2106)
• Bernstein, M. A. ve J. Griffin. (2005), Regional Differences in the Price-Elasticity of Demand for “Energy, National Renewable Energy Laboratory Report, Rand Corporation.
• Eğilmez, M., 2015, Merkez Bankası’nın Müdahaleleri, http://www.mahfiegilmez.com/2014/09/merkez-bankası-mudahaleleri.html, 28.11.2015
• Emirkadı, Ö. (2003), Türkiye’nin Cari İşlemler Dengesi Açıkları ve IMF’ye olan Bağımlılığı, Uludağ Üniversitesi İ.İ.B.F Dergisi,, Cilt: XXII, Sayı: 1
• Doğan, H. ve Bayraç, N. 2014, Türkiye’de Cari Açık Sorunu Üzerine Mikro Temelli Bir Yaklaşım, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Dergisi, Aralık 15(2)
• Fan, S. ve R. J. Hyndman.(2008), The Price Elasticity of Electricity Demand in South Australia and Victoria, Monash University: Business & Economic Forecasting Unit Project 08/04
• Filippini, M. (1999), Swiss Residential Demand for Electricity”, Applied Economics Letters, 6, 533–538.
• Keskingöz, H. ve Y. Bozgeyik., (2012), Son Küresel Krizin Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları ve Cari Açık Üzerine Etkisi, Turgut Özal Uluslararası Ekonomi ve Siyaset Kongresi-19-20 Nisan 2012, Malatya, e-kitap: 2005-2018.
• http://www.enerji.gov.tr/File/?path=ROOT%2F1%2FDocuments%2FSektör+Raporu,%2F2014+Yılı+Sektör+Raporu.pdf IMF (2012), “Turkey 2012 Article IV Consultation and Post-Program Monitoring”, IMF Country Report No: 12/338.
• Röhn, O. (2012), Current Account Benchmarks for Turkey, OECD Economics Department Working Papers No: 988, http://www.oecd-ilibrary.org/docserver/download/5k92smtqp9vk.pdf?expires=1462952275&id=id&accname=guest&checksum=C5B8037FAB26AE08185B438BB7B1587E
• YASED. (2011), Türkiye'nin Cari Açığı: Makro ve Mikro Açıdan Nedenleri ve Çözüm Önerileri, http://www.yased.org.tr/webportal/English/insight_yased/Documents/YASED_Cari_Acik_Raporu_2012.pdf, (02.04.2016).
• http://www.mahfiegilmez.com/2015/06/net-hata-ve-noksan-gorunenden-buyuk.html
• https://www.maliye.gov.tr/Documents/Yıllık%20Ekonomik%20Rapor%202015.pdf
• http://www.sgb.gov.tr/Raporlar%20Yeni/Yıllık%20Ekonomik%20Rapor/Yıllık%20Ekonomik%20Rapor%202015.pdf
• http://www.inflationdata.com/Inflation/Inflation_rate/historical_oil_prices_table.asp
• http://www.ntvpara.com/yorum-ve-analiz/dr-mahfi-egilmez/merkezbankasi- nin-mudahaleleri, 30.10.2015.
• file:///C:/Users/x/Desktop/Türkiye%20Elektrik%20Üretimi%20-%20Enerji%20Atlası.html
• http://www.mmo.org.tr/genel/bizden_detay.php?kod=42091&tipi=2&sube=0#.Vy4TrNSLTIU
• http://www.enerji.gov.tr/File/?path=ROOT/1/Documents/Sektör%20Raporu/HP_DG_SEKTOR_RPR.pdf
• http://data.worldbank.org/indicator/NY.GNS.ICTR.ZS
• https://www.hazine.gov.tr/tr-TR/Istatistik-Sunum-Sayfasi?mid=59&cid=12&nm=33
• https://www.hazine.gov.tr/tr-TR/Istatistik-Sunum-Sayfasi?mid=249&cid=26&nm=41#
• http://www.invest.gov.tr/tr-TR/investmentguide/investorsguide/Pages/FDIinTurkey.aspx
• http://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/TCMB+TR/TCMB+TR/Main+Menu/Istatistikler/Odemeler+Dengesi+ve+Ilgili+Istatistikler/Odemeler+Dengesi+Istatistikleri/Veri+Tablolar
• http://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/30cdfd52-aa34-40ce-8b57-4ef53e322ce4/odemelerdengesi.pdf?MOD=AJPERES&CACHEID=ROOTWORKSPACE30cdfd52-aa34-40ce-8b57-4ef53e322ce4
• http://www.calismatoplum.org/sayi7/makale2.pdf, 24.03.2016