The Word Qefâ in The Context of Qur'an an Evaluation Regarding God-Servant Relationship

Yıl 2023, Sayı: 42, 53 - 86, 31.12.2023

Hacı Çiçek

https://doi.org/10.35209/ksuifd.1349817

Öz

Belief in God is as important as the issue of trusting Him and taking refuge in His infinite power and might Islamic faith. Because God is the only being who has power and authority in every matter in a believer's world. All the aforementioned activities of a person in daily life come to life with the truth of "Qefâ Billâhi Vekîlâ” (God is enough as a guarantor) which belongs only to God. The Qur'an has revealed how the prophets and believers, who suffered in various ways in previous polytheist societies, were supported and protected by God. Especially today, who are under the influence of secular education, act on the axis of “deist” behaviors. In this study, the news that God will be sufficient for His servants is discussed, the word Qefâ and the concepts associated with it are analyzed; the verses that indicate that God will take care of those who trust in Him have been evaluated.

Anahtar Kelimeler

Exegesis, Qefa/Protection, God, Qur'an, Prophet, Mohammad, Sufficient

Kur’ân’da Kefâ Kelimesi ve Allah-Kul İlişkisine Dair Bir Değerlendirme

Öz

İslâm inancında Allah’a iman konusu önemli olduğu kadar, Allah’a güvenme ve onun sonsuz güç ve kudretine sığınma da o kadar önemlidir. Çünkü Allah, mümin kimsenin dünyasında her konuda güç ve otorite sahibi yegâne varlıktır. Kişinin günlük hayatta gerçekleşen söz konusu bütün aktiviteleri, sadece Allah’a ait olan “Ve kefâ billâhi vekîlâ” (Vekil olarak Allah yeter) gerçeği ile hayat bulmaktadır. Kur’ân-ı Kerim, önceki müşrik toplumlarda çeşitli şekillerde sıkıntı yaşayan peygamberler ve müminlerin, Allah tarafından nasıl desteklendiklerini ve korunduklarını bildirmiştir. Özellikle günümüzde seküler eğitimin etkisinde kalan bazı insanların “deist” davranışlar ekseninde hareket etmeleri dikkati çekmektedir. Bu çalışmada Allah’ın kullarına yeteceği haberi ele alınmış, kefâ kelimesi ve ona müradif kavramlar analiz edilmiş; Allah’ın, kendisine güvenen kimseye kol kanat gereceğine işaret eden ayetler değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Kefâ, Allah, Kur’ân, Hz. Muhammed, Yeterli olma

Kaynakça

• Abay, Ahmet. Kur'ân'da Kişilik Eğitiminin İlkeleri. İstanbul: Düşün Yayıncılık, 2012.
• Abdülbâkî, Muhammed Fuâd. el-Mü‘cemü’l-müfehres li elfâzi’l-Kur’âni’l-Kerîm. İstanbul: el-Matbaatü’l-İslâmiyye,1982.
• Ahfeş el-Evsat, Ebü’l-Hasen Saîd b. Mes‘ade. Meʿâni’l-Kurʾân. 2 Cilt. Kâhire: Mektebetü’l-Hancî, 1990.
• Alusî, Şihâbüddîn Mahmud. Rûhu’l-me‘âni fi tefsiri’l-Kur’âni’l-Azim ve’s-sebi’l-mesânî. thk. Ali Abdülbârî Atıyye. 16. Cilt. Beyrût: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, H/1415.
• Askerî, Ebû Hilâl el-Hasan b. Abdullah b. Sehl b. Saîd b. Mehrân. el-Furûk el-lügaviyye. thk. Muhammed İbrâhim Selîm. Kâhire: Dârü’l-İlm ve’s-Sakâfe, ts.
• Begavî, Ebû Muhammed el-Hüseyn b. Mes‘ûd el-Ferrâ. Meâlimü’t-tenzîl fî tefsîri’l-Kur’ân. thk. Abdürrezzâk el-Mehdî. 5 Cilt. Beyrût: Dârü İhyâ et-Türâsi’l-Arabî, 1999.
• Beyzâvî, Nâsıruddîn Ebû Said Abdullâh b. Ömer. Envârü’t-tenzîl ve esrârü’t-te’vîl. thk. Muhammed Abdürrahman Maraşlı. 5 Cilt. Beyrût: Dârü İhyâ Türâsi’l-Arabî, 1997.
• Dozy, Reinhart Pieter Anne. Tekmiletü’l-me‘âcim el-Arabiyye. çev. Muhammed Selîm en-Na‘îmî. 11 Cilt. Bağdat: Vizâretü’s-Sekâfe ve’l-İ‘lâm, 1979.
• Ebussuûd Efendi. İrşâdü’l-akli’s-selîm ilâ mezâya’l-Kitâbi’l-Kerîm. 9 Cilt. Beyrût: Dârü İhyâ et-Türâsi’l-Arabî, ts. Ebû Bekir el-Cezâirî, Câbir b. Mûsâ b. Abdülkâdir. Eyseru’t-tefâsîr li kelâmi’l-aliyyi’l-kebir. Medine: Mektebetü’l-Ulûm ve’l- Hikem, 2003.
• Ebû Hayyân el-Endülüsî, Muhammed b. Yûsuf b. Alî b. Yûsuf. el-Baḥrü’l-muḥîṭ. thk. Sıdkî Muhammed Cemîl. 10 Cilt. Beyrût: Dârü’l-Fikr, 1999.
• Ebû Zehra, Muhammed. Zehretü’t-tefâsîr. 10 Cilt. Beyrût: Dârü’l-Fikr el-Arabî, ts.
• Ebü’l-Bekâ el-Kefevî, Eyyûb b. Mûsâ el-Hüseynî. el-Külliyât mu’cemun fî’l-mustalahât ve’l-furûki’l-lugaviyye. thk. Adnân Dervîş-Muhammed el-Mısrî. Beyrût: Müessesetü’r-Risâle, ts.
• Ezherî, Ebû Mansûr Muhammed b. Ahmed. Tehzîbü’l-lüga. thk. Muhammed Avd Mürʽib. 8 Cilt. Beyrût: Dârü İhyâi Türâsi’l-Arabî, 2001.
• Fârâbî, Ebû İbrâhîm İshâk b. İbrâhîm. Mu‘cemu dîvâni’l-edeb. thk. Ahmed Muhtâr Ömer. 4 Cilt. Kâhire: Dârü’ş-Şa‘b, 2003.
• Ferâhîdî, Ebû Abdirrahmân Halîl b. Ahmed. Kitâbü’l-ayn. thk. Mehdî el-Mahzûmî, İbrâhim es-Sâmirrâî. 8 Cilt. Kâhire: Dârü Mektebeti’l-Hilâl, ts.
• Hâzin, Ali b. Muhammed, Ebü’l-Hasen Alâüddîn Alî b. Muhammed. Lübâbü’t-teʾvîl fî meʿâni’t-tenzîl. tsh. Muhammed Ali Şâhîn. 4 Cilt. Beyrût: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, H/1415.
• Hererî, Muhammed Emîn. Hadâiku’r-ravhi ve’r-reyhân fî ravâbî ‘ulûmi’l-Kur’ân. 33 Cilt. Beyrût: Dârü Tavki’n-Necât, 2001.
• İbn Acîbe, Ebü’l-Abbâs Ahmed b. Muhammed b. Mehdî el-Hasenî. el-Bahrü’l-medîd fî tefsîri’l-Kurʾâni’l-mecîd. thk. Ahmed Abdullah el-Kureşî Ruslan. 7 Cilt. Kâhire: Hasan Abbâs Zekî, 1998.
• İbn Âdil, Ebû Hafs Siracuddîn Ömer b. Ali en-Nu‘mânî. el-Lübâb fî ulûmi'l-kitâb. thk. Âdil Ahmed Abdülmevcûd-Ali Muhammed Muavviz. 20 Cilt. Beyrût: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1998.
• İbn Âşûr, Muhammed et-Tâhir b. Muhammed. et-Tahrîr ve’t-tenvîr. 30 Cilt. Tunus: Dârü’t-Tûnusiyye, 1984.
• İbn Atıyye el-Endülüsî, Ebû Muhammed Abdülhak b. Gâlib el-Muhâribî. el-Muḥarrerü’l-vecîz fî tefsîri’l-Kitâbi’l-Azîz. 6 Cilt. Beyrût: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2001.
• İbn Bâdîs, Ebü’l-Fütûh Abdülhamîd b. Muhammed el-Mustafâ. Tefsîru İbn Bâdîs fî mecâlisi’t-tezkîr min kelâmi’l-ḥakîmi’l-habîr. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1995.
• İbn Ebû Hâtim, Ebû Muhammed Abdürrahmân b. Muhammed b. İdrîs er-Râzî. Tefsîrü’l-Kurʾâni’l-ʿazîm. 9 Cilt. Riyâd: Mektebetü Nazzâr Mustafa el-Bâz, H/1419.
• İbn Fâris, Ebü’l-Hüseyn Ahmed. Mucmelu’l-lüga ve es-sâhibî fî fıkhi’l-lüga. thk. Züheyr Abdülmuhsin Sultan. 2 cilt. Beyrût: Müessesetü’r-Risâle, 2. Basım, 1986.
• İbn Fâris, Ebü’l-Hüseyn Ahmed b. Fâris Zekeriyya. Mu‘cemu mekâyisi’l-lüga. 6 Cilt. Beyrût: Dârü’l-Fikr, 1991.
• İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed b. Hibbân b. Ahmed el-Büstî. Kitâbü’l-merûhîn min’el-muhaddisîn ve’d-duafâ ve’l-metrûkîn. thk. Mahmûd İbrâhim Zâyed. Haleb: Dârü’l-Va‘y, H/1396.
• İbn Kayyim el-Cevziyye, Şemsüddîn Ebû Abdullâh. et-Tefsîrü’l-kayyim li’l-İmâm İbni’l-Kayyim. thk. İbrâhim Ramazan. Beyrût: Dârü ve Mektebetü’l-Hilâl, H/1410.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ İmâduddîn İsmâil. Tefsîrü’l-Kur’âni’l-azîm. 8 Cilt. Riyâd: Dârü’t-Tayyibe, 2. Basım, 1999.
• İbn Manzûr, Ebû Fadl Cemâlüddîn Muhammed. Lisânü’l-Arab. 15 Cilt. Beyrût: Dârü Sâdır, 3. Basım, 1300.
• İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Cemâlüddîn Abdürrahmân b. Muhammed. Zâdü’l-mesîr fî ilmi’t-tefsîr. thk. Abdürrezzâk el-Mehdî. Beyrût: Dârü’l-Küttâbi’l-Arabî. 4 Cilt. 2001.
• İbnü’l-Enbârî, Ebû Bekr Muhammed b. el-Kâsım. ez-Zâhir fî meani kelimâti’n-nâs. 2 Cilt. Beyrût: Müessesetü’r-Risâle, 1992.
• Îcî, Ebü’l-Meâlî Muînüddîn Muhammed b. Abdürrahmân. Câmiʿu’l-beyân fî tefsîri’l-Kurʾân, (Tefsîrü’l-Îcî). 4 Cilt. Beyrût: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2004.
• İsfahânî, Râgıb. el-Müfredât. thk. Safvân Adnân ed-Dâvudî. Dımaşk: Dârü’l-Kalem, H/1412.
• Kâsımî, Muhammed Cemâluddîn. Mehâsinü’t-te’vîl. thk. Muhammed Bâsil Uyûn es-Sûd. 9 Cilt. Beyrût: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, H/1418.
• Kirmânî, Tâcü’l-Kurrâ Ebü’l-Kâsım Burhânuddîn Mahmûd b. Hamza. Garâibu’t-tefsîr ve ʿacâʾibu’t-teʾvîl. 2 Cilt. Beyrût: Müessesetü Ulûmi’l-Kur’ân, ts.
• Kur’ân Yolu Meâli, haz. Komisyon. İstanbul: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2016.
• Kurtubî, Ebû Abdullâh Muhammed b. Ahmed. el-Câmiu‘li ahkâmi’l-Kur’ân. thk. Ahmed el-Berdûnî-İbrahim Etfiş. 20 Cilt. Kâhire: Dârü’l-Kütübi’l-Mısriyye, 2. Basım, 1964.
• Kuşeyrî, Ebü’l-Kâsım Zeynülislâm Abdülkerîm b. Hevâzin. Letâʾifü’l-işârât. thk. İbrâhim el-Besyûnî. 3 Cilt. Kâhire: el-Hey’etü’l-Mısriyye, ts.
• Kutub, Seyyid. Fî Zılâli’l-Kurʾân. 6 Cilt. Kâhire: Dârü’ş-Şurûk, 2003.
• Magrâvî, Ebû Sehl Muhammed b. Abdürrahmân. et-Tadabbür ve’l-beyân fî tefsîri’l-Kur’ân bi sahîhi’s-sünen. 40 Cilt. Lübnân: Mektebetü Mişkât el-İslâmiyye, 2014.
• Mâverdî, Ebü’l-Hasen Alî b. Muhammed b. Habîb. Tefsîrü’l-Ḳurʾân (en-nuket ve’l-‘uyûn). thk. Seyyîd b. Abdülmaksûd b. Abdürrahîm. 6 Cilt. Beyrût: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1992.
• Mekkî b. Ebû Tâlib, Ebû Muhammed Mekkî b. Ebî Tâlib Hammûş b. Muhammed. el-Hidâye ilâ bulûği’n-nihâye fî ilmi meʿâni’l-Kurʾân ve tefsîrihî ve ahkâmihî ve cümelin min fünûni ʿulûmih. thk. Komisyon. 13 Cilt. Birleşik Arap Emirlikleri: Câmiatu’ş-Şârika, 2008.
• Merâgî, Ahmed b. Mustafâ. Tefsîrü’l-Merâgî. 30 Cilt. Kâhire: Mektebetü ve Matbaatü Mustafâ el-Babî el-Halebî, 1946.
• Mukâtil b. Süleymân, Ebü’l-Hasen b. Beşîr el-Ezdî. Tefsîr. thk. Abdullah Mahmud Şehhâte. 5 Cilt. Beyrût: Dârü İhyâ et-Türâs, 2002.
• Münâvî, Zeynüddîn Muhammed Abdürraûf b. Tâcil‘ârifîn b. Nûreddîn Alî. et-Tevkîf ʿalâ mühimmâti’t-teʿârîf, Alemü’l-Kütüb, Kâhire: 1990.
• Nesefî, Ebü’l-Berekât Abdullah b. Ahmed. Medârikü’t-tenzîl ve hakâiku’t-te’vîl. 3 Cilt. Beyrût: Dârü’l-Kelim et-Tayyib, 1998.
• Neşvân el-Himyerî, Ebû Saîd Neşvân b. Sa‘d b. Ubeydullâh. Şemsu’l-ʿülûm ve devâʾü kelâmi’l-Arab mine’l-külûm. thk. Hüseyin b. Abdullah el-Amr–Mutahhar b. Ali el-Iryânî–Y. M. Abdullah. 11 Cilt. Beyrût: Dârü’l-Fikr el-Muâsır, 1999.
• Nîsâbûrî, Nizâmuddîn Hasen b. Muhammed b. Hüseyn el-A‘rec. Garâibu’l-Kurʾân ve regâibu’l-furkân. 6 Cilt. Beyrût: Dârül-Kütübi’l-İlmiyye, 1996.
• Ömer, Ahmed Muhtâr Abdülhamîd. Mü‘cemü’l-lügati’l-Arabiyye el-muâsıra. 4 Cilt. Kâhire: Alemü’l-Kütüb, 2008.
• Peker, Hasan. “Tanrı ve Din Tasavvuru Bağlamıyla Deizm ve Yayılımı Üzerine”. Kilis 7 Aralık Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 5/8 (2018), 13-42.
• Peker, Hasan. “Tanımlama Sorunsalı Bakımından Deizm Kavramına Kritik Bir Bakış”. Adıyaman Üniversitesi İslami İlimler Araştırmaları Dergisi, 10 (2021), 138-161.
• Râzî, Fahruddîn. Mefâtîhu’l-gayb. 32 Cilt. Beyrût: Dârü İhyâ et-Türâsi’l-Arabî, 2. Basım, 1999.
• Rızâ, Reşîd. Tefsîrü’l-Kurʾâni’l-Hakîm (Tefsîrü’l-menâr). 12 Cilt. Kâhire: Heyet, 1990.
• Sâbûnî, Muhammed Ali. Safvetü’t-tefâsir. 4 Cilt. Kâhire: Dârü’s-Sâbûnî, 1997.
• Sa‘dî, Ebû Abdullâh Abdürrahmân b. Nâsır. Teysîrü’l-kerîmi’r-raḥmân fî tefsîri kelâmi’l-mennân (Tefsîrü’s-Saʿdî). thk. Abdürrahman b. Muallâ el-Lüveyhık. Beyrût: Müessesetü’r-Risâle, 2000.
• Sa‘lebî, Ebû İshâk Ahmed b. Muhammed b. İbrâhîm. el-Keşf ve’l-beyân an tefsîri’l-Ḳurʾân. thk. Ebû Muhammed Aşûr. 10 Cilt. Beyrût: Dârü İhyâü’t-Türâsi’l-Arabî, 2002.
• Seâlibî, Ebû Zeyd Abdürrahmân b. Muhammed b. Mahlûf. el-Cevâhirü’l-hisân fî tefsîri’l-Kurʾân. 5 Cilt. Beyrût: Dârü İhyâ et-Türâsi’l-Arabî, 1997.
• Sem‘ânî, Ebü’l-Muzaffer Mansûr b. Muhammed b. Abdülcabbâr. Tefsîrü’l-Kur’ân. thk. Ebû Temîm Yâsir b. İbrâhim-Ebû Bilâl Ganîm b. Abbas. 6 Cilt. Riyâd: Dârü’l-Vatan, 1997.
• Semîn el-Halebî, Ebü’l-Abbâs Şihâbüddîn Ahmed b. Yûsuf b. İbrâhîm. ed-Dürrü’l-masûn fî ʿulûmi’l-kitâbi’l-meknûn. thk. Ahmed Muhammed el-Harrât. 11 Cilt. Dımaşk: Dârü’l-Kalem, ts.
• Sıddîk Hasan Hân, Ebü’t-Tayyib Muhammed el-Kannevcî. Fethu’l-beyân fî mekâsidi’l-Kur’an. 15 Cilt. Beyrût: el-Mektebetü’l-Asriyye, 1992.
• Suyûtî, Abdürrrahmân b. Ebûbekir Celâluddîn. ed-Dürrü’l-mensûr fi’t-tefsîr bi’l-me’sûr. 8 Cilt. Beyrût: Dârü’l-Fikr, ts.
• Suyûtî, Abdürrrahmân b. Ebûbekir Celâluddîn. Lübâbü’n-Nükûl fî Esbâbi’n-Nüzûl. thk. Ahmed Abdüşşâfî. Beyrût: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts
• Şa‘râvî, Muhammed Mütevellî. el-Havâtır havle’l-Ḳurʾâni’l-Kerîm. 20 Cilt. Kâhire: Matbaatü Ahbâr el-Yevm, ts. Şevkânî, Muhammed b. Ali. Fethu’l-kadîr. 6 Cilt. Dımaşk: Dârü İbn Kesîr, 1993.
• Şinkîtî, Muhammed Emîn b. Muhammed el-Muhtâr. Edvâü’l-beyân fî Îzâhi’l-Kurʾân bi’l-Kurʾân. 9 Cilt. Beyrût: Dârü’l-Fikr, 1995.
• Şirbînî, Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Hatîb. es-Sirâcü’l-münîr fi’l-iʿâne ʿalâ maʿrifeti baʿżı meʿânî kelâmi rabbine’l-hakîmi’l-habîr. 4 Cilt. Kâhire: Matbaatü Bûlâk, H/1285.
• Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr b. Yezîd el-Âmulî. Câmiʿü’l-beyân fî te’vîli’l-Kur’ân. thk. Ahmed Muhammed Şakir. 24 Cilt. Beyrût: Müessesetü’r-Risâle, 2000.
• Tantavî, Muhammed Seyyid. et-Tefsîrü’l-vasît li’l-Kur’âni’l-Kerîm. 15 Cilt. Kâhire: Dârü’n-Nahda, 1997.
• Tüsterî, Sehl b. Abdullâh b. Yûnus b. Îsâ b. Abdullâh b. Refî‘. Tefsîrü’l-Kurʾâni’l-ʿazîm. thk. Muhammed Bâsil Uyûn es-Sûd. Beyrût: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2002.
• Vâhidî, Ebü’l-Hasen Alî b. Ahmed b. Muhammed en-Nîsâbûrî. el-Vasîṭ fî tefsîri’l-Ḳurʾâni’l-mecîd. thk. Komisyon. 4 Cilt. Beyrût: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1994.
• Zebîdî, Muhammed Murtazâ. Tâcü’l-arûs min cevâhiri’l-kâmûs. thk. Komisyon. 40 Cilt. Kâhire: Dârü’l-Hidâye, ts.
• Zeccâc, Ebû İshâk İbrâhîm b. es-Serî b. Sehl el-Bağdâdî. Meʿâni’l-Kurʾân ve iʿrâbüh. thk. Abdülcelil Abduh Çelebi. 5 Cilt. Beyrût: Alemü’l-Kütüb, 1988.
• Zemahşerî, Ebü’l-Kâsım Mahmûd b. Ömer. el-Keşşâf ‘an hakâiki gavâmidi’t-tenzîl ve uyûni’l ekâvil fî vucûhi’t-te’vîl. 4 Cilt. Beyrût: Dârü’l-Kitâbi’l-Arabî, 3. Basım, 1987.
• Zühaylî, Vehbe b. Mustafa. et-Tefsîrü’l-münîr. Beyrût: Dârü’l-Fikri’l-Muâsır, 1991.