“Bålä Älişer” İsimli Eser Esasında Özbek Türkçesi ve Türkiye Türkçesi Arası “Yalancı Eş Değerlik” Üzerine Bir İnceleme

Yıl 2015, Cilt: 12 Sayı: 1, 114 - 126, 07.05.2015

Sadi Gedik , İsrafil Uçar

Öz

Türk dili var olageldiği tarihten itibaren gerek dil ilişkilerinden dolayı
gerek siyasî ve sosyal olaylardan dolayı çeşitli değişikliklere tanık olmuştur. Bu
değişikliklerden birisi de Türk dilinin lehçelere ayrılma meselesidir. Türk
dilinin lehçeleri arasında bazı özellikleriyle benzerlik gösteren sözcükler vardır.
Bu sözcüklerin bazıları hem yazım, hem okunuş hem de anlam itibariyle
örtüşmektedir. Bu tip sözcüklere “eş değerli” sözcükler denilmektedir. Bazı
sözcükler ise yazım ve söyleniş yönüyle birebir ortak veya benzer olsalar bile
anlamları birbirinden farklıdır. İşte bu tip sözcüklere “yalancı eş değerli
sözcükler” denmektedir.
Bu çalışmada, Sovyet-Şûra3 Özbek Edebiyatı sanatçılarından Åybek’in
“Bålä Älişer” isimli eserinde bulunan ve Türkiye Türkçesine göre yalancı eş
değerli olan sözcükler üzerine eserden ve ilgili sözlüklerden hareketle
incelemeler yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Türk Lehçeleri, Türkiye Türkçesi, Yalancı Eş Değerli Sözcükler, Özbek Türkçesi

Kaynakça

• Açık, Fatma (2007), Özbek Edebiyatı, Alp Yayınevi, Ankara.
• Akobirov S. F. vd. (1981), Ozbek Tilining İzoxli Lugati, Rus
• Dili Yayınları, Moskova.
• Aksan, Doğan (2007), Her Yönüyle Dil (Ana Çizgileriyle
• Dilbilim), 4. Baskı,Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
• Arnazarov, Seyitnazar (2004), Türkmen ve Türkçesinin Ortak Fiillerinin Anlam Bakımından Genel Bir Mukayesesi, 5. Uluslar Arası Türk Dili Kurultayı, 1. C., ss.193-220, TDK Yayınları, Ankara.
• Aybek, (1995), Bola Alisher, (Ed. Tolkın Alimov), Çolpan Noshriyoti, Toshkent.
• Boltayeva, İ. (2004), XX. Asır Ozbek Adabiyoti Tarixi, Okıtuvçi Noshriyoti, Toshkent.
• Ercilasun, Ahmet Bican (1997), Türk Dünyası Üzerine İncelemeler, İlâveli II. Baskı, Akçağ Yayınları, Ankara.
• Ercilasun, Ahmet Bican (1998), Türk Dünyası Üzerine İncelemeler, Akçağ Yayınları, Ankara.
• Ergönenç Akbaba, Dilek (2007), Nogay Türkçesi ve Türkiye Türkçesi Arasındaki Yalancı Eş Değerler, Bilig Dergisi, S:42,ss. 151-176.
• Ersoy, Fevzi (2007), Çuvaş Türkçesi ve Türkiye Türkçesinde Yalancı Eş Değerler, Türkbilig, S:14, ss. 60-68.
• İbrahimova, Rana (2013), II. Dünya Savaşı Yılları Özbek Edebiyatının Ölmez Siması Åybek, (Çev. Emek Üşenmez), Akademik Kitaplar Yayınevi, İstanbul.
• Kirişçioğlu, Fatih (2006), Türkmen Türkçesinden Türkiye Türkçesine Yapılan Aktarmalarda Karşılaşılan Bazı Problemler, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S:20, ss. 21-35
• Mahmudov, Nizameddin (1994), Ortak Kelimeler Ortak Anlamlar mı Demektir, A.Ü.Tömer Dil Dergisi, S.17, ss. 15-19.
• Mirvaliyev, Sobir (1993), Ozbek Adipleri, Fan Noshriyoti, Toshkent.
• Mirzayev, Sobir ve Shermuhammedov, Sobir (1993),Hozirgi Zomon Ozbek Adabiyoti Tarixi, Ozbekistan Noshriyoti, Toshkent.
• Özkan, Fatma (1999), Bugünkü Türk Lehçelerindeki İletişimi Zorlaştıran Kelimeler, Uluslar Arası Türk Dil Kurultayı, TDK Yayınları, Ankara.
• Resulov, Asker (Ağustos 1995), Akraba Diller ve Yalancı Eş Değerler Sorunu, Türk Dili S:524, ss. 916-924.
• Uğurlu, Mustafa (Güz 2000), Türk Lehçeleri Arasında Aktarma Meseleleri ve Abay Yolu Romanı, Bilig, S:15, ss. 59-79.
• Uğurlu, Mustafa (2004), Türk Lehçeleri Arasında Kelime Eş Değerliği. Bilig, S:29, ss. 31-37.
• Üşenmez, Emek (2013), Yeni Özbek Edebiyatı, Akçağ Yayınları, Ankara.
• Zal, Ünal (2009), Türk Lehçeleri Arasında Aktarma Meseleleri ve İki Ağaç Şiir Kitabı Üzerine, Gazi Türkiyat Dergisi, S:5, ss. 431- 455.