Öğretmenlerin Özerklik Davranışları İle İş Doyumları Arasındaki İlişki

Yıl 2017, Cilt: 9 Sayı: 2, 189 - 208, 20.12.2017

İbrahim Çolak , Yahya Altınkurt , Kürşad Yılmaz

Öz

Bu araştırmada, öğretmenlerin özerklik davranışları ile iş doyumları arasındaki

ilişkinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Araştırmada ayrıca öğretmenlerin özerklik

davranışlarının ve iş doyum düzeylerinin cinsiyet, okul türü ve kıdem değişkenlerine

göre anlamlı düzeyde farklılaşıp farklılaşmadığı da incelenmiştir. Araştırma tarama

modelinde desenlenmiştir. Araştırmanın evrenini, 2015-2016 eğitim öğretim yılında

Muğla il merkezi ve ilçelerindeki ilkokul, ortaokul ve liselerde görev yapan

öğretmenler oluşturmaktadır. Araştırmanın örneklemi, oransız küme örneklemesi

tekniği kullanılarak belirlenen 380 öğretmenden oluşmaktadır. Araştırmada veri

toplama aracı olarak Öğretmen Özerkliği Ölçeği ve İş Doyumu Ölçeği kullanılmıştır.

Verilerin çözümlenmesinde betimsel istatistikler, t-testi, ANOVA ve çoklu regresyon

analizi kullanılmıştır. Araştırma sonuçlarına göre, öğretmenlerin genel özerklik

davranışları orta düzeyin üzerindedir. Öğretmenler, özerklik boyutları arasında en çok

öğretme süreci; en az mesleki gelişim özerkliği davranışları sergilemektedir.

Öğretmenlerin iş doyumları orta düzeydedir. Öğretmen özerkliğinin boyutları,

öğretmenlerin iş doyumu düzeylerinin %12’sini açıklamaktadır. Mesleki iletişim

özerkliği ve mesleki gelişim özerkliği, öğretmenlerin iş doyumunun önemli

yordayıcılarıdır.

Anahtar Kelimeler

Özerklik, Öğretmen özerkliği, İş doyumu

The Relationship between Teachers' Autonomy Behaviors and Job Satisfaction

Öz

The purpose of this study is to find out the relationship between teacher autonomy and

job satisfaction. In the study, it was also examined whether teachers’ autonomy

behaviours and job satisfaction levels differed according to gender, school type and

seniority variables. This study is designed in the survey model. The research

population consisted of teachers working at primary, secondary, and high schools in

the centre and the provinces of Mugla. The sample of the study consisted of 380

teachers selected by using disproportionate cluster sampling technique. The Teacher

Autonomy Scale and the Job Satisfaction Scale were used as data collection tools.

Descriptive statistics, t-test, ANOVA, and the multivariate regression analysis were

used to analyse the data. According to the results of the research, teachers display

above average autonomy. Out of all the autonomy dimensions, teachers display

teaching autonomy the most, professional development autonomy the least. Teachers

have medium level of job satisfaction. The dimensions of the teacher autonomy

explain 12% of job satisfaction. Communication autonomy and professional

development autonomy are the predictors of job satisfaction.

Anahtar Kelimeler

Autonomy, Teacher autonomy, Job satisfaction

Kaynakça

• Altınkurt, Y. ve Yılmaz, K. (2012). Ortaöğretim okullarında değerlerle yönetim, örgütsel adalet ve iş doyumu arasındaki ilişki. Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(4), 50- 68.
• Altınkurt, Y. ve Yılmaz, K. (2014). Öğretmenlerin mesleki profesyonelliği ile iş doyumları arasındaki ilişki. Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(2), 57-71.
• Altınkurt, Y. ve Yılmaz, K. (2015). Farklı çalışan tipindeki okul yöneticilerinin işkoliklik eğilimleri ve iş doyumları. Uluslararası Eğitim Bilimleri Dergisi, 2(5), 225-236.
• Ayral, M., Özdemir, N., Türedi, A., Yılmaz-Fındık, L., Büyükgöze, H., Demirezen, S.,... Tahirbegi, Y. (2014). Öğretmen özerkliği ile öğrenci başarısı arasındaki ilişki: PISA örneği. Journal of Educational Sciences Research, 4(1), 207-218.
• Balay, R. (2014). Yönetici ve öğretmenlerde örgütsel bağlılık. Ankara: Nobel. Crossman, A. ve Harris, P. (2006). Job satisfaction of secondary school teachers. Educational Management Administration and Leadership, 34(1), 29-46.
• Çevik, N. (2010). İlköğretim kurumlarında örgütsel iklim ile iş doyumu arasındaki ilişki. Yayınlanmamış̧ yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Çolak, İ. (2016). Okul iklimi ile öğretmenlerin özerklik davranışları arasındaki ilişki: Muğla ili örneği. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, Muğla.
• Çolak, İ. ve Altınkurt, Y. (2016). Okul iklimi ile öğretmenlerin özerklik davranışları arasındaki ilişki. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 23(1), 33-71.
• Demirkasımoğlu, N. (2010). Defining “teacher professionalism” from different perspectives. Procedia Social and Behavioral Sciences, 9, 2047-2051.
• Friedman, I. A. (1999). Teacher-perceived work autonomy: The concept and its measurement. Educational and Psychological Measurement, 59(1), 58-76.
• Garvin, N. M. (2007). Teacher autonomy: distinguishing perceptions by school cultural characteristics. Unpublished Doctoral dissertation. Available from ProQuest Dissertations and Theses database. (UMI No. AAI3255863).
• Günbayı, İ. ve Toprak, D. (2010). İlköğretim okulu sınıf ve özel sınıf öğretmenlerinin iş doyum düzeylerinin karşılaştırılması. İlköğretim Online, 9(1), 150-169.
• Hackman, J. R. ve Oldman, G. R. (1975). Development of the job diagnostic survey. Journal of Applied Psychology, 60(2), 159-170.
• Hall, B. W., Pearson L. C. ve Carroll, D. (1992). Teachers’ long-range teaching plans: A discriminant analysis. Journal of Educational Research, 85(4), 221-225.
• Ingersoll, R. M. (2001). Teacher turnover and teacher shortages: An organizational analysis. American Educational Research Journal, 38(3), 499-534.
• Ingersoll, R. M. (2007). Short on power long on responsibility. Educational Leadership, 65(1), 20-25.
• Ingersoll, R. M. ve Alsalam, N. (1997). Teacher professionalization and teacher commitment: A multilevel analysis (NCES 97-069). Washington, DC: National Center for Education Statistics.
• İnandı, Y., Tunç, B. ve Uslu, F. (2013). Eğitim fakültesi öğretim elemanlarının kariyer engelleri ile iş doyumları arasındaki ilişki. Eğitim Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 3(1), 221-238.
• Karabacak, M. S. (2014). Ankara ili genel liselerinde görev yapan öğretmenlerin özerklik algıları ile öz yeterlik algıları arasındaki ilişki. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Karataş, S. ve Güleş, H. (2010). İlköğretim okulu öğretmenlerinin iş tatmini ile örgütsel bağlılığı arasındaki ilişki. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 3(2), 74-89.
• Kim, I. ve Loadman, W. (1994). Predicting teacher job satisfaction. (ERIC Document Reproduction Service No. ED 383 707).
• Little, D. (1995). Learning as dialogue: The dependence of learner autonomy on teacher autonomy. System, 23(2), 175-182.
• Locke, E. A. (1975). Personnel attitudes and motivation. Annual Review of Psychology, 26, 457-480.
• MEB (2005). Milli Eğitim Bakanlığı öğretmenlik kariyer basamaklarında yükselme yönetmeliği. Resmi Gazete, 25905.
• Montgomery, B. M. ve Prawitz, A. D. (2011). Autonomy in teachers of family and consumer sciences: Factors contributing to educational decision making. Journal of Family & Consumer Sciences Education, 29(2), 26-37.
• Moomaw, W. E. (2005). Teacher-perceived autonomy: a construct validation of the teacher autonomy scale. Unpublished doctoral dissertation, The University of West Florida, USA.
• OECD (2011). School autonomy and accountability: Are they related to student performance? PISA in Focus, 9, 1-4.
• OECD (2013). PISA 2012 Results: What makes schools successful? Resources, Policies and Practices (Volume IV). Paris: OECD Publishing. http://dx.doi.org/10.1787/9789264201156-en.
• Özer, P. S. ve Urtekin, G. E. (2007). Örgütsel adalet algısı boyutları ve iş doyumu ilişkisi üzerine bir araştırma. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 28, 107-125.
• Özkaya, M. O., Yakın, V. ve Ekinci, T. (2008). Stres düzeylerinin çalışanların iş doyumu üzerine etkisi. Celal Bayar Üniversitesi çalışanları üzerine ampirik bir araştırma. Yönetim ve Ekonomi: Celal Bayar Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 15(1), 163-179.
• Öztürk, İ. H. (2011). Curriculum reform and teacher autonomy in Turkey: The case of the history teaching. International Journal of Instruction, 4(2), 113-128.
• Pearson, L. C. ve Hall, B. W. (1993). Initial construct validation of the teaching autonomy scale. Journal of Educational Research, 86(3), 172-177.
• Pearson, L. C. ve Moomaw, W. (2005). The relationship between teacher autonomy and stress, work satisfaction, empowerment, and professionalism. Educational Research Quarterly, 29(1), 37-53.
• Perie, M. Y. ve Baker. D. P. (1997). Job satisfaction among America’s teachers: Effects of workplace conditions, background characteristics, and teacher compensation (NCES 97-XXX). Washington, DC: U.S. Department of Education.
• Rudolph, L. (2006). Decomposing teacher autonomy: A study investigating types of teacher autonomy and how it relates to job satisfaction. Unpublished Doctoral Dissertation. Available from ProQuest Dissertations and Theses database. (UMI No. AAI3209981).
• Sentovich, C. (2004). Teacher satisfaction in public, private, and charter schools: A multi-level analysis. Unpublished doctoral dissertation, University of South Florida, USA.
• Şeşen, H. ve Basım, H. N. (2012). Impact of satisfaction and commitment on teachers’ organizational citizenship. Educational Psychology, 32(4), 475-491.
• Silah, M. (2002). Sanayi işletmelerinde önemli ve çağdaş̧ bir gereksinim: süreç danışmanlığı uygulamaları. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 26(1), 143-168.
• Skinner, R. R. (2008). Autonomy, working conditions, and teacher satisfaction: Does the public charter school bargain make a difference? Unpublished doctoral dissertation, The George Washington University, USA.
• Smith, R. C. (2003). Teacher education for teacher-learner autonomy. http://homepages.warwick.ac.uk/~elsdr/Teacher_autonomy.pdf adresinden 16.08.2015 tarihinde alınmıştır.
• Somech, A. ve Drach-Zahavy, A. (2000). Understanding organizational citizenship behavior in schools: the relation between job satisfaction, sense of efficacy, and teachers’ extra-role behavior. Teaching and Teacher Education, 16, 649-659.
• Spector, P. E. (1997). Job satisfaction: Application, assessment, cause, and consequences. California: Sage.
• Stockard, J. ve Lehman, M. B. (2004). Influences on the satisfaction and retention of 1st-year teachers: The importance of effective school management. Educational Administration Quarterly, 40(5), 742-771.
• Şakar, S. A. (2013). Ortaokul ve liselerde çalışan İngilizce öğretmenlerinin öğretmen özerkliğine dair algıları: Sakarya ili örneği. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Onsekiz Mart Üniversitesi, Çanakkale.
• Taşdan, M. (2008). Kamu ve özel ilköğretim okullarında görevli öğretmenlerin değer, iş doyumu ve öğretmene mesleki sosyal destek ile ilgili görüşleri. Yayınlanmamış doktora tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Taşdan, M. ve Tiryaki, E. (2008). Özel ve devlet ilköğretim okulu öğretmenlerinin iş doyumu düzeylerinin karşılaştırılması. Eğitim ve Bilim, 33(147), 54-70.
• Telef, B. B. (2011). Öğretmenlerin öz-yeterlikleri, iş doyumları, yaşam doyumları ve tükenmişliklerinin incelenmesi. İlköğretim Online, 10(1), 91-108.
• Webb, P. T. (2002). Teacher power: The exercise of professional autonomy in an era of strict accountability. Teacher Development, 6(1), 47-62.
• Wilches, J. U. (2007). Teacher autonomy: A critical review of the research and concept beyond applied linguistics. Ikala, 12(18), 245-275.
• Yılmaz, K. (2012). İlköğretim okulu öğretmenlerinin iş doyumu düzeyleri ile örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişki. Anadolu Journal of Educational Sciences International, 2(2), 1-14.
• Yılmaz, K. ve Altınkurt, Y. (2012). Okul yöneticilerinin kullandıkları güç kaynakları ile öğretmenlerin iş doyumu arasındaki ilişki. Kastamonu Eğitim Dergisi, 20(2), 385-402.
• Zeinabadi, H. (2010). Job satisfaction and organizational commitment as antecedents of organizational citizenship behavior (OCB) of teachers. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 5, 998-1003.