Osmanlı Dönemi Kudüs'ünde Mimari Çalışmaları

Yıl 2017, Sayı: 29, 27 - 47, 22.06.2017

Feyza Betül Köse

Öz

Osmanlıların,
sınırlarına dâhil ettikleri diğer şehirlere nazaran kutsallığına binaen Kudüs’e
ayrı bir önem verdikleri yadsınamaz bir gerçektir. Bu önem, pek çok farklı
alanda olduğu gibi sanat ve mimaride de kendini göstermektedir. Osmanlılar
gerek doğrudan hazineden gerek padişah ailesi başta olmak üzere kurdukları
vakıfların bütçelerinden gerekse ve örneği çok az olmakla birlikte düzenlenen
destek kampanyalarıyla masraflarını karşılayarak şehir ve civarındaki imâr
faaliyetlerini gerçekleştirmişlerdir.

Osmanlıların
Kudüs’teki imar faaliyetlerini tamir ve inşâ çalışmaları şeklinde iki ayrı
kategoride değerlendirmek mümkündür. Devlet-i Aliyye bir taraftan mevcut
yapıları tamir ve yenileme çalışmalarını sürdürürken bir taraftan da ihtiyaç
görülen yeni yapıları inşâ etmekten geri durmamıştır. Biz de Osmanlı
mimarisini, tamirden geçirilerek yenilenen ve inşâ edilen eserler üzerinden iki
başlık altında incelemeye çalışacağız.

Anahtar Kelimeler

Kudüs, Osmanlı Devleti, Mescid-i Aksa, Kanuni Sultan Süley-man, Mimari

Kaynakça

• Asali, Kamil Jamil, “Jerusalem Under the Ottoman, 1516-1831 AD”, Jerusalem in History, ed: Kamil Jamil Asali, Scorpion Publishing, England 1989.
• Aslanapa, Oktay, Osmanlı Devri Mimarisi, İnkılap Yay., İstanbul 1986.
• Aslanapa, Oktay, “Kubbet El-Sahra’da Osmanlı Devri Tamirleri”, Sanat Tarihinde Doğudan Batıya, Ünsal Yüce Anısına Sempozyum Bildirileri, İstanbul Ünv. Edebiyat Fak. Yay., İstanbul 1989.
• Buhl, F., “Kudüs”, İA, MEB Yay., İstanbul 1977, VI, 952-964.
• Çam, Nusret, İslâm’da Sanat Sanatta İslâm, Akçağ Yay., Ankara 1997.
• Dölen, Emre, “Kartpostallarla Geçmişte Kudüs: Kutsal Bir Şehir Olan Kudüs'ün Bütün Tek Tanrılı Dinlerle Çok Yakın Bağları Vardı”, Tarih ve Toplum, İstanbul, Kasım 1995, XXIV (143), 28-35.
• Ebû Aliyye, Abdy’l-Fettâh Hasan, el-Kuds Dirâsatun Târihiyyetun Havle’l-Mescidi’l-Aksâ ve’l-Kudsi’ş-Şerîf, Dâru’l-Merîh, Riyad 2000.
• Evliya Çelebi, Seyahatname (Hatay, Suriye, Lübnan, Filistin), yay., İsmet Parmaksızoğlu, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay., Ankara 1985.
• Grabar, Oleg, İslâm Sanatının Oluşumu, çev: Nurcan Yavuz, Hürriyet Vakfı Yay., İstanbul 1988.
• Ğûşe, Muhammed Hâşim, “el-Kuds fi’d-Damîr”, Muhadaratun fî Müntedi’l-Fikri’l-Arabî, Dâiratu li’l-Buhûsi ve’t-Tevsîkı ve’l-İ’lâm, Amman 2009, 1-10.
• İpşirli, Mehmet, “Klasik Dönem Osmanlı Devlet Teşkilat”, Osmanlı Devleti ve Medeniyeti Tarihi, I-II, ed: Ekmeleddin İhsanoğlu, IRCICA, İstanbul 1994.
• Kanat, Elif, Kudüs’teki İslâmî Vakıf ve Eserlerle İlgili Şam Ahkâm Defterlerinde Yer Alan Hükümler (1742-1830), (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Marmara Ünv. Türkiyat Araştırmaları Ens., İstanbul 2013.
• Karaman, Müslüman, Lütfullah, “Filistin”, DİA, İstanbul 1996, XIII, 89-103.
• Mevsûatu’l-Muduni’l-Filistiniyye, Dâiratu’s-Sekâfeti ve Munzametu’t-Tahrîr, Dımaşk 1990.
• Necm, Raif Yusuf, Künûzu’l-Kuds, Mecmaü’l-Meleki li-Buhûsi’l-Hadârati’l-İslâmiyye, Amman, 1983.
• Rebâyia, İbrahim, “el-Havâniku fi’l-Kuds Hilâli Asri’l-Osmânî”, Mecelletü’l-Câmiatü’l-İslâmiyye, 2010, sayı: 1, 665-688.
• Singer, Amy, Kadılar, Kullar ve Kudüslü Köylüler, çev. Sema Bulutsuz, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, 1996.
• Tütüncü, Mehmet, “Kudüs Mevlevîhânesi Tarihi ve Mimarisi”, Uluslararası Düşünce ve Sanatta Mevlana Sempozyum Bildirileri, ÇOMÜ, Çanakkale 2006, 699-723.
• Uludağ, Süleyman, “Hankah”, DİA, İstanbul 1997, XVI, 42-43.
• Vesika ve Fotoğraflarla Osmanlı Devrine Kudüs, I-II, haz: İlhan Ovalıoğlu, Raşit Gündoğdu, Cevat Ekinci vd., Çamlıca Yay., İst 2009.
• Yetkin, Suut Kemal, İslâm Ülkelerinde Sanat, Cem Yay., İstanbul 1984.