"Ce'ale" Fiili ve Türevlerinin Kur'ân'da İfade Ettiği Anlamlar

Yıl 2018, Sayı: 32, 255 - 278, 31.12.2018

Hilal Reyhanlıoğlu

Öz

Kur'an'ın doğru
anlaşılması adına yapılan çalışmaların içerisinde, onda yer alan kelimelerin
anlamının tespitine yönelik çabalar önemli bir yer tutmaktadır. Çünkü bir metni
oluşturan kelimeler ne kadar doğru anlaşılırsa o metnin vermek istediği mesaj,
hedef kitlenin zihninde o oranda doğru karşılık bulur. Bu bağlamda Kur'an da
belirli bir dil ve o dilin özellikleri ile varid olmuş bir metin olduğundan,
içerisinde verilmek istenen mesajlara en doğru şekilde ulaşabilmek için, onun
dili olan Arapçaya ait sözcüklerin anlamlarının ve özelliklerinin iyi bilinmesi
gerekir.

Bir sözcüğün anlamını
ortaya çıkarabilmenin yolu, o sözcüğün yer aldığı metin içerisindeki bağlamının
durumu ile ilgilidir.  Hemen her dilde
olduğu gibi Arapçada da çok anlamlı lafızlar bulunmaktadır. Birden fazla anlama
sahip bir kelimenin cümlede hangi manasıyla yer aldığını anlayabilmek, ancak o
kelimenin metin içi ve metin dışı bağlamının bilinmesiyle mümkündür. Bu
doğrultuda makalemizde Kur'an'ın çok anlamlı lafızlarından biri olan
"ce'ale" fiilinin Kur'an'da yer aldığı ayetler bağlamında hangi
manalara geldiğinin tespiti yapılacaktır. 

Anahtar Kelimeler

Kur'an, lügat, tefsir, ceale, anlam

Kaynakça

• Abbas, Hasan. en-Nahvü'l-Vâfî. Beyrut: Mektebetü'l-Muhammedî. 2007.
• Abdülbâkî, Muhammed Fu’ad. el-Mu'cemü'l-Müfehres li-Elfâzi'l-Kur'âni'l-Kerim. Kahire: Dârü’l-Kütübi’l-Mısrıyye, 1945.
• Altuntaş, Abdurrahman. "Kur'an'da İnsanın Salih Olma Süreci". Gümüşhane Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 13/7 (2018): 81-113.
• Altuntaş, Halil- Şahin, Muzaffer. Kur’an-ı Kerim Meali. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2003.
• A. Yusuf, Ali. The Holy Qur'ân. USA Wash: By Amaro Corp, 1983.
• Bayraklı, Bayraktar. Yeni Bir Anlayışın Işığında Kur'an Tefsîri. İs-tanbul: Bayraklı Yayınları, 2006.
• Begavî, Ebû Muhammed el-Huseyn b. Mes'ud el-Ferrâ'. Me'âlimü't-Tenzîl. Beyrut: Dâru İhyâi'tTürâsi'l-Arabî, ts.
• Beydâvî, Abdullah ibn Ömer ibn Muhammed Nasıruddîn. Envâru't Tenzîl ve Esrâru't-Te'vîl. Beyrut: Dâru İhyâi'tTürâsi'l-Arabî, ts.
• Bulaç, Ali. Kur'ân-ı Kerîm ve Türkçe Anlamı. İstanbul: Birim Yayınları, ts.
• Çantay, Hasan Basri. Kur'ân-ı Hakîm ve Meâl-i Kerîm. 4. Baskı. İstanbul: Ahmed Said Matbaası, 1962.
• Durmuş, Zülfikar. "Elmalılı'nın Mealinde Çok Anlamlılık Problemine Yaklaşımı (Lafız-Mana İlişkisi)". Diyanet İlmi Dergi. 51/3 (Temmuz-Ağustos-Eylül 2015)
• Ebü'l-Hasan Ali b. Ahmed b. Muhammed en-Nisaburî el-Vâhidî. et-Tefsîrü'l-Basît, İmâdetü'l Bahsü'l-İlmiyye-Câmiatü'l İmam Muhammed b. Suû'd el-İslamiyye, 1430.
• Ebû Hayyân el-Endelüsî. el-Bahrü'l-Muhît. Beyrut: Dârü'l-Fikr, 1420.
• Ezherî, Ebî Mansûr Muhammed b. Ahmed. Tehzîb'ül-Lüğa. Beyrut: Dâr'ü İhyâ'ul- Türâs'il-Arabiyye, 2001.
• el-Firûzabâdî, Mecdüddîn Muhammed b. Yâkub. el-Kâmus'ul-Muh'it. Beyrut: Dâr'ül-Fikr, 2003.
• el-Halîl b. Ahmed Ferâhîdî. Kitâbü'l-Ayn Muratteben alâ Hurûfi'lMu'cem. thk. Abdülhamîd Hindâvî. Beyrut : Dâru'l-Kütübü’l-İlmiyye, 2003.
• İbn Fâris, Ebu’l-Hüseyin Ahmed. Mu‘cemu Mekāyîsi’l-luğa. nşr. Abdusselâm Muhammed Harûn. Beyrut : Dar’ul-Fikr, 1979.
• İbn Kesîr, Eb'ul-Fidâ' İsmail. Tefsîru'l-Kurân'il-Azîm. Beyrut: Dâr'ül-Kütüb'ül-İlmiyye, ts.
• İbn Kesir, Hadislerle Kur'an-ı Kerim Tefsiri. Çev: Bekir Karlıağa- Bedrettin Çetiner. İstanbul: Çağrı Yayınları, ts.
• İbn Manzûr, Cemaluddin Muhammed b. Mukrim. Lisânu’l-Arab. Beyrut: Dâru İhyâi't Türâsi'l-Arabî, 1999.
• el-Kurtûbî, Ebu Abdullah Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekr İbn Fahr. Câmi'u lı-Ahkâm'il-Kurân. Kahire : Dâr'ül-Kütüb'ül-Mısriyye, 1964.
• Kuşeyrî, Ebu'I-Kasım Abdulkerim b. Hevazi b. Abdilmelik b. Talha b. Muhammed en-Nişaburi. Letâifu'l- İşârât. Mısır: el-Hey'etü'l-Mısriyye el-Âmmetü'l-Kitâb, ts.
• Kutup, Seyyid. Fî Zılâl-il Kur'ân. Çev: Salih Uçan, Vahdettin İnce, Mehmet Yolcu. İstanbul: Dünya Yayıncılık, ts.
• Konyalı, Mehmet Vehbi. Hülâsat'ül Beyân Fî Tefsîr'il Kur'ân. 4. Baskı. İstanbul: Üç Dal Neşriyat, ts.
• Lyons, Jhon, Kuramsal Dilbilime Giriş. Çev. Ahmet Kocaman. An-kara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 1983.
• Mâverdî, Eb'ul Hasan Ali b. Muhammed b. Habîb el-Basrî,Tefsîr'ü Mâverdî. Beyrut: Dâr'ül Kütüb'ül- İlmiyye, ts.
• Okumuş, Mesut, "Kur'an Yorumunda Çok Anlamlı Lafızlara Yak-laşımlar", Gazi Üniversitesi Çorum İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2/3 (2003/1): 27-62.
• Okuyan, Mehmet, Çok Anlamlılık Bağlamında Kur'an Sözlüğü. İs-tanbul: Düşün Yayınları, 2015.
• Paksu. Ömer Faruk, Arap Dilinin Temel Kaideleri. Kahramanmaraş: Kalkan Matbaacılık, 2017.
• er-Râgıb, el-Huseyn b. Muhammed el-İsfahânî. el-Müredat Fî Gar'ib'il-Kur'ân, Tahran: Mektebetü'l-Büzer, 1373.
• er-Râzî, Muhammed b. Ömer b. Hüseyn b. Ali et-Teymi el-Bekr Fahruddin. Mefâtih'ül-Gayb. Beyrut: Dâru İhyâi't Türâsi'l-Arabî, ts.
• Sabûnî, Muhammed Ali, Safvet'üt-Tefâsir. Kahire: Dâr'ül-Hadîs, ts.
• Taberî, Ebû Ca'fer Muhammed b. Cerîr. Câmi'u'l- Beyân 'an Te'vîli'l-Kur'an. Müessese tü'r-Risâle 2000.
• Tiyek, Fatih, "Vav Harfi ve Kur'an'ı Anlamaya Etkisi", Bilimname XXX, 2016/1, 275-296.
• Yazır, Elmalılı Hamdi. Hak Dini Kur'an Dili, (Sadeleştirenler: İs-mail Karaçam, Emin Işık, Nusrettin Bolelli, Abdullah Yücel),Feza Gazetecilik A.Ş., İstanbul, ts.
• Yıldırım, Celâl. İlmin Işığında Asrın Kur'ân Tefsiri. İstanbul: Alemdar Ofset, ts.
• ez-Zebîdî, Muhammed Murtaza el-Hüseynî. Tâcu’l-Arûs min Cevâhiri’l-Kâmûs. Kuveyt: Matbaatü Hukûmeti’l-Kuveyt, 1986.
• Zemahşerî, Cârullah Mahmud b. Ömer. el-Keşşâf an Hâkâiki Ğavâmizi’t-Tenzîl. Üçüncü Baskı. Beyrut: Daru'l-Küttâbi'l Arabî, 1986.
• Zuhayli, Vehbe, et-Tefsirü'l-Münir. Tercüme: Hamdi Arslan-Dr.Ahmet Efe-Beşir Eryarsoy-Dr. H. İbrahim Kutluay- Nu-rettin Yıldız. İstanbul: Bilimevi Bas. Yay. Ltd. Şti., 2005.