Rivâyet ve Dirâyet Tefsirlerinde Tertîl Âyetlerinin Yorumlanma Biçimi

Yıl 2015, Sayı: 25, 27 - 61, 01.06.2015

Ali Öge

Öz

İslam dininin temel kaynağı Kur’an-ı Kerim’dir. Kur’an,

insanlara hidayet yollarını göstermek, onları karanlıklardan

aydınlığa çıkarmak için gönderilmiştir. Onun bu amacını gerçekleştirmesinin

yolu, öncelikle okunması ve anlaşılmasıdır.

Kur’an kendisinin nasıl okunması gerektiği hususunda bize

yol göstermiş ve “tertil” ile okumanın bu amacı gerçekleştireceğini

ifade etmiştir. Kur’ân-ı Kerîm’in tilâveti, onun inmesiyle

başlamıştır. Onun muhataplarına ilk emri de “ oku” olmuştur.

Kur’an-ı anla/t/ma çabası içinde olan pek çok âlim gibi, müfessirler

de konu üzerinde hassasiyetle durmuşlardır.

Anahtar Kelimeler

Kur’an, tefsir, kıraat, tertîl, anlama

Kaynakça

• Kur’an-ı Kerim
• Ahmed b. Hanbel, “el-Müsned”, Çağrı Yayınları, İstanbul, trs.
• Akpınar Ali, “Kur’an Niçin ve Nasıl Okunmalı”, Kitap Düyası Yayınları, Üçüncü Baskı, Konya, 2007.
• _______, “Kur’ân-ı Kerim’de Okuma(Kıraat) Lafızları”, Cumhu- riyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2. sayı, Si- vas, 1998.
• Âlûsî, Seyyid Mahmud Şükrü el-Alûsî el-Bağdâdî, Ruhu’l- Meânî fî Tefsîri’l-Kur’ani’l-Azîm ve’s-Sebîl-i Mesânî, I- XXIX, İdârâtü’t-Tıbâati’l-Münîriyye, Beyrut, 1270.
• Arpa, Enver, “İ’cazü’l-Kur’an Konusuna Faklı Bir Yaklaşım”, AÜİFD., c. XLIII(2002), sy.1.
• Aydın Hüseyin, “Meydan Okumaları Bakımundan Kur’an Mucizesi”, Kelam Araştırmaları 8:1, (2010)
• Bayraklı, Bayraktar, Yeni Bir Anlayışın Işığında Kur’an Tefsi- ri, Bayraklı Yayınları, İstanbul, 2004.
• Beğavî, Hüseyin b. Muhammed, “Meâlimü’t- Te’vîl”, Dâru İbn Hazm, Birinci Baskı, 1423/2002.
• Benli Abdullah, “Kur’an Tanımındaki Unsurların Tahlili”, Bilimnâme XVIII, 2010/1.
• Birışık, Abdülhamit, “Kur’an”, DİA, Ankara, 2002, XXVI.
• Buhârî, Muhammed b. İsmail, “el-Câmiu’s-Sahîh”, Çağrı Yayınları, İstanbul, trs.
• Cerrahoğlu İsmail, “Tefsir Usulü”, Diyanet Vakfı Yay., Anka- ra, 1991.
• Çetin, Abdurrahman, “Kur’an Okuma Esasları”, Emin Yay., Sekizinci Baskı, Bursa, 2010.
• ________, “Kıraatların Tefsire Etkisi” , Marifet Yay., İstanbul, 2001.
• Dârimî, Abdullah b. Abdurrahmân, “es-Sünen”, Çağrı Yayın- ları, İstanbul, trs.
• Demirci, Muhsin, “Tefsir Tarihi”, İFAV., Altıncı Baskı, İstan- bul, 2010.
• Ebû Davûd, Süleyman b. Eş’âs, “es-Sünen”, Çağrı Yayınları, İstanbul, trs.
• Ebû Şâme, “el-Mürşidü’l-Vecîz”(thk. Altıkulaç, Tayyar), Bey- rut, 1975.
• Ebu’l-Leys es-Semerkandî, Muhammed b. Ahmed İbrahim, “Bahru’l-Ulûm”, (thk. Adil Ahmet Abdülmevcût), I-III, Dâru 1413/1993. Birinci Baskı, Lübnan,
• Ebu’s-Suûd, Muhammed b. Muhammed b. Mustafa el-Imâdî
• el-Hanefî, “Tefsîr-u Ebi’s-Suûd el-Müsemmâ bi İrşâdi’l-Akli’s
• Selîm ilâ Mezâye’l-Kitâbi’l-Kerîm” I-VI, Birinci Baskı, Dâru’l
• Kütübi’l-Ilmiyye, Beyrut, 1419/1999.
• Cermî, Muhammed İbrahim, “Mu’cemu Ulûmi’l-Kur’an” Dâru’l-Kalem, Birinci Baskı, Dımeşk, 1422/2001.
• Cüreysi, Muhammed Mekkî, “Nihâyetü’l-Kavli’l- Müfîd fî Ilmi Tecvîdü’l-Kur’ani’l-Mecîd” Ömer), Dâru’l-Kütübi’l-Ilmiyye, Beyrut,1433/2012. (thk. Abdullah Mahmud
• Ensarî Zekeriyya, “Şerhu’l-Mukaddimeti’l- Cezeriyye fî Ilmi’t- Tecvîd”, (thk. Muhammed Gıyas Sabbağ) Mektebetü’l- Gazzâlî, Şam 4. baskı, 1412/1992.
• Hâdimî, Muhammed b. Osman. b. Huseynî, “Risâletü Tertîli’l-Kur’an”, (thk. ve trc. Fırat, Yavuz, “Kur’ân-ı Ke- rim’i Okuma Âdâbı ve Fazîletleri”) Laçin Yay., Kayseri, 2007.
• Hanefî, Mustafa Muhammed b. Muslıhiddîn, “Haşiytü Muhyiddîn Şeyhzâde Alâ Tefsîri’l- Kâdî Beyzâvî” (Mu- hammed Abdulkadir Şahin), I-VIII, Dâru’l-Kütübi’l- Ilmiyye, Birinci Baskı, Beyrut, 1419/1999
• Hasenî, Üsâme Yasin, “Heli’t-Tecvîdü Vâcibün?”, Dâru’l- Minhâc, İkinci Baskı, Beyrut, 1425/2005.
• Huseynî, Hayyat Ali, “ el-Müfîd fî Ilmi’t-Tecvîd”, Birinci Baskı, 1417/1997 Kattân, Menna’ Halil, “Mebâhîs fî Ulûmi’l-Kur’an”,
• Mektebetü’l-Meârif, Üçüncü Baskı, Riyad, 1421/2000.
• Keşkî, Atıyye Ebû Zeyd Mahcûb, “Kıraâtü’n-Nebiyyi Sallahu Aleyhi ve Sellem”, Camiatü’l- Melik Suûd, 1432/2011.
• Kırş, Ebû Abdurrahman Cemal b. İbrahim, “Ilmü’t-Tecvîd li’l-Mütekaddimîn”, Dâru İbnü’l- Cevzî, Üçüncü Baskı, 1428/2007.
• Mahallî, Celâlüddîn Muhammed b. Ahmed b. Muhammed - Suyûtî, Celâlüddîn Abdurrahman b. Ebî Bekr, “Tefsîru’l-Celâleyn”, Dâru’l-Kalem, trs. Maverdi, Ali b. Muhammed, “en-Nüket ve’l-Uyûn” (Abdulmaksûd b. Abdurrahîm), I-V, Dâr-u Kütübi’l- Ilmiyye, Beyrut, trs.
• Öge, Ali, “Şeyhu’l-İslam İbn Kemal’in Kur’an-ı Kerim’in İ’câzıyla İlgili Görüşleri”, Diyanet İlmi Dergi, c. 50, sy.2. Ankara, 2014.
• _______, (Dereli, M. Vehbi ile birlikte)“Kur’an Bilgisi Soru Bankası”, Kitap Dünyası, Dördüncü Baskı, Konya, 2014.
• Seâlibî, Abdurrahman b. Muhammed, “el-Cevâhiru’l-Hısân” (Adil Ahmet Abdülmevcût), I-V, Dâru Ihyâi’t-Türâsi’l- Arabî, Birinci Baskı, Beyrut, 1418/1997.
• Sehâvî, Ebü’l-Hasen Ali b. Muhammed b. Abdüssamed, (643/1245) “Cemâlü’l-Kurrâ’ ve Kemâlü’l-İgrâ, (thk. Abdurrahim et-Tarhûnî), Dâru’l-Kütübi’l-Ilmiyye, Bey- rut, 2011.
• Suyûtî, Celalüddin Abdurrahman, “el-İtkân fî Ulûmi’l-Kur’an” (thk. Fevvâz Ahmed), Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, Beyrut, 1427/2007.
• ________, “Tefsîru’l-Celâleyn”, Dâru’l-Kalem, trs.
• ________,“ed-Dürru’l-Mensûr fi’t-Tefsîri bi’l-Me’sûr” ,I-VI, el- Mektebetü’l-İslamiyye, Tahran, trs.
• Şaycı, Ömer Halife, “el-Mu’cemü’t-Tecvidiyyü li Eşheri’l-Elfâzı Ilmi’t-Tecvîd”, Birinci Baskı, 1431/2010.
• Taberî, İbn Cerîr, “Câmiu’l-Beyân an Te’vîli Âyi’l-Kur’ân”, I- XXX, Matbaat-ü Mustafa el-Banî el- Halebî, İkinci Bas- kı, Mısır, 1373/1954.
• Fırat, Yavuz, “Kırâat, Tertîl ve Tilâvet Kavramlarının Anlam- sal Araştırma ve Karşılaştırılması”, Erciyes Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2002, sayı:13.
• _______, “Kur’an-ı Kerim’i Okuma, Ezberleme Ve Anlamını Öğrenme Üzerine”, Bilimname, XXII, 2012/1.
• Gazâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed, “İhyâ-u Ulûmi’d-Dîn” (trc. Ali Arslan), I-III, Merve Yayınevi, İs- tanbul, 1993.
• Hâzin, Alâaddîn Ali bin Muhammed bin İbrâhim bin Halîl eş- Şeyhî el-Bağdâdî, “Lübâbü’t-Te’vîl fî Meâni’t-Tenzîl”, I- IV, Süleymaniye Ktp. 802/1.
• Hocaoğlu, Mustafa, “Okuma ve Anlama Üzerine:Kur’an Tilâ- vetiyle ilgili Bazı Kavram ve Rivâyetlerin Değerlendiril- mesi”, Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, Mayıs- Ağustos, 2012, c.12, sy., 2.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ İsmail b. Ömer, “Tefsîru’l-Kur’ani’l- Azîm”, (İbrahim Şemsüddin), I-IX, Dâru’l-Kütübi’l- İlmiyye, Birinci Baskı, Beyrut, 1420/1999.
• İbn Mâce, Muhammed. b. Yezîd, “es-Sünen”, Çağrı Yayınla- rı, İstanbul, trs.
• İbn-i Manzur, Ebü'l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem b. Alî b. Ahmed el-Ensârî er-Rüveyfî el-Mısrî, “Lisânü’l-Arâb”, I-XV, Dâr-u Sâdır, Beyrut, 1956.
• İbnü’l Cezerî, Ebü’l-Hayr Muhammed b. Muhammed, “et- Temhîd fî İlmi’t-Tecvîd”, (tahkik: Ğanim Kaddürî), Müessesetü’r-Risâle, Birinci Baskı, Beyrut, 1407/1986.
• _______, “Tayyibetü’n-Neşr fi’l-Kıraâti’l-Aşr”, Medine, Üçüncü Baskı, 1426/2005.
• _______, “en-Neşr fî’l-Kıraâti’l-Aşr”, I-II, el-Mektebetü’l- Asriyye, Lübnan,1431/2010.
• İbnü’l-Cezerî, Şihâbüddîn Ebî Bekr Ahmed b. Muhammed, “Şerhu Kütübi’l-Ilmiyye, Beyrut,1420/2000.
• fi’l-Kıraâti’l-Aşr”, Dâru’l
• Karaçam, “Kıraat İlminin Kur’an Tefsirindeki Yeri ve Mütevatir Kıraatların Yorum Farklılıklarına Etkisi”, İFAV, İstanbul, 1996.
• _______, “Kur’ân-ı Kerim’in Faziletleri ve Okunma Kaideleri”, İFAV, Onyedinci Baskı, İstanbul, 2010.
• Kasımî, Muhammed Cemaleddin, “Mehâsinü’t-Te’vîl”, (haz. Muhammed Fuâd Abdulbâkî), I-XVII, Dâru İhyâi’l- Kütübi’l-Arabiyye, Birinci Baskı, 1376/1957.
• Keskioğlu, Osman, “Nüzûlünden Günümüze Kur’an-ı Kerim Bilgileri”, Diyanet Vakfı Yay., Ankara, 1987.
• Komisyon, “Kur’an Yolu Türkçe Meâl ve Tefsir”, I-V, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları/590, Ankara, 2008.
• Kurtubî, Muhammed b. Ahmed, “el-Câmiu li Ahkâmi’l- Kur’an”, I-XX, Dâru’l-Kütüp, Kahire, 1387/1967.
• Mâlik b. Enes, “ el-Muvattâ”, Çağrı Yayınları, İstanbul, trs.
• Mâturîdî, Ebû Mansur Muhammed b. Muhammed b. Mahmud Müsemmâ Te’vilâtü’l-Ehli’s-Sünne” (thk. Fatıma Yusuf el-Hamî), I-V, Birinci Baskı, Müessesetü’r-Risâle, Bey- rut, 2004.
• “Tefsîru’l-Kur’âni’l-Azîm el
• Müslim, Ebu’l-Huseyn Müslim b. Haccâc, “el-Câmiu’s- Sahîh”, Çağrı Yayınları, İstanbul, trs.
• Nasr, Atıyye Kabil, “Ğayetü’l-Mürîd fî İlmi’t-Tecvîd”, Dâru’t- Takvâ, Yedinci Baskı, Kahire, trs.
• Nesefî, Ebu’l-Berekât Abdullah b. Ahmed b.Mahmud, “Tefsîru’n-Nesefî Medârikü’t-Tenzîl ve Hakâiku’t-Te’vîl” , I-III, Dâr-u İbn-i Kesîr, 1.Baskı, Beyrut, 2005.
• Okçu, Abdulmecit, “Kur’an’ın Lafız-Mana ve Kırâat Yönün- den İ’câzı”, EKEV Akademi Dergisi, c.III, sy. 2.
• Polat, A. Fethi, “Dirâyet Ağırlıklı Tefsirler” Tefsir El Kita- bı(Editör: Mehmet Akif Koç), Grafiker Yay., Ankara 2012.
• Râzi, Fahruddîn Muhammed b. Ömer, “Tefsîru Kebîr el- Müsemmâ Mefâtihu’l-Gayb”, I-XXXII, Dâr-u İhyâi’t- Terâsi’l-Arabî, 2.Baskı, Beyrut, 1997.
• Soysaldı, H. Mehmet, “Kur’ân-ı Kerîm’i Nasıl Okumalıyız?”, Fırat Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, 1999, sayı: 4.
• Şimşek M. Sait, “Günümüz Tefsir Problemleri”, Kitap Dünya- sı, Onuncu Baskı, Konya 2011,
• _______, “Hayat Kaynağı Kur’an Tefsiri” , I-V, Beyan Yayınla- rı, İstanbul 2012,
• Pak, Zekeriya, “Rivâyet Ağırlıklı Tefsirler” Tefsir El Kitabı (Editör: Mehmet Akif Koç), Grafiker Yay., Ankara 2012.
• Tirmizî, Muhammed b. İsâ, “ El-Câmiu’s-Sahîh”, Çağrı Yayın- ları, İstanbul, trs.
• Yazır, M. Hamdi, “Hak Dini Kur’an Dili”,(Sadeleştirenler: Lütfullah Cebeci, Sadık Kılıç, Orhan Atalay), I-X, Akçağ Yay. Üçüncü Baskı Ankara, 2010.
• Yılmaz Ali, “Tilâvet Adâbı”, Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fa- kültesi Dergisi, sayı 27, Erzurum, 2007.
• Zemahşerî Ebi’l-Kâsım Muhammed b. Ömer, “el-Keşşaf an Hakâikı Ğavâmizı’t- Tenzîl ve Uyûni’l-Ekâvîli fî Vücûhi’t- Te’vîl”, (thk. Adil Ahmet Abdülmevcut),I-VI, Dâru’l- Ubeykan, Birinci Baskı, Lübnan,1418/1998.
• Zerkânî, Muhammed b. Abdülazîm, “Menâhilü’l-Irfân fî Ulûmi’l-Kur’an”, I-II, Daru’l-Kütübi’l-Ilmiyye, İkinci Baskı, Beyrut, 1424/2004.
• Zerkeşî, İmam Bedruddîn Muhammed b. Abdillah, “el- Bürhân fî Ulûmi’l-Kur’ân”(thk. Muhammed Ebu’l-Fadl İbrahim), I-IV, Mektebetü’l-Âsâriyye, Üçüncü Baskı, Beyrut, 2009.