Party Systems in Turkey within the Framework of Duverger and Sartori's Classification

Yıl 2024, Cilt: 16 Sayı: 30, 229 - 254, 30.06.2024

Hafijur Rahman , Saltuk Buğra Kızılkaya

https://doi.org/10.38155/ksbd.1388536

Öz

In this study, the party system in Turkey has been analyzed through the criteria of Duverger and Sartori, two pioneers in classifying party systems studies. Duverger has focused on the number of parties, the most used method in the classification of party system today, and made a category as a single party, two parties and multiple parties. On the other hand, Sartori argued that the category made on this traditional distinction needed to be revised, considered the parties' capabilities in including the parties in the census, and added sub-categories by developing new methods. In this study, the Turkish party system was examined periodically. It has been seen that the Turkish party system has experienced different evaluations by varying the periods. The alliance blocks that emerged after the 2017 Constitutional amendment has brought a new practice to Turkish politics. Although the power struggle generally occurs between the alliance blocs' components, the main determining role in this process is shaped around the strongest parties in the alliance.

Anahtar Kelimeler

Party System, Duverger, Sartori, Türkiye

Duverger ve Sartori’nin Sınıflandırması Çerçevesinde Türkiye’de Parti Sistemleri

Öz

Bu çalışmada parti sistemleri sınıflandırması çabalarının öncü isimlerinden olan Duverger ve Sartori’nin ölçütleri üzerinden Türkiye’de parti sistemi analiz edilmiştir. Duverger parti sistemlerinde bugün de en çok kullanılan partilerin sayısına odaklanarak tek parti, iki parti ve çok parti olmak üzere bir kategori yapmıştır. Sartori ise bu geleneksel ayrım hususunda yapılan kategorinin yetersiz olduğunu öne sürerek partilerin sayıma dâhil edilmesinde partilerin kabiliyetlerini dikkate almış ve yeni yöntemler geliştirerek alt kategoriler eklemiştir. Bu çalışma kapsamında dönemsel olarak Türk parti sistemi incelenmiştir. Türk parti sisteminin dönemler itibariyle değişkenlik göstererek farklı deneyimler yaşadığı görülmüştür. Parti sistemlerinin oluşumunda anayasal değişimlerin önemli bir etken olduğu dikkate alındığında 2017 Anayasa değişikliği sonrası ortaya çıkan ittifaklarla birlikte Türk parti sisteminin yeniden değerlendirilmesi ihtiyacı duyulmuştur. 2017 Anayasa değişikliği sonrası ortaya çıkan ittifak blokları Türk siyasetine yeni bir pratik kazandırmıştır. İktidar mücadelesinin genel itibariyle ittifak bloklarının bileşenleri arasında geçmekle birlikte bu süreçte temel belirleyici rol ittifakta yer alan en güçlü partiler etrafında şekillenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Parti Sistemleri, Duverger, Sartori, Türkiye

Kaynakça

• 2839 sayılı Milletvekili Seçim Kanunu (1983) Erişim Adresi: https://www.qsl.net/ta2iz/KANUN/MILLETVK.htm. Erişim Tarihi: 20.03.2024.
• Ahmad, F. (2019). Bir kimlik peşinde Türkiye. İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Ahmad, F. (2020). Demokrasi sürecinde Türkiye 1945-1980. Hil Yayın.
• Atılgan, G., & Aytekin, E. A. (2017). Siyaset bilimi kavramlar, ideolojiler, disiplinler arası ilişkiler. Yordam Kitap.
• Blondel, J. (1968). Party systems and patterns of government in Western democracies. Canadian Journal of Political Science/Revue canadienne de science politique, 1(2), 180-203.
• Bölükbaşı, M. (2021). Türk parti sistemi üzerine bir yeniden değerlendirme. Siyasal: Journal of Political Sciences, 30(2), 277-289.
• Çam, E. (1968). Parti sistemleri ve seçim tekniği. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, 27(3-4), 209-224.
• Daver, B. (1969). Siyaset bilimine giriş. Doğan Yayınevi.
• Duverger, M. (1993). Siyasi partiler. (Çev. Ergun Özbudun). Bilgi Yayınevi.
• Duverger, M. (1994). Siyasal rejimler. (Çev. Teoman Tunçdoğan). İletişim Yayınları.
• Eğilmez, M. (2018). Değişim sürecinde Türkiye. Remzi Yayınevi.
• Erbaş, A. (2022). Türk siyasal yaşamında dönemsel olarak parti sistemleri. Kastamonu Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 24(1), 120-138.
• Fidan, H. (2010). 1920-2010 Türk siyasi tarihi. Nobel Yayın.
• Gündoğmuş, B. (2021). M. Duverger’in parti ittifakları teorisi ışığında Türkiye’de cumhur ve millet ittifakına yönelik bir değerlendirme. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Üniversitesi Dergisi, (27), 29-40.
• Hague, R. & Harrop, M. (2016). Siyaset bilimi: karşılaştırmalı bir giriş. (Çev. İbrahim Yıldız, Soner Taslak, İdil Çetin). Dipnot Yayınları.
• Hamdemir, B. & Çelik, A. (2018). Türkiye’de parti sistemleri. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 67(4), 697-733.
• Heywood, A. (2012). Siyaset. Adres Yayınları.
• Kapani, M. (2015). Politika bilimine giriş. BB101 Yayınları.
• Karatepe, Ş. (2011). Tek parti dönemi. İz Yayınları.
• Karpat, K. (2007). Türkiye’de siyasal sistemin evrimi. İmge Yayınevi.
• Karpat, K. (2021). Türk siyasi tarihi. Timaş Yayınları.
• Kızılkaya, S. B. (2022). Kanun hükmünde kararname ve cumhurbaşkanlığı kararnamesi: karşılaştırmalı bir analiz (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kurucu Meclis Teşkili Hakkında Kanun (1960) Erişim Adresi: https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/10682.pdf. Erişim Tarihi: 20.03.2024.
• Lipset, S. M. (1960). Party systems and the representation of social groups. European Journal of Sociology/Archives Européennes de Sociologie, 1(1), 50-85.
• Lipset, S. M. (2000). The indispensability of political parties. J. Democracy, 11, 48.
• Metin A. (2019). Türkiye’nin 1960-1980 dönemindeki parti sisteminin değerlendirilmesi. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Elektronik Dergisi, 10(3), 598-609.
• Önder, T. (2019). Türkiye’de parti sistemi: tarihsel bir analiz. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Dergisi, 21(3), 511-534.
• Özbudun, E. (1964). M. Duverger’in siyasal partiler ve siyasal partilerin incelenmesinde bazı metodolojik problemler. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 21(1), 23-51.
• Özbudun, E. (1977). Siyasal partiler. Sevinç Matbaası.
• Özbudun, E. (2003). Çağdaş Türk politikası. (Çev. Ali Resul Usul). Doğan Kitap.
• Rokkan, S. (2009). Citizens, elections, parties: Approaches to the comparative study of the processes of development. ECPR Press.
• Roskin, M. G., Cord, R. L., Medeiros, J. A., Jones, W. S. (2018). Siyaset bilimi. Adres Yayınları.
• Sarıbay, A. Y. (1982). Siyasal parti sistemlerini tasnif önerilerine eleştirel bir yaklaşım. Bursa Üniversitesi İktisadi ve Sosyal Bilimler Fakültesi Dergisi, 3(1), 145-167.
• Sarıbay, Y. (2001). Türkiye’de demokrasi ve politik partiler. Alfa Yayınları.
• Sartori, G. (1976). Parties and party systems. Cambridge University Press.
• Sartori, G. (2005). Parties and party systems: a framework for analysis. ECPR Press.
• Sayarı, S. & Dikici Bilgin, H. (2021). Karşılaştırmalı siyaset temel konular ve yaklaşımlar. İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Seçimlerle ilgili kanunların bazı hükümlerinin değiştirilmesi hakkındaki kanun (1965) Erişim Adresi: https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/11934.pdf. Erişim Tarihi: 20.03.2024.
• Taşkın, Y. (2017). Siyaset. İletişim Yayınları.
• TBMM (2023). Dönem milletvekilleri sandalye dağılımı, Erişim Adresi: https://www.tbmm.gov.tr/sandalyedagilimi. Erişim Tarihi: 04.02.2024.
• Tekin, Y. & Okutan, Ç. (2011). Türk siyasal hayatı. Orion Kitabevi.
• Teziç, E. (2016). Anayasa hukuku. Beta Yayınları.
• Uzun, D. C. (2020). Hâkim parti sistemi ve Adalet ve Kalkınma Partisi. Çankaya Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 5(1), 3429-3451.
• Ware, A. (2009). The dynamics of two-party politics: party structures and the management of competition. OUP Oxford.
• Yanık, M. (2003). Parti sistemleri ve Türkiye uygulamaları. Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 7(1-2), 271-282.
• Yüksek Seçim Kurulu Kararı, https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2023/05/20230530M1-1.pdf, Erişim Tarihi: 08.10.2023.
• Zürcher, E. J. (2015). Modernleşen Türkiye’nin tarihi. (Çev. Yasemin Saner). İletişim Yayınları.