Türkiye’de Yürütülen Model ve Modelleme Konulu Tezlerin Tematik incelenmesi

Yıl 2021, Cilt: 13 Sayı: 24, 206 - 230, 30.06.2021

Çiğdem Şahin Çakır , Büşra Karagöz

https://doi.org/10.38155/ksbd.783949

Cited By: 1

Öz

Bu araştırmanın amacı, ülkemizde fen bilimleri eğitiminde model ve modelleme konularıyla ilgili yazılmış yüksek lisans ve doktora tezlerinin betimsel bir yaklaşımla tematik olarak incelenmesi, model ve modelleme konularına yönelik nasıl bir eğilimin olduğunun belirlenmesidir. Araştırmanın örneklemini Türkiye’de 2005-2019 yıllarında Yüksek Öğretim Kurulu (YÖK) Ulusal Tez Tarama Merkezi’nde yer alan 30 tez oluşturmaktadır. Çalışma kapsamındaki tezler; erişim durumlarına, yayınlandığı yıl, bilim dalı, araştırma grubu, yöntemi, modeli, veri toplama aracı, veri analiz yöntemi ve amaçları bakımından incelenmiştir. Çalışmada nitel araştırma yöntemlerinden doküman incelemesi yöntemi kullanılmıştır. Araştırmada veri toplama aracı olarak YÖK Ulusal Tez Tarama Merkezi kullanılmıştır. Araştırmada verilerin çözümlenmesinde içerik analizi yöntemi kullanılmıştır. Fen bilgisi öğretmenliği alanında modelleme çalışmalarının diğer bilim dallarına göre daha fazla çalışıldığı tespit edilmiştir. Araştırma grubu olarak tezlerde daha çok ortaokul öğrencileri belirlenmiştir. Çalışmalarda çoğunlukla araştırma modeli olarak yarı deneysel desenin kullanıldığı sonucuna ulaşılmıştır. Veri toplama aracı olarak başarı testi ve yarı yapılandırılmış mülakatın tercih edildiği ve veri analiz yöntemi olarak t-testinin kullanıldığı tespit edilmiştir. Araştırmada model ve modelleme hakkındaki görüşler, modellemeye dayalı etkinliklerin bilimsel süreç becerilerine etkisi ve zihinsel modelleri belirlemeye yönelik çalışma sayısının fazla olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Fen Eğitimi, Model, Modelleme, Lisansüstü tezler, Tematik analiz

Thematic Examination of the Thesis on Model and Modeling Conducted in Turkey

Öz

The aim of this study is to investigate the theses of postgraduate written about the model and modeling issues in science education in our country with a descriptive approach and to determine the tendency towards model and modeling issues. The sample of this study consists of 30 theses were conducted between the years of 2005-2019 in Turkey and are in the Higher Education Council (HEC) National Thesis Center. Theses within this scope of the study were analyzed in terms of access status, year of publication, discipline, research group, method, model, data collection tool, data analysis method and purposes. In this study, document review method is one of the qualitative research methods was used. In the research, the HEC National Thesis Center was used as data collection tool. In the research, content analysis method was used in the analysis of the data. It has been determined that studies in the field of science education have been studied more than other branches of science. It has been determined that middle school students were preferred as research group in these theses. It was concluded that quasi-experimental design was mostly used as research method in the theses. It was determined that achievement test and semi-structured interview were preferred as data collection tools and t-test was used as data analysis method. In addition, it has been concluded that the number of studies on opinions about model and modeling, the effect of modeling activities on scientific process skills and the number of studies aimed determining mental models were high.

Anahtar Kelimeler

Science Education, Model, Modeling, Graduate Theses, Thematic Analysis.

Kaynakça

• Acher, A., Arcà, M. ve Sanmartí, N. (2007). Modeling as a teaching learning process for understanding materials: A case study in primary education. Science education, 91(3), 398-418.
• Aksakal, M., Karataş, A., ve Şimşek, C. L. (2015). Mayoz bölünme konusunun öğretiminde modellerle zenginleştirilmiş laboratuvar ortamının akademik başarıya etkisi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 37(37), 61-76.
• Ayvacı, H.Ş., Bebek, G., Atik, A., Keleş, C.B. ve Özdemir, N. (2016). Öğrencilerin sahip oldukları zihinsel modellerin modelleme süreci içerisinde incelenmesi: Hücre konusu örneği. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 28,175-188. http://dx.doi.org/10.14582/DUZGEF.711
• Ayvacı, H.Ş. ve Altınok, O. (2019). Türkiye’de yürütülen tezlerin tematik incelenmesi: Işık kavramı örneği. Trakya Eğitim Dergisi, 9(3), 549-563. Doi: 10.24315/ tred.501538
• Ayvacı, H. Ş. ve Bebek, G. (2019). Türkiye’de üstün zekâlılar ve özel yetenekliler konusunda yürütülmüş tezlerin tematik incelenmesine yönelik bir çalışma. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi,45, 267-292. doi: 10.9779/PUJE.2018.233
• Baki, A. ve Gökçek, T. (2012). Karma yöntem araştırmalarına genel bir bakış. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 11(42),1-21.
• Berber, N.C. ve Güzel, H. (2009). Fen ve matematik öğretmen adaylarının modellerin bilim ve fendeki rolüne ve amacına ilişkin algıları. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21, 87-97.
• Cho, H. S. ve Nam, J. (2017). Analysis of Trends of Model and Modeling-Related Research in Science Education in Korea. Journal of the Korean Association for Science Education, 37(4), 539-552.
• Coll, R. K. ve Lajium, D. (2011). Modeling and the future of science learning. M.S. Khine ve I.M. Saleh (Ed.), Models and modeling Cognitive tools for scientific Enquiry kitabı içinde (s. 3-21). Dordrecht: Springer.
• Çavdar, O., Okumuş, S., Alyar, M. ve Doymuş, K. (2016). Maddenin tanecikli yapısının anlaşılmasına farklı yöntemlerin ve modellerin etkisi. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(1), 555-592.
• Çökelez, A. (2015). Fen eğitiminde model ve modelleme, öğretmenler, öğretmen adayları ve öğrenciler: alanyazın taraması. Turkish Studies, 10(15), 255-272. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.8707
• Demircioğlu, G., Demircioğlu, H., ve Aydın, M. A. (2016). Kavramsal Değişim Metninin ve Üç Boyutlu Modelin 7. Sınıf Öğrencilerinin Atomun Yapısını Anlamalarına Etkisi. Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 7(2), 70-96.
• Demirhan, E. ve Şahin, F. (2018). The opinions of the prospective science teachers’on structured, semi-structured and unstructured three-dimensional modeling processes. Necatibey Faculty of Education Electronic Journal of Science and Mathematics Education,12(2), 382-414. 10.17522/balikesirnef.506453
• Düşkün, İ. ve Ünal, İ. (2016). Modelle öğretim yönteminin fen eğitimindeki yeri ve önemi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 4(6), 1-18.
• Eisenberg, M. (2013), 3D printing for children: What to build next? International Journal o Child-Computer İnteraction, 1(1),7-13.
• Er, N. ve Balbağ, M.Z. (2020). Fen bilgisi ve sınıf öğretmen adaylarının fen bilimleri dersinde model kullanımına yönelik tutumlarının bazı değişkenler açısından incelenmesi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Türk Dünyası Uygulama ve Araştırma Merkezi (ESTÜDAM) Eğitim Dergisi, 5(1), 78-91.
• Ergün, A., ve Sarıkaya, M. (2014). Maddenin Parçacıklı Yapısı İle İlgili Kavram Yanılgılarının Giderilmesinde Modele Dayalı Aktivitelerin Etkisi. Education Sciences, 9(3), 248-275.
• Ergin, İ., Özcan, İ. ve Sarı, M. (2010). Ortaöğretim fen öğretmenlerinin bilimsel model ve modellemeler hakkındaki görüşleri. E-Journal of New World Sciences Academy, 6(3), 2281-2300.
• Ergin, İ., Özcan, İ. ve Sarı, M. (2012). Farklı akademik unvanlara sahip fen öğretmenlerinin branşlara göre model ve modelleme hakkındaki görüşleri. Journal Of Educatıonal And Instructional Studies In The World, 2(1), 2146-7463.
• Esmer, E. (2018). Öğretim tasarımında bir model: Dick, Carey ve Carey. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi,2(2),274-284. Doi: 10.24315/trkefd.321226
• Gerçek, C. (2019). İskelet ve kas sistemi konularının modellenmesi: mobil uygulamalar. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi,7(1), 226-241. doi:10.14689/issn.2148-2624.1.7c1s.10m
• Güneş, B., Gülçiçek, Ç. ve Bağcı, N. (2004). Eğitim fakültelerindeki fen ve matematik öğretim elemanlarının model ve modelleme hakkındaki görüşlerinin incelenmesi. Türk Fen Eğitimi Dergisi, 1(1), 35-48.
• Halloun, I. A. (2007). Modeling theory in science education (Vol. 24). Springer Science & Business Media.
• Harman, G., ve Çelikler, D. (2020). Modelle Öğretim Yönteminin Moleküllerin Geometrik Yapılarının Öğretimine Etkisi: CH4, NH3, H2O Örnekleri. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (39), 117-130.
• Harrison, G. A. (2001). How do teachers and textbook writer model scientiic ideas for students?. Researcha In Science Education, 31,401-435.
• Işık, A. ve Mercan, E. (2015). Ortaokul matematik öğretmenlerinin model ve modelleme hakkındaki görüşlerinin incelenmesi. Kastamonu Üniversitesi Kastamonu Eğitim Dergisi, 23(4), 1835-1850.
• Jackson, J., Dukerich, L., and Hestenes, D. (2008). Modeling Instruction: An Effective Model for Science Education. Science Educator, 17(1), 10-17.
• Karaduman, H. (2017).Soyuttan somuta sanaldan gerçeğe: Öğretmen adaylarının bakış açısıyla üç boyutlu yazıcılar. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(1), 273-303.
• Kurnaz, S., Çetin, Ö. ve İnce, F.(2003). Yazılım mühendisliğinde kalite ve uml. Havacılık Ve Uzay Teknolojileri Dergisi,1(2),1-12.
• Kuzu Demir, E. B., Çaka, C., Tuğtekin, U., Demir, K., İslamoğlu, H. ve Kuzu, A. (2016). Üç boyutlu yazdırma teknolojilerinin eğitim alanında kullanımı: Türkiye’deki Uygulamalar. Ege Eğitim Dergisi, 17(2), 481-503.
• Küçüközer, A. (2016). Fen bilgisi eğitimi alanında yapılan doktora tezlerine bir bakış. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi, 10(1), 107-141.
• Louca, L. T., and Zacharia, Z. C. (2012). Modeling-based learning in science education: cognitive, metacognitive, social, material and epistemological contributions. Educational Review, 64(4), 471-492. Lisansüstü Eğitim ve Öğretim Yönetmeliği. (2016, 20 Nisan). Resmî Gazete [Ulusal Baskı]. s.29690. Erişim: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2016/04/20160420-16.htm.
• MEB, (2018a). Fen bilimleri dersi öğretim programı. Ankara: Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı.
• MEB, (2018b). Biyoloji dersi öğretim programı. Erişim tarihi 12/06/2020. http://mufredat.meb.gov.tr/ProgramDetay.aspx?PID=361.
• Namdar, B., and Shen, J. (2015). Modeling-oriented assessment in K-12 science education: A synthesis of research from 1980 to 2013 and new directions. International Journal of Science Education, 37(7), 993-1023.
• Okumuş, S., Çavdar, O., Alyar, M. ve Doymuş, K. (2017). İşbirlikli öğrenme ve modellerin kimyasal reaksiyonlar konusunun anlaşılmasına etkisi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (44), 358-381.
• Okumuş, S., ve Doymuş, K. (2018). Modellerin Okuma-Yazma-Uygulama Yöntemi ve Yedi İlke İle Uygulanmasının Maddenin Tanecikli Yapısı Ve Yoğunluk Konularının Kavramsal Anlaşılmasına Etkisi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(3), 1603-1638.
• Özdemir Işık, B., Bayramoğlu, E. ve Demirel, Ö.(2013).Peyzaj mimarlığında modelleme çalışmalarının kullanıcılar üzerinde etkisinin araştırılması. Kastamonu Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi,13(1),15-23.
• Prins, G. T., Bulte, A. M., and Pilot, A. (2016). An activity‐based instructional framework for transforming authentic modeling practices into meaningful contexts for learning in science education. Science Education, 100(6), 1092-1123.
• Şendur, G., Otman, T., Kafadar, F., Aktaş, E. ve Kaya, M. (2020). Modelleme Destekli TaTGA Etkinliklerinin Organik Kimya Dersindeki Etkinliğinin İncelenmesi: Rezonans Konusu. Fen Matematik Girişimcilik ve Teknoloji Eğitimi Dergisi, 3(3), 197-218.
• Şimşek, F., ve Hamzaoğlu, E. (2020). Modellerle Zenginleştirilmiş Fen Öğretiminin Akademik Başarı, Kalıcılık ve Tutum Üzerine Etkisi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 28(3), 1333-1344.
• Treagust, D. F., Chittleborough, G., and Mamiala, T. L. (2002). Students' understanding of the role of scientific models in learning science. International Journal of Science Education, 24(4), 357-368.
• Uludağ, F. Ş. (2020). Radyoterapide 3B modelleme yapılarak 3B yazıcı ile farklı filamentler kullanarak bolus üretimi ve kıyaslanması.[Yüksek lisans tezi].Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Yayla Eskici, G. ve Özsevgeç, T. (2019). Yaşam becerileri ile ilgili çalışmaların tematik içerik analizi: bir meta-sentez çalışması. International e-Journal o Education Studies (IEES), 3(5), 1-15. DOI: 10.31458/iejes.421255
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (11. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.