MAHREMİYET ve DİNDARLIK PERSPEKTİFİNDEN SOSYAL MEDYA PLATFORMLARINDA GÖRSEL PAYLAŞIMININ İNCELENMESİ: KSÜ ÖĞRENCİLERİ ÜZERİNDE BİR UYGULAMA

Yıl 2020, Cilt: 10 Sayı: 1, 83 - 101, 30.06.2020

Elif Kocagöz , Nusret Göksu , İsmail Bakan , Fatma Nur Karakuş

Öz

Dijital dünyanın hem bireylerin yaşantısına hem de topluma hızla nüfuz ettiği bir alan olan sosyal medya platformları; özellikle fotoğraf, video vb. görsel paylaşım olanaklarının artmasıyla birlikte, kullanıcıların birbirleriyle buluşup iletişime geçtiği ortamlardan, birer görme ve gösterme mekanlarına dönüşmektedir. Bu çalışmanın amacı, tüketici davranışlarını etkileyen birer faktör olarak mahremiyet ve dindarlık perspektifinden sosyal medya platformlarında görsel paylaşım davranışını incelemektir. Araştırmada nicel yöntemlerden anket tekniği kullanılmış, kolayda örnekleme yöntemiyle de Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi’nin dört farklı fakültesinde öğrenim gören öğrencilere anket uygulanmıştır. 544 anket formu toplanmış, sosyal medya hesabı olan 484 kişinin verileri analiz edilmiştir. Analizlerde, bireylerin hem karede kendisinin bulunmadığı hem de bulunduğu görselleri paylaşma davranışlarında, mahremiyet ve dindarlık düzeyleri itibariyle anlamlı bir farklılaşma olmadığı, mahremiyet ve dindarlık skorları yüksek ve düşük olan katılımcıların görsel paylaşım sıklığının benzerlik gösterdiği sonucuna ulaşılmıştır. Çalışmanın son bölümünde bu bulgu ve izleyen araştırmalar için öneriler tartışılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Mahremiyet, Dindarlık, Sosyal Medya

Kaynakça

• Acılar, Ali ve Mersin, Sevinç (2015), “Üniversite Öğrencilerinin Facebook Kullanımı İle Mahremiyet Kaygısı Arasındaki İlişki”, Electronic Journal of Sciences, Cilt:14, Sayı:54, ss. 103-114.
• Agarwala, Ridhi, Mishra, Prashant and Singh Ramendra (2018), “Religiosity and Consumer Behavior: A Summarizing Review”, Journal of Managemet, Spirituality & Religion, Volume:16, Issue:17, pp. 1-23.
• Aktaş, Ayşe, S. (2017), “Yetişkin Bireylerde Sosyal Medya Kullanım Davranışları ile Yalnızlık Düzeyi Arasındaki İlişkinin Değerlendirilmesi”, Üsküdar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Akpınar, M. Raşit (2017). “İslam Hukuku Açısından Sosyal Medya”, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı:28, ss. 493-509.
• Altan, Hayriyem, Z. (2015), “Sosyal Medyanın Kullanımlar ve Doyumlar Haritası: Youtube, Facebook ve Twitter”, “Sosyalleşen Olgular” Sosyal Medya Araştırmaları 2 (Ed: Ali Büyükaslan ve Ali Murat Kırık), Çizgi Kitabevi Yayınları, Ankara, ss. 77-116.
• Altman, Irwin (1975), “The Environmental and Social Behavior; Privacy, Personal Space, Territory, Crowding”, Brooks/Cole, Monterey.
• Arslan, Ali ve Çaylak, Melek (2018). “Tesettür Giyimi Etkileyen Tüketim Kültürü Faktörleri Üzerine Uygulamalı Bir Araştırma”, Akademik İncelemeler Dergisi, Cilt:13, Sayı:1, ss. 41-70.
• Ayaz, Orhan (2015), “Sosyal Medyanın Ergenlerin Dini Sosyalleşmesine Etkileri (Sakarya/Akyazı Örneği)”, Yıldırım Beyazıt Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• Berkin, Anıl (2018), “Cross-National Examination of Cultural Values, Belief Systems and Sustainable Consumer Attitues and Behaviours”, Middle East Technical University, Doctoral Dissertation, Ankara.
• Bodur, Hüsnü ve Korkmaz, Sezai (2017), “İlahiyat Öğrencilerinde Sosyal Medya Kullanımı ve Dindarlık İlişkisi”, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt:15, Sayı:30, ss. 329-351.
• Budak, Hatice (2018), “Sosyal Medya İletişiminde Mahremiyetin Serüveni”, İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, Cilt:7, Sayı:1, ss. 146-170.
• Certel, Hüseyin (2014), “Din Psikolojisi”, Berikan Yayınevi, Ankara.
• Civelekoğlu, Fatih Reşit (2014), “Selfie”, digitalage.com.tr, Ekim Sayısı.
• Coştu, Yakup (2009a), “Dine Normatif ve Popüler Yaklaşım ‘Bir Dini Yönelim Ölçeği denemesi’ ”, Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt:8, Sayı:15, ss. 119-139.
• Coştu, Yakup (2009b), “Toplumsallaşma Sürecinde Dindarlığı Etkileyen Faktörler, Samsun Örneği”, On Dokuz Mayıs Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• Çağan, Kenan (2018), “Postmodern Toplumda Mahremiyetin Dönüşümü”, Sosyoloji Divanı Sosyoloji Dergisi, Cilt:6, Sayı:11, ss. 27-57.
• Çakır, Mukadder (2017), “Sosyal Medya ve Gösteri”, Sosyalleşen Birey” Sosyal Medya Araştırmaları 1 (Ed: Ali Büyükaslan ve Ali Murat Kırık), Çizgi Kitabevi Yayınları, Konya, ss. 11-68.
• Çakmak, Veysel ve Baş, Ümmügül (2007), “Benlik Sunum Aracı Instagram Kullanımı: Öğrenciler Üzerine Nitel Bir Araştırma”, Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi”, Sayı: 17, ss. 96-118.
• Çubukçuoğlu, Mehmet, E. ve Haşıloğlu, Selçuk, B. (2012), “Dindarlık Olgusunun Satınalma Davranışı Faktörleri Üzerinde Etkisi”, Tüketici ve Tüketim Araştırmaları Dergisi, Cilt:4 ,Sayı:1, ss. 1-18.
• Delener, Nejdet (1990), “The Effect of Religious Factors on Perceived Risk in Durable Goods Purchase Decision”, Journal of Consumer Marketing, Volume:7, Issue:3, pp. 27-38.
• Demir, Talip (2016), “Postmodern Perspektiften Popüler Kültür ve Dindarlığın Yeni Formları”, Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt:7, Sayı:15, ss. 117-133.
• Demirzen, İsmail (2010), “Tüketim Toplumunun Oluşumu ve Din İle Etkileşimi?”, Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, Cilt:10, Sayı:3, ss. 97-109.
• Ekşi, Halil ve Çiftçi, Muhammed (2017), “Lise Öğrencilerinin Problemli İnternet Kullanım Durumlarının Dinî İnanç ve Ahlaki Olgunluk Düzeylerine Göre Yordanması”, The Turkish Journal on Addictions, Cilt:4, Sayı:2, ss. 181-206.
• Erkol, Mehmet (2004), “Din-Dindarlık Kavramları ve Sosyolojik Bir Yöntem Olarak Dindarlık Ölçekleri”, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Konya.
• Esen, Arzu (2018), “Sosyal Medyada Mahremiyetin İfşası: Namık kemal Üniversitesi Akademisyenleri Üzerinde Yapılan Bir Araştırma”, Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Kayseri.
• Essoo, Nittin and Dibb, Sally (2004), “Religions Influences on Shopping Behaviour: An Exploratory Study”, Journal of Marketing Management, Volume:20, pp. 683-712. Gorsuch, Richard L. and McPherson, Susan, E. (1989), “Intrinsic/Extrinsic Measurement: I/E Revised and Single-Item Scales”, Journal for the Scientific Study of Religion, Volume:28, Issue:3, pp. 348-354.
• Göçmen, Tuba, L. (2018), “Toplumsal Yaşamda Bireylerin Mahremiyet Yönelimleri”, Konya Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, Konya.
• Gökçen, Ahmet (2018), “Homo-Screenus: Bir Teşhirci Olarak Sosyal Medya Kullanıcısı”, Sosyoloji Divanı Sosyoloji Dergisi, Cilt:6, Sayı:11, ss. 177-196.
• İnce, Abdullah (2018), “Tüketim Dinamikleri Ölçeği: Kurumsal Din Eğitimi Almış Bireylerde Tüketim Eğilimleri”, Cumhuriyet İlahiyat Dergisi, Cilt:22, Sayı:1, ss. 63-92.
• Kaplan, İsmail (2017), “Üniversite Öğrencisi Sosyal Medya Kullanıcılarının Mahremiyet Algısı”, Anadolu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir.
• Kırcova, İbrahim ve Enginkaya, Ebru (2015), “Sosyal Medya Pazarlama”, Beta Basım, İstanbul.
• Kline, Rex, B. (1998), “Principles and Practice of Structural Equation Modeling”, NY: Guilford Press.
• Kocagöz, Elif (2019) “Dijital Dönüşüm: Kavramsal Bir İnceleme, Birlikte İlerleme, Ekosistemleşme ve Anlamlar”, Dijital Dönüşüm Ekseninde İşletme Uygulamaları (Ed: Muazzez Babacan), Detay Yayıncılık, Ankara, ss. 3-42.
• Kuyucu, Michael (2015), “Sosyal Medyada Mahremiyet: Türkiye’deki Twitter Kullanıcılarının Mahremiyet Anlayışı”, “Sosyalleşen Olgular” Sosyal Medya Araştırmaları 2 (Ed: Ali Büyükaslan ve Ali Murat Kırık), Çizgi Kitabevi Yayınları, Konya, ss. 21-54.
• Loelhin, John, C. (1992), “Latent Variable Models; An Introduction to Factor, Path and Structural Analysis”, Second Edition, NJ: Lawrence Erbaum.
• Marta, Janet (1999), “An Empirical Investigation into Significant Factors of Moral Reasoning and Their Influences on Ethical Judgment and Intentions”, Old Dominion University, Department of Marketing, Doctoral Dissertation.
• Margulis, Stephen, T. (2011), “Three Theories of Privacy: An Overview”, Privacy Online (Ed: Sabine Trepte and Leonard Reinecke L.), Springer, Hamburg.
• Mathras, Daniele, Cohen, Adam, Mondel, Naomi and Mick, David, G. (2016), “The Effects of Religion on Consumer Behavior: A Conceptual Framework and Research Agenda”, Journal of Consumer Psychology, Volume:26, Issue:2, pp. 298-311.
• McDaniel, Stephen, W. and Burnett, John, J. (1990), “Consumer Religiosity and Retail Store Evaluative Criteria”, Journal of the Academy of Marketing Science, Volume:18, Issue:2, pp. 101-112.
• Minkler, Lanse and Cosgel, Metin, M. (2004), “Religious Identity and Consumption”, Department of Economics Working Paper Series, Volume:3, pp. 1-16.
• Mokhlis, Safiek (2009), “Relevancy and Measurement of Religiosity in Consumer Behavior Research”, International Business Research, Volume:2, Issue:3, pp. 75.
• Möbius, Michael (2003), “The Use of Parcelling in Statistical Analyses-A Research Example”, 2nd. European Conference on Research Metedology for Business and Management, Proceedings, pp. 247-256.
• Nakip, Mahir (2006), “Pazarlama Arştırmaları”, Teknikler ve SPSS Destekli Uygulamalar, Seçkin Yayınları, Ankara.
• Oyman, Nihat (2016), “Sosyal Medya Dindarlığı”, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı:28, ss. 126-167.
• Özbek, Volkan (2012). “Bireysel Belirleyicilerin Algılanan Etik Problem ve Etik Niyetler Üzerindeki Etkisi”, Küçük İşletmelerde Bir Uygulama, Gebze Yüksek Teknoloji Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi, Gebze.
• Özer, Gökhan, Özbek, Volkan, Elçi, Meral ve Aydın, Kenan (2013), “Concurrent Validity of Different Religousity Scales Used in Researches of Marketing Ethics and a Proposal for a New Religiousity Scale”, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt:13, Sayı:4, ss. 15-28.
• Özbek, Volkan, Özer, Gökhan ve Aydın, Kenan (2013), “İşletme Öğrencilerinin Dindarlık Düzeyleri ve Etik Niyetlerinin Pazarlama Etiği Bağlamında Değerlendirilmesi”, Business and Economics Research Journal, Cilt:4, Sayı:3, ss. 111-129.
• Peker, Hüseyin (2016), “Din Psikolojisi”, Çamlıca Yayınları, İstanbul.
• Plante, Thomas, G., Vallaeys, Charlotte, L., Sherman, Allen, C. and Wallston, Kenneth, A. (2002), “The Development of a Brief Version of the Santa Clara Strength of Religious Faith Questionnaire”, Pastoral Psyhology, Volume:50, Issue:5, pp. 359-368.
• Saraç, Semanur (2015), “The Construction of Material and Viual al Culture for the Changing Muslim Female Portrait in 2000S, The Case of Islamic Fashion Magazines and a Visualy- Based Social Media Network”, İstanbul Bilgi University, Master Thesis, İstanbul.
• Sarı, Özlem (2012), “Türkiye’de Facebook Kullanıcılarının Mahremiyet Algısı ve Kimlik İnşası Üzerine Bir Çalışma”, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• Seyfi, Murat ve Çerçi, Merve (2017), “Üniversite Öğrencilerinde Dinin Etkisi İle Tüketici Karar verme Davranışları Arasındaki İlişki”, İstanbul Gelişim Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt:4, Sayı:2, ss. 185-200.
• Seyidov, İlgar (2013), “Tüketici Davranışları ve İslami Bağlılık”, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• Sungur, Erol (2014), “Postmodern Tüketim Kültürü ve Değişen Müslüman Kimliği”, Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı:5, ss. 131-165.
• Tiltay, Muhammed, A. ve Torlak, Ömer (2011), “Materyalist Eğilim, Dini Değerler, Marka Bağlılığı ve Tüketici Ahlakı Arasındaki İlişkiler”, İş Ahlakı Dergisi, Cilt:4, Sayı:7, ss. 93-130.
• Turan, Yahya (2015), “İletişim Araçlarının Mahremiyet Algısını Şekillendirmedeki Rolü”, Din, Gelenek ve Ahlak Bağlamında Mahremiyet Algıları Sempozyumu II (Ed: Y. ÜNAL, Y. B. Gündoğdu, Şevket Pekdemir ve Hasan Atsız), Ordu İlahiyat Vakfı Yayınları, Ordu, ss. 11-33.
• Vitell, Scott, J., Sınghapakdı, Anuson and Thomas, James (2001), “Consumer Ethics: An Application and Empirical Testing of the Hunt-Vitell Theory of Ethics”, The Journal of Consumer Marketing, Volume:2, Issue:18, pp. 153-178.
• We Are Social ve Hootsuite (2020), “Digital 2020: Global Overview Report”, Erişim adresi: https://wearesocial.com/blog/2020/01/digital-2020-3-8-billion-people-use-social-media, 15.02.2020.
• Yeniçıktı, Nagihan, T. (2017), “Sosyal Medya Facebook ve Twitter Motivasyonları”, Literatürk Academia Yayınevi, Konya.
• Yıldız, Muhammed (2017), “Postmodern İletişim Süreçleri ve Sanal Şöhret”, Middle Black Sea Journal of Communaciton Studies, Cilt:2, Sayı:1, ss. 16-23.