İslâm Tarih Yazıcılığında Teberrî Olgusu

Yıl 2020, Sayı: 36, 1 - 18, 31.12.2020

Feyza Betül Köse

https://doi.org/10.35209/ksuifd.802679

Öz

Müslümanlar arasında derin siyasî ve itikadî ihtilaflara neden olan hâdiselerin sorumluluğundan kaçınmak arzusu, teberrî olgusunun İslâm tarih yazıcılığında yer bulmasına zemin hazırlamıştır. Teberrî, hâdisenin öncesinde engelleme çabasında bulunmanın ifadesi; hâdisenin sonrasında ise suçluluk psikolojisiyle telafiye yönelmek ve pişmanlık olarak kendini göstermektedir. Bu çalışma, hâdiselerin sonrası değil öncesine ait teberrî olgusunun rivâyetlere yansımalarına yoğunlaşacaktır. Hâdise öncesindeki engelleme çabalarının tamamının teberrî gayesi taşıyıp taşımadığının belirlenmesi, tarih yazıcılığı açısından önemlidir. Bir diğer önemli nokta da teberrînin, bizzat ilgili şahıs veya o şahsın dilinden başkaları tarafından yapılıp yapılmadığının tespitidir. Bu noktaların belirlenmesi ile birlikte teberrî içerikli rivâyetlerin sıhhat durumları, rivâyetlerin özellikleri, oluşum süreçleri gibi konular gündeme gelecektir. Bu çalışma, İslâm tarih yazıcılığında teberrî olgusunun yer alış hususiyetlerini incelemektedir.
Anahtar Kelimeler: İslâm Tarihi, Tarih yazıcılığı, teberrî, rivâyet, kurgu.

Anahtar Kelimeler

İslâm Tarihi, Tarih yazıcılığı, teberrî, rivâyet, kurgu

The Phenomenon of Tabarrī in Islamic Historiography

Öz

The desire to avoid the responsibility of events that caused deep political and theological disputes among Muslims paved the way for the phenomenon of tabarrī to find its place in Islamic historiography. Before the incident, Tabarrī is the expression of trying to prevent; in the aftermath of the incident, it represents the psychology of guilt manifests itself as redress and regret. This study will focus on the reflection of the phenomenon of tabarrī, particularly before the events and not after, on the narrations. It is important for historiography to determine whether all of the prevention efforts before the incident had the purpose of tabarrī. Another important point is the determination of whether the tabarrī is made by the person concerned or by others with the expression of that person. The determination of these points will put on the agenda issues such as the health status of the narrations with tabarrī content, the characteristics of the narrations and their formation processes. This study examines the peculiarities of taking place of the phenomenon of tabarrī in Islamic historiography.
Keywords: History of Islam, historiography, tabarrī, narra-tion, apocrypha.

Anahtar Kelimeler

History of Islam, historiography, tabarrī, narration, apocrypha

Kaynakça

• Belâzurî, Ebu’l-Abbâs Ahmed b. Yahyâ b. Câbir. Ensâbu’l-Eşrâf. thk. Muhammed Muhammed Tâmir. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2011.
• Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. el-Huseyn b. Ali. Delâilu’n-Nübüvveti ve Maʼrifetu Ahvâli Sâhibiʼş-Şerîati, 7 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1405.
• Dineverî, Ebû Hanîfe Ahmed b. Dâvud. el-Ahbâru’t-Tıvâl. thk. Abdulmünim Âmir. Kahire: Dâru’l-İhyâi’l-Kütübi’l-Arabiyye, 1960.
• Güneş, Hüseyin. Hz. Osman. İstanbul: Beyan Yay., 2020.
• İbn Kesîr, Ebu’l-Fidâ İsmail b. Ömer el-Kureyşî. el-Bidâye ve’n- Nihâye. thk. Ali Şîrî. 14 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, 1408/1988.
• İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullah b. Müslim ed-Dineverî. el-İmâme ve’s-Siyâse. thk. Ali Şîrî. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Edvâ, 1410/1990.
• İbn Manzûr, Ebu’l-Fadl Cemâluddîn Muhammed b. Mukrim. Lisânu’l-Arab. 15 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdır, 1414/1994.
• İbn Rezzân, Muhammed b. Abdilhâdî eş-Şeybânî. Mevâkıfu’l-Muârada fî Hilâfeti Yezîd b. Muâviye -60-64-. Riyad: Dâru’t-Taybe, 1430/2009.
• İbn Sa’d, Muhammed b. Sa’d b. Meni’ el-Hâşimî el-Basrî, Kitâbu’t-Tabakâti’l-Kebîr, thk. Ali Muhammed Ömer. 11 Cilt. Kahire: Mektebetü’l-Hancî, 2012.
• İbn Teymiyye, Ebu’l-Abbâs Ahmed b. Abdilhalîm. Minhâcu’s-Sünneti’n-Nebeviyye. thk. Muhammed Reşâd Sâlim. 9 Cilt. Riyad: Câmiatu İmâm Muhammed b. Suûd, 1406/1986.
• İbnu’l-Esîr, Ebu’l-Hasan Ali b. Muhammed. el-Kâmil fi’t-Târîh. thk. Ömer Abdusselâm Tedmürî, 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, 1417/1997.
• Mes’ûdî, Ebû Hasan Ali b. Hüseyin b. Ali. Murûcu’z-Zeheb ve Meâdinu’l-Cevher, şrh. Afîf Nâyif Hâtum. 4 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdır, 2010.
• Öz, Şaban. Sahabe Sonrası İktidar Mücadelesi -İkinci Fitne Dönemi-. Ankara: Ankara Okulu Yay., 2011.
• Öz, Şaban. İslâm Tarihi Metodolojisi. İstanbul: Endülüs Yay., 2017.
• Taberî, Ebû Cafer Muhammed b. Cerîr. Târîhu’t Taberî ‒Târîhu’l-Ümem ve’l-Mülûk‒. 11 Cilt. Beyrut: Dâru’t-Turâs, 1387.
• Tâhâ Hüseyin. el-Fitnetü’l-Kübrâ -Ali ve Benûh-. Mısır: Müessesetü’l-Hindâvî, 1961.
• Tunç, Cihad. “Kelâm İlminde Büyük Günah Meselesi”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 33 (1978), 325-342.
• Wellhausen, Julius. İslam’ın En Eski Tarihine Giriş. çev. Fikret Işıltan. İstanbul: Ankara Matbaası, 1960.
• Ya’kûbî, Ahmet b. Ebi’l-Yakûb b. Ca’fer. Târîhu’l-Yakûbî. thk. Abdulemîr Mühennâ. 2 Cilt. Beyrut: Şirketu’l-Âlemi’l-Matbûat, 2010.
• Zehebî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmed b. Osman. Târîhu’l-İslâm ve Vefeyâtu’l-Meşâhiri ve’l-A’lâm. thk. Ömer Abdusselâm et-Tedmûrî. 52 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, 1413/1993.