TÜKETİCİLERİN, HEDONİK VE FAYDACI TÜKETİM EĞİLİMLERİNİN DÜZENLEYİCİ ODAK KURAMIYLA BELİRLENMESİ

Yıl 2023, Cilt: 13 Sayı: 2, 1 - 27, 30.12.2023

Ahmet Acem

https://doi.org/10.47147/ksuiibf.1278510

Öz

Yönelimci odaklı tüketicilerin, hedonik yararı vurgulanan ürünlere yönelimli olduğu öne sürülürken, kaçınmacı odaklı tüketicilerin, faydacı yararı vurgulanan ürünlere yönelimli olduğu öne sürülmektedir. Düzenleyici odaklar kuramına göre bazı insanlar olumlu sonuçları olan durumlara yaklaşmaya ihtiyaç duyarken bazı insanlar da olumsuz sonuçları olan durumlardan kaçınmayı tercih etmektedir. Bireylerin hedonik ve faydacı satın alma eğilimlerinin düzenleyici odakları oluşturan yönelimci ve kaçınmacı odak gruplarına göre yapısal eşitlik modeliyle belirlenmeye çalışılmıştır. Analiz için gerekli olan veriler, kolayda örnekleme ile araştırmaya gönüllü katılan 1006 tüketiciyle yüz yüze anket yöntemiyle elde edilmiştir. Analiz sonuçlarına göre kaçınmacı odak boyutunun, faydacı algı boyutuna ve yönelimci odak boyutunun, hedonik algı boyutuna önemli ölçüde etkide bulunduğu tespit edilmiştir. Kaçınmacı odaklı tüketicilerin, bilindik ve kaliteli markalardan, yönelim odaklı tüketicilere göre daha fazla satın aldıkları gözlemlenmiştir. Yönelimci odağın pozitif yönlü olarak, kaçınmacı odağın ise negatif yönlü olarak, kaliteli alım boyutunda, istatistiki açıdan önemli bir etkide bulunduğu tespit edilmiştir. Hedonik değer algı boyutu, ekonomik ve kaliteli satın alma boyutlarını etkilemezken; faydacı değer algı boyutunun, ekonomik ve kaliteli satın alma eğilim boyutları üzerinde etkiye sahip olduğunu ifade etmek mümkündür.

Anahtar Kelimeler

düzenleyici odaklar kuramı, hedonik tüketim, faydacı tüketim

Kaynakça

• Ailawadi, Kusum. L., Neslin, Scott. A. and Gedenk K. (2001),“Pursuing the Value Conscious Consumer: Store Brands Versus National Brand Promotion”, Journal of Marketing, Volume 65, Issue1, pp. 71-89.
• Arnold, Mark. J., and Reynolds, Kristy. E. (2009), “Affect and Retail Shopping Behavior: Understanding the Role of Mood Regulation and Regulatory Focus”, Journal of Retailing, Volume 85, Issue 3, pp. 308-320.
• Atakan, Ş. Sinem (2016), “Düzenleyici Odaklar Ölçeklerinin Kavramsal ve Ampirik Olarak İncelenmesi”, Tüketici ve Tüketim Araştırmaları Dergisi, Cilt 8, Sayı1, 1-27.
• Avcılar, Mutlu Yüksel (2010), “Tüketici Temelli Perakendeci Değerinin Ölçümü: Adana İlinde Bir Araştırma”, Doktora Tezi, Niğde Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı.
• Avnet, Tamar and Higgins, E. Tory (2006), “How Regulatory Fit Affects Value in Consumer Choices and Opinions”, Journal of Marketing Research, Volume 43, Issue1, pp. 1-10.
• Bakewell, Cathy and Mitchell, Vincet-Wayne (2003), “Generation Y Female Consumer Decision-Making Styles”, International Journal of Retail and Distribution Management, Volume 31, Issue 2, pp. 95-106.
• Chandon, Pierre, Wansink, Brian and Laurent, Gilles (2000). A benefit congruency framework of sales promotion effectiveness. Journal of Marketing, Volume 64, Issue 4, pp. 65-81.
• Chernev, Alexander (2004), “Goal-Attribute Compatibility in Consumer Choice”, Journal of Consumer Psychology, Volume 14, Issue 1, pp. 141-150.
• Childers, Terry. L., Carr, Christoher L., Peck, Joann and Carsond, Stephen (2001), “Hedonic and Utilitarian Motivations for Online Retail Shopping Behavior”, Journal of Retailing, 77, pp. 511-535.
• Civelek, Mustafa Emre (2018), Yapısal Eşitlik Modellemesi Metodolojisi, Beta Yayınları, İstanbul.
• Crowe, Ellen and Higgins, E. Tory (1997), “Regulatory Focus and Strategic Inclinations: Promotion and Prevention in Decision-Making”, Organizational Behavior and Human Decision Processes, Volume 69, Issue 2, pp. 117-132.
• Dursun, Yunus ve Kocagöz, Elif (2015), “Yapısal Eşitlik Modellemesi ve Regresyon: Karşılaştırmalı Bir Analiz”, Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 35, ss. 1-17.
• Foerster, Jens, Higgins, E. Tory and Idson, Lorraine Chen (1998), “Approach and Avoidance Strength During Goal Attainment: Regulatory Focus and the “Goal Looms Larger” Effect”, Journal of Personality and Social Psychology, Volume 75, Issue 5, pp. 1115-1131.
• Herzenstein, Michal, Posavac, Steven S. and Brakus, J. Joško (2007), “Adoption of New and Really New Products: The Effects of Self-Regulation Systems and Risk Salience”, Journal of Marketing Research, Volume 44, Issue 2, pp. 251-260.
• Higgins, E. Tory (1997), “Beyond Pleasure and Pain”, American Psychologist, Volume 52, Issue 12, pp. 1280-1300.
• Higgins, E. Tory (2000), “Making a Good Decision: Value from Fit,” American Psychologist, 55, pp. 1217-1230.
• Higgins, E. Tory, Friedman, Ronald S., Harlow, Robert E., Idson, Lorraine Chen, Ayduk, Ozlem N. and Taylor, Amy (2001), “Achievement Orientations from Subjective Histories of Success: Promotion Pride Versus Prevention Pride”, European Journal of Social Psychology, Volume 31, Issue 1, pp. 3-23.
• Kale, Dipali (2018), “The impact of Utilitarian and Hedonic Value on Online Shopping Behavior (Unpublished)”, International Conference on Digital Innovation: Meeting the Business Challenges, pp. 263-270.
• Kirmani, Amna and Zhu, Rui (2007), “Vigilant Against Manipulation: The Effect of Regulatory Focus on the Use of Persuasion Knowledge”, Journal of Marketing Research, Volume 44, Issue 4, pp. 688-701.
• Kwok, Simon and Uncles, Mark (2015), “Sales Promotion Effectiveness: The İmpact of Consumer Differences at an Ethnic-Group Level”, Journal of Product & Brand Management, pp. 170-186.
• Lee, Hsiao-Ching, Liu, Shu-Fang and Cheng, Ya-Chung (2018), Positive or Negative? The İnfluence of Message Framing, Regulatory Focus, and Product Type”, International Journal of Communication,12, 789-805.
• Lockwood, Penelope, Jordan, Christian and Kunda, Ziva (2002), “Motivation by Positive or Negative Role Models: Regulatory Focus Determines Who Will Best İnspire Us”, Journal of Personality and Social Psychology, Volume 83, Issue 4, pp. 854-864.
• Mano, Haim and Oliver, Richard L. (1993), “Assessing the Dimensionality and Structure of the Consumption Experience: Evaluation, Eeling, and Satisfaction”, Journal of Consumer Research, Volume 20, Issue 3, pp. 451-466.
• Meyers-Levy, Joan and Maheswaran, Durairaj (1990), “Message Framing Effects on Product Judgments”, Advances in Consumer Research, 17, pp. 531-534.
• Osman, Syuhaily, Yin-Fah, Benjamin Chan and Foon, Yeoh Sok (2011), “Simulation of Sales Promotions Towards Buying Behavior Among University Students”, International Journal of Marketing Studies, Volume 3, Issue 3, pp. 78- 88.
• Oyman, Mine (2004), “Tüketicilerin Satış Tutundurma Etkinliklerine Yönelik Tutumları Ve Yarar Algılamaları”, Sosyal Bilimler Dergisi, 1, ss. 55-76.
• Pham, Michel Tuan and Chang, Hannah H. (2008), “Regulatory Focus and Regulatory Fit in Consumer Search and Consideration of Alternatives”, Advances in Consumer Research, 35, pp. 229-232.
• Pham, Michel Tuan and Higgins E. Tory (2005), Promotion and Prevention in Consumer Decision-Making: State of the Art And Theoretical Propositions, in Inside Consumption: Frontiers of Research on Consumer Motives, Goals, and Desires, S. Ratneshwar and David Glen Mick (ed.), London, UK:Routledge.
• Putra, Gusti Kurniah (2015), “Impact of Hedonic and Utilitrian Benit of Sales Promotion to Customer Loyalty in Retail İndustry in Indonesia (Case Study: Sogo Department Store Customers in Indonesia)”, E-Proceeding of Management, Volume 2, Issue 2, pp.1550-1555.
• Ramanathan, Suresh and Dhar, Sansaj K. (2010), “The Effect of Sales Promotions on the Size and Composition of the Shopping Basket: Regulatory Compatibility from Framing and Temporal Restrictions”, Journal of Marketing Research, Volume 47, Issue 3, pp. 542-552.
• Renwarin, Joseph M. (2019) “The Evaluation of Sales Promotion in Jakarta”, Retail Business, Jurnal Manajemen, 23, pp.191-206.
• Roy, Rajat ve Ng, Sharon (2012), “Regulatory Focus and Preference Reversal Between Hedonic and Utilitarian Consumption”, Journal of Consumer Behaviour, Volume 11, Issue 1, pp. 81-88.
• Ryan, Richard M. and Deci, Edward L. (2001), “On Happiness and Human Potentials: A Review of Research on Hedonic and Eudaimonic Well-Being”, Annual Review of Psychology, 52, pp. 141-66.
• Santini, Fernandode Oliveira, Sampaio, Cláudio Hoffmann, Perin, Marcelo Gattermann and Vieira, Valter Afonso (2015), “An Analysis of the İnfluence of Discount Sales Promotion in Consumer Buying İntent and the Moderating Effects of Attractivenes”, Revista de Administração (São Paulo), Volume 50, Issue 4.
• Schindler, Robert M. (1992), “A Coupon is More Than a Low Price: Evidence from a Shopping Simulation Study”, Psychology & Marketing, Volume 9, Issue 6, pp. 431-451.
• Schumacker, Randall E. and Lomax, Richard G. (2004), A Beginner’s Guide to Structural Equation Modeling, New Jersey: Taylor & Francis.
• Taber, Keith S. (2018), “The use of Cronbach’s Alpha When Developing and Reporting Research İnstruments in Science Education”, Res. Sci. Educ. 48, pp. 1273-1296.
• TUİK, 2019. Hane halkı tüketici dağılımları, http://www.tuik.gov.tr/UstMenu.do?metod=temelist(Erişim: 01.01.2020).
• Yalçındağ, Bilge ve Özkan, Türker (2015), “Düzenleme Odağı Ölçeği (DOÖ), Sebat ve Risk Alma Ölçeklerinin Türkçeye Uyarlanması ve DOÖ’nün Psikometrik Açıdan Değerlendirilmesi”, Türk Psikoloji Yazıları, Cilt 18, Sayı36, ss. 49-68.
• Yıldız, Doğan ve Uzunsakal, Ece (2018), “Alan Araştırmalarında Güvenilirlik Testlerinin Karşılaştırılması ve Tarımsal Veriler Üzerine Bir Uygulama”, Uygulamalı Sosyal Bilimler Dergisi, 1, ss. 15-28.