Algılanan Örgütsel Sapma Davranışı Ölçeği: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması

Yıl 2018, Cilt: 10 Sayı: 19, 449 - 469, 04.12.2018

Burcu Türkkaş Anasız Elif Iliman Püsküllüoğlu

Öz

Bu
çalışmanın amacı, öğretim elemanlarının algıladığı örgütsel sapma
davranışlarını ölçmede kullanılabilecek bir araç geliştirmektir. Araştırmanın
çalışma grubunu, Türkiye’nin çeşitli üniversitelerinde çalışan akademisyenler
oluşturmaktadır. Ölçeğin yapı geçerliliğini sınamak amacıyla açımlayıcı faktör
analizi (AFA) ve doğrulayıcı faktör analizi (DFA) yapılmıştır. AFA sonucu 26
maddeden ve dört boyuttan oluşan yapı ortaya çıkmıştır. Bu boyutlar; Örgütsel
İlişkilere Yönelik Sapma Davranışları, Örgütsel İşleyişe Yönelik Sapma
Davranışları, Eğitsel Etkinliklere Yönelik Sapma Davranışları, Araştırma ve
Yayına Yönelik Sapma Davranışları’dır. Dört boyutlu yapı, toplam varyansın
%66’sını açıklamaktadır. Ölçek “1-Hiçbir zaman” ve  “5-Her zaman” aralığında puanlanmaktadır. AFA
sonucu elde edilen yapı DFA ile sınanmıştır. Sonuçlar ölçeğin iyi uyum
değerleri ürettiğini ortaya koymaktadır. DFA sonucu elde edilen uyum iyiliği
değerleri şöyledir; χ²/sd = 3.89, RMSEA = .098, NFI = .86, NNFI = .88, CFI =
.89, IFI = .89, RMR = .12, SRMR = .04. Ölçeğin güvenirliğini sınamak için
madde toplam korelasyonları, Cronbach Alfa iç tutarlık katsayıları, üst ve alt
%27’lik grupların madde ortalama puanları incelenmiştir. Sonuç olarak, öğretim
elemanlarının algıladığı örgütsel sapma davranışlarını belirlemede
kullanılabilecek geçerli ve güvenilir bir ölçme aracı geliştirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Örgütsel sapma ölçeği, örgütsel sapma, öğretim eleman

Perceived Organizational Deviance Behavior Scale: Validity and Reliability Study

Öz

The purpose of this study is to develop a tool
that can be used in the definition of perceived deviance behaviors of academic
personnel. Study group of the research consists of academic personnel working
in different universities of Turkey. In order to assess structural validity of
the scale explanatory factor analysis (EFA) and confirmatory factor analysis
(CFA) were conducted. At the end of EFA, a structure consists of 26-items and
four dimensions emerged. These dimensions are Deviance Behaviors related to
Organizational Relations, Deviance Behaviors related to Organizational
Processes, Deviance Behaviors related to Educational Activities, and Deviance
Behaviors related to Research and Publishing. Four-dimension structure explains
66.00% of the total variance. The scale is five-point-likert ranging from
“1-Never” to “5-Always”. The structure reached at the end of EFA was assessed
via CFA. Results show that the scale has produced good fit indexes. The
goodness of fit reached at the end of CFA are; χ²/sd = 3.89, RMSEA =
.098, NFI = .86, NNFI = .88, CFI = .89, IFI = .89, RMR = .12, SRMR = .04. In order to assess the reliability of the scale; item total
correlations, Cronbach Alpha internal consistency coefficients, means of upper
and lower 27% groups were examined. Consequently, a reliable and valid, and
psychometrically adequate assessment tool that can be used in the definition of
perceived deviance behaviors of academic personnel was developed. 

Anahtar Kelimeler

Organizational deviance scale, organizational deviance, academic personnel

Kaynakça

• Adams, J. S. (1965). Inequity in social exchange. Advances in Experimental Social Psychology, 2, 267-299. Appelbaum, S. H., Iaconi, G. D. ve Matousek, A. (2007). Positive and negative deviant workplace behaviors: causes, impacts, and solutions. Corporate Governance, 7(5), 586-598. Arbak, Y., Şanli, A. S. ve Çakar, U. (2004). İsyerinde sapkın davranış: Akademik personel üzerinde yerel bir tanım ve tipoloji çalışması. Yonetim Arastırmaları Dergisi, 4(1), 5-24. Arslan, A. ve Kozak, M. (2012). Customer Deviance: The Case of Turkish Coastal Hotels. Journal of Hospitality Marketing and Management, 21(6), 679-701. Avcı, N. (2008). Konaklama İşletmelerinde Örgütsel Öğrenme, İş Tutumları ve Örgütsel Sapma Arasındaki İlişkinin Analizi. Yayınlanmış Doktora Tezi. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir. Bal Tastan, S. (2013). Bir negatif iş davranışı olarak üretkenliğe aykırı davranışların işyerinde örgütsel adaletsizlik ve agresif davranış algıları ile ilişkisinde psikolojik güçlendirme, benlik değeri ve sosyal bütünleşmenin düzenleyici rolünün incelenmesi: otizm tanısı almış çocuk sahibi çalışanlar üzerine karşılaştırmalı bir araştırma. Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 5(2), 466-481 Bayın, G. ve Terekli Yeşilaydın, G. (2014). Hemşirelerde örgütsel sapma davranışının analizi: bir üniversite hastanesi örneği. Journal of Business Research-Türk, 6(3), 81-107. Bayram, N., Gürsakal, N. ve Bilgel, N. (2009). Counterproductive work behavior among white-collar employees: A study from Turkey. International Journal of Selection and Assessment, 17, 180-188. Bennett, R. J. ve Robinson, S. L. (2000). Development of a measure of workplace deviance. Journal of Applied Psychology, 85(3), 349-360. Bentler, P. M. ve Bonnet, D. C. (1980). Significance tests and goodness of fit in the analysis of covariance structures. Psychological Bulletin, 88(3), 588-606. Burroughs, S. M. (2001). The role of dispositional aggressiveness and organizational ınjustice on deviant workplace behavior. Yayınlanmış doktora tezi, The University of Tennessee. Büyüköztürk, Ş. (2013). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Ankara: Pegem Akademi. Coulon, A. (2015). Etnometodoloji. (Çev. Ü. Tatlıcan). İstanbul: Küre Yayınları. Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G. ve Büyüköztürk, Ş. (2016). Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik SPSS ve LISREL uygulamaları. Ankara: Pegem Akademi. Demir, M. (2010). Örgütsel sapma davranışının kontrolünde duygusal zekânın rolü: konaklama işletmelerinde bir araştırma. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 26, 1-12. De Vellis, R. (2012). Scale development, theory and applications. Thousand Oaks, California: Sage. Doğan, S. ve Kılıç, S. (2014). Üretkenlik karşıtı iş davranışlarının türleri, boyutları ve benzer kavramlarla ilişkilerine yönelik bir alan yazın incelemesi. H.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 32(2),103-132. Dunlop, P. D. ve Lee, K. (2004). Workplace deviance, organizational citizenship behavior,and business unit performance: the bad apples do spoil the whole barrel. Journal of Organizational Behavior, 25, 67–80. Durkheim, E. (1985). Toplumbilimsel yöntemin kuralları. (Çev. C. B. Akal). İstanbul: B/F/S Yayınları. Estes, B. C. (2013). Abusive supervision and nursing performance. Nursing Forum, 48(1), 3-16. Field, A. (2009). Discovering statistics, using SPSS. London: Sage Publications. Franzese, R. J. (2015). The sociology of deviance, difference, tradition and stigma. Illinois: Charles C Thomas Publishers, Ltd. Galperin, B. L. (2012). Exploring the nomological network of workplace deviance:developing and validating a measure of constructive deviance. Journal of Applied Social Psychology, 42(12), 2988–3025. Girgin Köse, S. ve Aksu, A. (2013). Organizational deviation measurement for schools. E-Journal of New World Sciences Academy, 8(3), 375-389. Gökçe, B. (2004). Türkiye’nin toplumsal yapısı ve toplumsal kurumlar. Ankara: Savaş. Hollinger, R. ve Clark, J. (1982). Employee deviance: A response to the perceived quality of work experience. Work and Occupations, 9, 97-114. Hooper, D., Coughlan, J. ve Mullen, M. R. (2008). Structural equation modelling: Guidelines for determining model fit. The Electronic Journal of Business Research Methods, 6, 53-60. Hoşgörür, T. (2018). Sapma kuramı. İçinde K. Demir ve K. Yılmaz (Ed.). Yönetim ve eğitim yönetimi kuramları. (ss. 451-472). Ankara: Pegem Akademi. Hu, L. T. ve Bentler, P. M. (1999). Cutoff criteria for fit indexes in covariance structure analysis: Conventional criteria versus new alternatives. Structural Equation Modeling, 6(1), 1-55. İyigün, Ö. (2011). Psikolojik kontratın örgütsel sapma üzerindeki etkisinde kişilik özelliklerinin rolü ve bir araştırma. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. Kaplan, H. B. (1975). Self-attitudes and deviant behavior. Pacific Palisades: Goodyear. Kidwell, R. E. ve Kochanowski, S. M. (2005). The morality of employee theft: teaching about ethics and deviant behavior in the workplace. Journal of Management Education, 29(1), 135-152. Kline, R. B. (2011). Principles and practice of structural equation modelling. New York: Guilford Press. Korkmaz, H. T. E. (2014). Çalışanların günlük duygu durumu ve üretim karşıtı davranışları arasındaki ilişki: genel örgütsel adalet algısının düzenleyici rolü. Türk Psikoloji Yazıları, 17(33), 77-87. Kurtz, R. S. (2014). Organizational deviance, integrity, and regulation. Public Integrity, 17(1), 75-89. Lawrence, T. B. ve Robinson, S. L. (2007). Ain’t misbehavin: workplace deviance as organizational resistance. Journal of Management, 33(3), 378-394. MacCallum, R. C., Browne, M. W. ve Sugawara, H. M. (1996). Power analysis and determination of sample size for covariance structure modeling. Psychological Methods, 1, 130-149. Mainemelis, C. (2010). Stealing fire: creative deviance in the evolution of new ideas, Academy of Management Review, 35(4), 558–578. Mangione, T. W. ve Quinn, R. P. (1974). Job satisfaction, counterproductive behavior, and drug use at work. Journal of Applied Psychology, 60(1), 114-116. Merton, R. K. (1938). Social structure and anomie. American Sociological Review, 3(5), 672-682. Merton, R. K. (1968). Social structure and social theory. New York: The Free Press. O’Leary-Kelly, A. M., Griffin, R. W. ve Glew, D. J. (1996). Organization-motivated aggression: A research framework. Academy of Management Review, 21(1), 225- 253. Ortaş, İ. (2004). Üniversite özerkliği nedir? Bilim, Eğitim ve Düşünce Dergisi, 4(1). http://www.universite-toplum.org/text.php3?id=179 adresinden 1.3.2018 tarihinde erişilmiştir. Peterson, D. K. (2002). Deviant workplace behavior and the organization’s ethical climate, Journal of Business and Pschology, 17(1), 47-61. Robinson, S. L. ve Bennet, R. J. (1995). A typology of deviant workplace behaviors: a multidimensional scaling study. Academy of Management Journal, 38(2), 555-572. Robinson, S. L. ve O’Leary-Kelly, A. M. (1998). Monkey see, monkey do: The influence of work groups on the antisocial behavior of employees. Academy of Management Journal, 41, 658-672. Robinson, S. ve Greenberg, J. (1998). Employees Behaving Badly: Dimensions, Determinants and Dilemmas in the Study of Workplace Deviance. Journal of Organizational Behavior, 5, 1-30. Seçer, İ. (2015). Psikolojik test geliştirme ve uyarlama süreci. Ankara: Anı. Spector, P. E. ve Fox, S. (2002). An emotion-centered model of voluntary work behavior: some parallels between counterproductive work behavior and organizational citizenship behavior. Human Resource Management Review, 12(2), 269-292. Spreitzer, G. M. ve Sonenshein, S., (2004). Toward Construct Definition of Positive Deviance. American Behavioral Scientist, 47(6), 828-84. Stevens, J. P. (2002). Applied multivariate statistics for the social sciences. New Jersey: Erlbaum. Tabachnick, B. G. ve Fidell, L. S. (2007) .Using multivariate statistics. New York: Allyn and Bacon. Türkkaş Anasız, B. (2016). Öğretim üyelerinin örgütsel sapma davranışlarının incelenmesi (Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Eğitim Fakültesi örneği). Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Mugla Sıtkı Koçman Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Muğla-Türkiye. Türkkaş Anasız, B. ve Iliman Püsküllüoğlu, E. (2018). Phenomenological analysis of teachers’ organizational deviance experiences in a rural primary school in Turkey. Journal of Education and Training Studies, 6(1), 70-79. Vardi Y. ve Wiener, Y. (1996). Misbehavior in organizations: a motivational framework. Organization Science, 7(2), 151-165. Wallace R. A. ve Wolf, A. (2013). Çağdaş sosyoloji kuramları: klasik geleneğin genişletilmesi. Ankara: Doğu Batı. Wheaton, B., Muthen, B., Alwin, D. F. ve Summers, G. F. (1977). Assesing reliability and stability in panel models. Sociological Methodology, 8(1), 84-136. Wheeler, H. N. (1976). Punishment theory and industrial discipline. Industrial Relations, 15, 235-243. Worsley, P. (1987). The new introducing sociology. Penguin Books.