27 Mayıs 1960 Darbesinin Maraş Yerel Basınındaki Yansımaları

Yıl 2018, 15 Temmuz ve Türkiye Demokrasisi Özel Sayısı, 135 - 174, 15.07.2018

Cengiz Şavkılı

Öz

Türk devlet geleneğinin
vazgeçilmez unsurlarından birisi olan ordu, siyasal hayat içinde daima aktif
bir rol oynamıştır. Osmanlı Devletinden Cumhuriyete uzanan çizgide ordunun
yönetim içinde aldığı rol, çok yönlü ve güçlü bir etkiye sahip olmuştur.
Siyasal krizler sırasında ülke kaderini etkileme ve yönlendirme konusunda
kendini bir görevli addeden ordunun, cumhuriyet dönemindeki ilk siyasi
müdahalesi, 27 Mayıs 1960 İhtilali olmuştur. Demokrat Partinin kuruluşu ve
rakip bir parti olarak iktidar yarışına girmesi ile beraber, Cumhuriyet
döneminin en sert mücadelesi de başlamıştı. 1950 seçimleri ile ilk defa muhalefet
kanadına geçen CHP ve yeni iktidar partisi DP arasındaki mücadele, meclis
sınırları dışına çıkarak, toplumsal bir sorun haline gelmişti. 1957
seçimlerinden de zaferle ayrılan DP, muhalefet ve basın üzerinde uyguladığı
baskının yanı sıra üniversite ve ordu üzerinde yaptığı değişikliklerle
tepkileri üzerine çekmişti. DP, CHP’yi sorgulamak amacıyla kurduğu Tahkikat
Komisyonunun anayasal bir temeli olmadığı konusunda sıklıkla uyarılmasına
karşın eleştirileri dikkate almamıştır. 27 Mayıs’ta ordunun hızlı ve etkili
müdahalesi ile iktidarına son verilen DP üye ve yöneticileri, ağır cezai
yaptırımlara maruz kalarak siyaset sahnesinden çekilmiştir. Türkiye ise
demokrasiden uzak, askerî bir idare gerçeği ile tanışmıştır.

Asker ve siyaset arasındaki
münasebetin ilk önemli örneği olan 27 Mayıs Darbesi, ülke siyaseti açısından
önemli sonuçlar doğurmuş ve toplum darbe gerçeği ile ilk kez karşılaşmıştır.
Ayrıca toplum, günümüzde de görülmesi mümkün olan yeni bir geleneğin
başlangıcına da şahit olmuştur. Bu darbenin bir taşra toplumundaki
yansımalarının incelendiği çalışmada temel alınan argümanlar, Maraş’taki
dönemin yerel basını olmuştur. Maraş’ta yayınlanan Demokrasiye Hizmet, Halk
Postası, Kahramanyurt ve Maraş’ın Sesi gazeteleri, darbe döneminin şartları ile
ilgili oldukça önemli veriler sunmaktadır. Sonuncusunu 15 Temmuz 2016 tarihinde
gördüğümüz darbe olgusu, toplumun demokratik yapısına kasteden toplumsal bir
gerçeklik olarak incelenmeye devam edilmesi gereken bir konudur. 

Anahtar Kelimeler

Ordu, Askeri Darbe, Halk, Maraş, , Yerel Gazete

Kaynakça

• AKKAYA, B., (2012). “ Türkiye’nin Nato Üyeliği ve Kore Savaşı”, Akademik Bakış Dergisi, Kırgızistan. ALBAYRAK, M., (2004). Türk Siyasi Tarihinde Demokrat Parti (1946-1960), Phoneix Yayınları, Ankara. AKTAŞ, M., (1998). 1950-1960 Demokrat Parti Dönemi Türk-Sovyet İlişkilerinde Amerika Faktörü, Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Üniversitesi, Uluslararası İlişkiler Anabilim Dalı, Ankara. ASLAN, E., (2014). Türkiye’nin İç Siyasetinde Demokrat Parti (1950-1960), Basılamamış Yüksek Lisans Tezi, Ahi Evran Üniversitesi. AYDEMİR, Şevket Süreyya, (1998). Menderes’in Dramı (1899-1960), Remzi Kitabevi, İstanbul. BAYBURT, Deniz, (2001). 27 Mayıs İhtilali’ni Hazırlayan Sebepler ve Tahkikat Komisyonu, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara. BULUT, S., (2009). “Üçüncü Dönem Demokrat Parti İktidarı (1957-1960): Siyasi Baskılar ve Tahkikat Komisyonu”, Akademik Bakış, Cilt: 2, Sayı: 4, Yaz. DURMUŞ, Enver, (1990). Yassıada’dan İmralı’ya, Boğaziçi Yayınları, İstanbul. EKER, A. A., (2007). İkinci Dünya Savaşı Sonrası Türk Dış Politikasındaki Gelişmeler ve Türkiye’nin Nato’ya Giriş Süreci (1945-1952), Yüksek Lisans Tezi, Kırıkkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kırıkkale. ERASLAN, Cezmi, (1988). “Türkiye’de Çok Partili Siyasi Hayatın Kurulmasında Bir Dönüm Noktası: 12 Temmuz (1947) Beyannamesi”, Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Ankara. MAMAN, Kamil, (2013). Tek Parti Devrinden 27 Mayıs İhtilaline Demokratlar DP’nin Kurucusu Anlatıyor, Timaş Yayınları, İstanbul. ÖZDAĞ, Ümit, (2006). Atatürk ve İnönü Dönemlerinde Ordu-Siyaset İlişkisi, Bilgeoğuz, İstanbul. ÖZDEMİR, Şevki, (1994). Askeri Darbeler Üzerine Sosyolojik Bir İnceleme ve Türkiye Örneği, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İzmir. SÖNMEZOĞLU, F., (1994). Türk Dış Politikasının Analizi, Der Yayınları, İstanbul. ŞAVKILI, Cengiz-AYDIN, Tülay, (2013). Tülay, “Atatürk Döneminde Bürokrasinin Yeniden Yapılandırılması”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Cilt: XXIX, Sayı: 87, Kasım. ŞAYLAN, Gencay, (1978). “Ordu ve Siyaset”, Armağan Kanun-u Esasi’nin 100. Yılı, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları No: 423, Sevinç Matbaası, Ankara. TANİLLİ, Server, (1988). Devlet ve Demokrasi, Anayasa Hukukuna Giriş, Say Yayınları. TAŞPINAR, Gül Tuba, (1996). 27 Mayıs 1960 Askeri Darbesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul. TEZİÇ, Erdoğan, (1976). 100 soruda Siyasi Partiler: Partilerin Hukuk Rejimi ve Türkiye’de Partiler, Gerçek Yayınevi. TİMUR, Taner, (1991). Türkiye’de Çok Partili Hayata Geçiş, İletişim Yayınları, İstanbul. TUNA, Taşkın, (2005). Adnan Menderes’in Günlüğü Siyasete Karışan Kan, Şule Yayınları, İstanbul. TUNCER, E., (2008). 1946 Seçimleri, TESAV, Ankara. TUNCER, E., (2010). 1950 Seçimleri, TESAV, Ankara. TUNCER, E., (2012). 1957 Seçimleri, TESAV, Ankara. TÜRK, H. S., (1969). “Türk Seçim Sisteminde Oy Hakkı”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt: 26, Sayı: 3-4. YILDIRMAZ, Sinan, (2004). “1950 Seçimleri ve Propaganda”, Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları Dergisi. WEBER, Max, (2010). Bürokrasi ve Otorite, Adres Yayınları, Ankara. Gazeteler: Demokrasiye Hizmet, Yıl: 13, No: 3787, 13 Temmuz 1960. Demokrasiye Hizmet, Yıl: 13, No: 3797, 24 Temmuz 1960. Demokrasiye Hizmet, Yıl: 10, No: 34- 2707, 13 Nisan 1960. Demokrasiye Hizmet, Yıl: 10, No: 34- 2709, 15 Nisan 1960. Demokrasiye Hizmet, Yıl: 10, No: 34- 2710, 16 Nisan 1960. Demokrasiye Hizmet, Yıl: 10, No: 34- 2721, 29 Nisan 1960. Demokrasiye Hizmet, Yıl: 10, No: 34-2745, 27 Mayıs 1960. Demokrasiye Hizmet, Yıl: 10, No: 34-2747, 29 Mayıs 1960. Demokrasiye Hizmet, Yıl: 10, No: 34-2748, 30 Mayıs 1960. Demokrasiye Hizmet, Yıl: 10, No: 34-2751, 3 Haziran 1960. Demokrasiye Hizmet, Yıl: 10, No: 34-2749, 1 Haziran 1960. Demokrasiye Hizmet, Yıl: 10, No: 34-2748, 30 Mayıs 1960. Demokrasiye Hizmet, Yıl: 10, No: 34-2750, 2 Haziran 1960. Demokrasiye Hizmet, Yıl: 10, No: 34-2746, 28 Mayıs 1960. Demokrasiye Hizmet, Yıl: 13, No: 3803, 31 Temmuz 1960. Demokrasiye Hizmet, Yıl: 13, No: 3788, 14 Temmuz 1960. Demokrasiye Hizmet, Yıl: 13, No: 3793-95, 20-22 Temmuz 1960. Demokrasiye Hizmet, Yıl: 13, No: 3812, 11 Ağustos 1960. Halk Postası, Yıl: 7, No: 1911, 29 Mayıs 1960. Halk Postası, Yıl: 7, No: 1919, 10 Haziran 1960. Halk Postası, Yıl: 7, No: 1915, 2 Haziran 1960. Halk Postası, Yıl: 7, No: 1916, 3 Haziran 1960. Halk Postası, Yıl: 7, No: 1912, 30 Mayıs 1960. Halk Postası, Yıl: 7, No: 1911, 29 Mayıs 1960. Halk Postası, Yıl: 7, No: 1925, 17 Haziran 1960. Halk Postası, Yıl: 7, No: 1995, 10 Eylül 1960. Halk Postası, Yıl: 7, No: 1912, 1 Haziran 1960. Halk Postası, Yıl: 7, No: 1916, 3 Haziran 1960. Halk Postası, Yıl: 7, No: 1912, 30 Mayıs 1960. Halk Postası, Yıl: 7, No: 1914, 1 Haziran 1960. Halk Postası, Yıl: 7, No: 1921, 13 Haziran 1960. Halk Postası, Yıl: 7, No: 1923, 15 Haziran 1960. Halk Postası, Yıl: 7, No: 1974, 16 Ağustos 1960. Halk Postası, Yıl: 7, No: 1917, 3 Haziran 1960. Halk Postası, Yıl: 7, No: 1971, 12 Ağustos 1960. Halk Postası, Yıl: 7, No: 1972, 13 Ağustos 1960. Halk Postası, Yıl: 7, No: 1990, 4 Eylül 1960. Kahramanyurt, Günlük Müstakil Siyasi Memleket Gazetesi, Yıl: 11, Sayı: 2975, 7 0cak 1960. Kahramanyurt, 7-20 Ocak; 1-26 Mart 1960 tarihli gazeteler. Kahramanyurt, Günlük Müstakil Siyasi Memleket Gazetesi, Yıl: 11, Sayı: 3018, 27 Şubat 1960. Kahramanyurt, Günlük Müstakil Siyasi Memleket Gazetesi, Yıl: 11, Sayı: 3001, 6 Şubat 1960. Kahramanyurt, Günlük Müstakil Siyasi Memleket Gazetesi, Yıl: 11, Sayı: 2989, 23 0cak 1960. Kahramanyurt, Günlük Müstakil Siyasi Memleket Gazetesi, Yıl: 11, Sayı: 2977, 9 0cak 1960. Kahramanyurt, Günlük Müstakil Siyasi Memleket Gazetesi, Yıl: 11, Sayı: 3092-3093, 28-30 Mayıs 1960. Kahramanyurt, Günlük Müstakil Siyasi Memleket Gazetesi, Yıl: 11, Sayı: 3046, 5 Nisan 1960. Kahramanyurt, Günlük Müstakil Siyasi Memleket Gazetesi, Yıl: 11, Sayı: 3098, 4 Haziran 1960. Kahramanyurt, Günlük Müstakil Siyasi Memleket Gazetesi, Yıl: 11, Sayı: 3102, 13 Haziran 1960. Kahramanyurt, Günlük Müstakil Siyasi Memleket Gazetesi, Yıl: 11, Sayı: 3102, 13 Haziran 1960. Kahramanyurt, Günlük Müstakil Siyasi Memleket Gazetesi, Yıl: 11, Sayı: 3378, 9 Eylül 1960. Kahramanyurt, Günlük Müstakil Siyasi Memleket Gazetesi, Yıl: 11, Sayı: 3096, 2 Haziran 1960. Kahramanyurt, Günlük Müstakil Siyasi Memleket Gazetesi, Yıl: 11, Sayı: 3105, 16 Haziran 1960. Kahramanyurt, Günlük Müstakil Siyasi Memleket Gazetesi, Yıl: 11, Sayı: 3357, 16 Ağustos 1960. Kahramanyurt, Günlük Müstakil Siyasi Memleket Gazetesi, Yıl: 11, Sayı: 3365, 25 Ağustos 1960. Kahramanyurt, Günlük Müstakil Siyasi Memleket Gazetesi, Yıl: 11, Sayı: 3373, 5 Eylül 1960. Kahramanyurt, Günlük Müstakil Siyasi Memleket Gazetesi, Yıl: 11, Sayı: 3109, 21 Haziran 1960. Kahramanyurt, Günlük Müstakil Siyasi Memleket Gazetesi, Yıl: 11, Sayı: 3386, 19 Eylül 1960. Maraş’ın Sesi, Günlük Siyasi Gazete, Yıl: 5, Sayı: 1219, 29 Haziran 1960. Vatan Cephesi’nde Maraş’ın Sesi, Yıl: 4, Sayı: 1116, 1-21 Ocak 1960. Maraş’ın Sesi, Günlük Siyasi Gazete, Yıl: 5, Sayı: 1219, 29 Haziran 1960. Maraş’ın Sesi, Günlük Siyasi Gazete, Yıl: 5, Sayı: 1228, 9 Temmuz 1960.