Denetçi Bağımsızlığına Yönelik Tehditler ve Koruma Önlemleri: Yeminli Mali Müşavirler Üzerine Bir Araştırma

Yıl 2017, Cilt: 14 Sayı: 2, 261 - 284, 31.10.2017

Cuma Ercan

Öz

Finansal tablolar
aracılığıyla sunulan bilgilere güven duyulmasını sağlayan temel mekanizma
bağımsız denetimdir. Ancak 2000’li yılların başında yaşanan muhasebe
skandalları denetime olan güveni sarsmış ve denetçi bağımsızlığını sorgulanır
hale getirmiştir. Bunun üzerine ABD ve bazı Avrupa ülkelerinde bağımsız
denetime yönelik çeşitli yasal düzenlemeler yapılmıştır. Bu düzenlemelerde, denetçi bağımsızlığına
yönelik tehditler ve bu tehditlere yönelik koruma önlemleri ayrıntılı olarak
açıklanmıştır. Bu gelişmelere paralel olarak ülkemizde de bazı kurumlar
tarafından çeşitli düzenlemeler yapılmıştır. Bu noktada denetçi bağımsızlığını
zedeleyen faktörlerin ve alınacak koruma önlemlerinin denetçiler tarafından
bilinmesi önem arz etmektedir. Onun için bu çalışmada, Yeminli Mali
Müşavirlerin (YMM) denetçi bağımsızlığı ile ilgili görüşleri araştırılmıştır. Araştırma
sonunda, denetim ücretinin müşteri tarafından ödenmesi, denetim firmaları
arasındaki rekabet, denetim firmalarının düşük ücretle müşteri kabul etmesi,
denetim firmasının işletme yönetimi tarafından seçilmesi gibi faktörlerin
denetçi bağımsızlığını zedeleyebileceği tespit edilmiştir. Ancak, denetçinin
müşteriye denetim dışı hizmetler sunmasının bağımsızlığı zedeleyeceği konusunda
YMM’lerin nötr oldukları görülmüştür. Diğer taraftan, YMM’lerin neredeyse
tamamına yakını denetçi raporlarına olan güvenin sağlanmasında en önemli faktörün
bağımsızlık olduğu, bağımsızlığın sağlanmasında ise en büyük sorumluluğun
denetçilere ait olduğu görüşündedirler. Ayrıca, YMM’lerin bazı kişisel
özellikleri ile denetçi bağımsızlığına yönelik algı düzeyleri arasında anlamlı
farklılık çıkmıştır. 

Anahtar Kelimeler

Denetçi bağımsızlığı, Tehditler, Önlemler

Kaynakça

• Allen, William, T. ve Siegel,Arthur (2002), “Threats and Safeguards in the Determination of Auditor Independence”, Washington University Law Review, Vol. 80, Issue 2, pp.518-543.
• Alleyne, Philmore, Alvin - Devonish, Dwayne - Alleyne, Peter (2006), "Perceptions of Auditor Independence in Barbados", Managerial Auditing Journal, Vol. 21, Issue: 6, pp.621-635.
• Arslan, Ahmet (2010), “Bağımsızlık ve Tarafsızlık Noktasından Denetim Mesleğinde Etik Kurallar Üzerine”, https://www.dunya.com/gundem/bagimsizlik-ve-tarafsizlik-noktasindan denetim-mesleginde-etik-kurallar-haberi-106335 (20.06.2017).
• Barbadillo, Emiliano Ruiz - Nieves Gomez Aguilar - Nieves Carrera (2009), "Audit Firm Rotation Enhance Auditor Independence Evidence From Spain", Auditing: A Journal of Practice and Theory, 28(1), pp. 113-135.
• Büyüköztürk, Şener (2011), Sosyal Bilimler İçin Veri Analizi El Kitabı, Pegem Akademi, Ankara.
• Comission (2002), “Comission Recommendation, Statutory Auditors’ Independence in the EU; A Set Fundamental Principles”, http://www.justice.gov.md/file/Centrul%20de%20armonizare%20a%20legislatiei/Baza%20de%20date/Materiale%202010/Legislatie/32002H0590-En.PDF (10.05.2017)
• Dandago, Isa Kabiru (2013), "Effects of Rotation on Auditor Independence and Quality of Audit Service in Malaysian Banking Industry", Issue in Social and Environmental and Accounting, (4), 95-110.
• Demir, Esra ve Çiftçi, Yavuz (2016), “Denetçi Bağımsızlığının Etik İlkeler Çerçevesinde İncelenmesi: Bir Denetim Firması Uygulaması”, KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 18 (31): ss. 88-97.
• Erdikler, Şaban (2003), “Bağımsız Denetimin Sahibi Kim?”, Dünya, 22.01.2003, Çarşamba.
• Erken, Hasan (2009), “Denetimde Bağımsızlık Kavramı”, Denetişim Dergisi, http://kidder.org.tr/wp-content/uploads/denetisim/1.%20SAYI.pdf (01.05.2017).
• Fearnley, Stella - Beattie, Vivien - Brandt, Richard (2005), “Auditor independence and audit risk: a reconceptualisation”, Journal of International Accounting Research 4(1): pp. 39-71.
• ICAEW, (2003), “Reviewing auditor independence”, http://www.icaew.com/-/media/corporate/files/technical/audit-and assurance/audit/guidance-for-audit-committees/reviewing-auditor-independence.ashx (15.05.2017).
• IIA (2011), Uluslararası İç Denetim Standartları, (https://global.theiia.org/translations/PublicDocuments/Standards_2011_Turkish.pdf (01.05.2017).
• IFAC (2006), “Code of Ethics for Professional Accountants”, https://www.ifac.org/system/files/publications/files/ifac-code-of-ethics-for.pdf (20.05.2017).
• KGK. (2012), Bağımsız Denetim Yönetmeliği, T.C. Resmi Gazete, 28509, 26 Aralık 2012.
• Sabbir, Ahmed (2008), “Auditor Independence:Threats and Safeguards”, http://www.icab.org.bd/images/stories/download/download/CPE%20Seminar%20paper_Sabbir%20Ahmed_09Mar08.pdf (10.05.2017). Salehi, Mahdi - Mansoury, Ali - Azary Zhila (2009), “Audit Independence and Expectation Gap: Empirical Evidences from Iran”, International Journal of Economics and Finance, Vol. 1, No. 1, pp. 165-174.
• SPK. (2006), Sermaye Piyasasında Bağımsız Denetim Standartları Hakkında Tebliğ, T. C. Resmi Gazete, 26196, 12 Haziran 2006.
• Uzay, Şaban (2004), “Türkiye’de Denetçi Bağımsızlığı”, www.iibf.erciyes.edu.tr/akademik/suzay/suzay_d1e.pdf (16.05.2017).
• Yıldırım, Murat (2005), “Uluslararası Son Gelişmeler Işığı Altında Denetçinin Bağımsızlığı, 3568 Sayılı Yasa ve Türkiye'deki Durum”, E-Yaklaşım Dergisi, Sayı:28.
• Wu, Huiying - Ying, Sammy, Xiaoyan (2016), “Realizing Auditor Independence in China: Insights from the Local Context”, Contemporary Management Research, Vol. 12, No. 2, pp. 245-272,
• http://www.gaziantepymmo.org/index.php?p=uye_bilgileri (01.04.201