Ortaokul Türkçe Ders Kitaplarındaki “Erdemler” Temasında Yer Alan Metinlerde “Kök Değerler”

Yıl 2021, Cilt: 18 Sayı: 3, 1602 - 1627, 31.12.2021

Ömer Kemiksiz

https://doi.org/10.33437/ksusbd.727783

Cited By: 4

Öz

Bu araştırmanın amacı, ortaokul Türkçe ders kitaplarındaki “Erdemler” temasında yer alan metinleri içerdikleri kök değerler bakımından incelemektir. Nitel araştırma deseninde doküman incelemesiyle gerçekleştirilen araştırmanın örneklemini ortaokul Türkçe ders kitaplarında okuma ve serbest okuma metni şeklinde yer verilen 34 adet hikâye edici ve bilgilendirici metin oluşturmaktadır. Veriler, içerik analizi ile incelenmiş, 2018 Türkçe Dersi Öğretim Programı’ndaki 10 kök değerin (adalet, dostluk, dürüstlük, öz denetim, sabır, saygı, sevgi, sorumluluk, vatanseverlik, yardımseverlik) sınıf seviyelerine göre metinlerde ne sıklıkla işlendiği tespit edilmeye çalışılmıştır. Bulgular bölümünde kök değerlerin ders kitaplarındaki frekans ve yüzdeleri tablolar ve grafikler aracılığıyla sunulmuş, ilgili değeri örneklendiren cümlelere yer verilmiştir. Araştırmada elde edilen bulgulara göre, incelenen metinlerde kök değerlerin 578 kez işlendiği, sınıf seviyesi arttıkça metinlerdeki kök değer oranlarının arttığı belirlenmiştir. Yardımseverlik (f=119) ve sevgi (f=112) değerleri “Erdemler” temasındaki metinlerde en sık işlenen değerler olurken en az işlenen değerler ise sorumluluk (f=32), dürüstlük (f=26) ve adalet (f=10) şeklinde sıralanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Türkçe dersi, ders kitapları, metin, erdemler teması, kök değerler

Kaynakça

• Akay, İlkay (2018), “Ahmet Yılmaz Boyunağa’nın Çocuk Romanlarında Yer Alan Kök Değerler”, Turkish Studies, 13(28), ss. 1-30.
• Aktan, Osman ve Kılıç, Abdurrahman (2015), “Sosyal Bilgiler Öğretim Programındaki Değerleri 100 Temel Eserde Bulunan Değerlerin Destekleme Durumu”, Değerler Eğitimi Dergisi, 13(30), ss. 7-68.
• Aktan, Osman ve Padem, Serkan (2013), “İlköğretim 5. Sınıf Sosyal Bilgiler Ders Kitabında Kullanılan Okuma Metinlerinde Yer Alan Değerler”, Asya Öğretim Dergisi, 1(2), ss. 44-55.
• Aktepe, Vedat ve Yel, Selma (2009), “İlköğretim Öğretmenlerinin Değer Yargılarının Betimlenmesi: Kırşehir İli Örneği”, Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 7(3), ss. 607-622.
• Arseven, Ayla- Yolcu, Fırat- Kılıç, A. Şahin (2018), “Ortaokul 6, 7 ve 8. Sınıf Türkçe Ders Kitaplarındaki Metinlerin Değer Eğitimi Açısından İncelenmesi”, Karadeniz Araştırmaları Dergisi, 15(58), ss. 205-222.
• Balcı, Ali (2016), Sosyal Bilimlerde Araştırma- Yöntem, Teknik ve İlkeler, Pegem Yayınları, Ankara.
• Binyıl-Şahin, Neşe (2019), Sabahattin Ali’nin Eserlerinde Değerler Eğitimi. (Yüksek Lisans Tezi), Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Büyükalan-Filiz, Sevil ve Sel, Burcu (2018), “İnsan Hakları, Yurttaşlık Ve Demokrasi Ders Kitabında Yer Alan Değerlerin İncelenmesi”, Asya Öğretim Dergisi, 6(2), ss. 1-17.
• Çapoğlu, Erhan ve Okur, Alpaslan (2015), “Ortaokul 8. Sınıf Türkçe Ders Kitaplarındaki Şiirlerde Yer Alan Değerler”, Sakarya University Journal of Education, 5(3), ss. 90-104.
• Demir, Neslihan (2019), Değerler Eğitimi Açısından Necip Fazıl Kısakürek’e Ait “Çile” Adlı Eserde Kök Değerlerin İncelenmesi, (Yüksek Lisans Tezi), Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Demirhan-İşcan, Canay (2019), Değerler Eğitiminde Temel Kavramlar. A. F. Ersoy ve P. Ünüvar (Ed.), Karakter ve Değerler Eğitimi içinde (ss. 31-50), Anı Yayıncılık, Ankara.
• Deniz, Kemalettin ve Karagöl, Efecan (2018), “Değerler Eğitimi Açısından Ortaokul Türkçe Ders Kitapları”, Karaelmas Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(2), ss. 244-255.
• Direkci, Bekir (2019), “Değerler Eğitimi Bağlamında Hızır Bin Yakub’un Cevâhirü’l-Me’ânî Adlı Eserinin İncelenmesi”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 45, ss. 179-192.
• Doğan, Bahar ve Gülüşen, Ayşe (2011), “Türkçe Ders Kitaplarındaki (6–8) Metinlerin Değerler Bakımından İncelenmesi”, Kilis 7 Aralık Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1(2), ss. 75-102.
• Eken, Neticeyi Tayyibe ve Öksüz, Halil İbrahim (2019), “İlkokul (1-4) Türkçe Ders Kitaplarındaki Hikâye Edici Metinlerin Türkçe Dersi Öğretim Programındaki Kök Değerler Bakımından İncelenmesi”, Ana Dili Eğitimi Dergisi, 7(2), ss. 384-401.
• Eker, Cevat ve Erdoğan, Dilara (2019), “Değerler Eğitimi Açısından Rıfat Ilgaz’a Ait ‘Halime Kaptan’ Adlı Eserin İncelenmesi”, Uluslararası Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(20), ss. 48-55.
• Ekinci-Çelikpazu, Esra ve Aktaş, Elif (2011), “MEB 6, 7 ve 8. Sınıf Türkçe Ders Kitaplarında Yer Alan Metinlerin Değer İletimi Açısından İncelenmesi”, Turkish Studies, 6(2), ss. 413-424.
• Ekiz, Durmuş (2015), Bilimsel Araştırma Yöntemleri, Anı Yayıncılık, Ankara.
• Emiroğlu, Bekir (2017), “Değerler Eğitiminin Gençlerin Sağlıklı Sosyalleşmelerine Etkisi”, International Journal of Eurasion and Culture, 3, ss. 115-126.
• Ergül-Özkul, Zehra (2019), Haldun Taner’in Öykülerinde Tespit Edilen Değerlerin Türkçe Öğretim Programı’nda (1-8. Sınıf) Yer Alan Kök Değerlerle Uyumu, (Yüksek Lisans Tezi), Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Muğla.
• Eskimen, Ayşe Derya (2018), “2018 Yılı Türk Dili ve Edebiyatı Dersi Öğretim Programı ve 9.-10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitaplarında Yer Alan Değerler”, The Journal of Academic Social Science Studies, 66, ss. 51-67.
• Gülşen, Celal (2017), “Öğretmen Adaylarının Bireysel Değerler Yönetimi Hakkındaki Görüşleri”, Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11, ss. 57-71.
• Güner, Berrin (2019), Türkçe Eğitimi Açısından Nurettin Topçu’nun Eserlerinde Değer Eğitimi Unsurları, (Yüksek Lisans Tezi), Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kırıkkale.
• Gürbüz, Sait ve Şahin, Faruk (2019), Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri, Seçkin Yayıncılık, Ankara.
• Gürgil, Fitnat- Kılcan, Bahadır- Kılıçoğlu, Gökçe - Kurtoğlu, Fatma Süreyya (2019), “Hünkâr Hacı Bektaş Velî Velayetnamesi’nin Kök Değerler Açısından İncelenmesi”, Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 8(1), ss. 446-461.
• Güven, Semra ve Yıldırım, Nilay (2019), “Ortaokul Beşinci Sınıf Türkçe Ders Kitabındaki Okuma Metinlerinin Değerler Açısından İncelenmesi”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 12(66), ss. 813-827.
• Güzel-Candan, Dilek ve Ergen, Gürkan (2014), “3. Sınıf Hayat Bilgisi Ders Kitaplarının Temel Evrensel Değerleri İçermesi Bakımından İncelenmesi”, Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1), ss. 134-161.
• Hatay-Uçar, Filiz (2019), İlkokul Hayat Bilgisi Ve Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarında Değerler Eğitimi, (Yüksek Lisans Tezi), Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Hatay.
• Işıkoğlu, Deniz (2019), “Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretimi C1 Ders Kitaplarında Hedef Kültüre Yönelik Metinlerde Değerler”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 64, ss. 553-562.
• Karababa, Ali (2014), Kuramsal Temelde Değer. B. Dilmaç ve H. H. Bircan (Ed.), Değerler ve Değerler Psikolojisi içinde (ss. 1-20), Pegem Yayınları, Ankara.
• Kardaş, Mehmet Nuri ve Cemal, Seda (2017), “Değerler Eğitimi ve Türkçe Öğretiminde Değer Eğitimi Üzerine Yapılan Araştırmalara İlişkin Kaynakça Denemesi”, Karadeniz Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(16), ss. 383-412.
• Kasap, Nuran (2019), Bekir Yıldız'ın Çocuk Kitaplarının Değerler Eğitimi Açısından İncelenmesi, (Yüksek Lisans Tezi), İnönü Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Malatya.
• Kızıltepe, Zeynep (2015), İçerik Analizi, F. N. Seggie ve Y. Bayyurt (Ed.), Nitel Araştırma-Yöntem, Teknik, Analiz ve Yaklaşımları içinde (ss. 253-266), Anı Yayıncılık, Ankara.
• Kurt, Özgün (2019), 6-10 Yaş Çocuk Öykü Kitaplarının MEB 2018 Hayat Bilgisi Öğretim Programında Bulunan Değerler Yönünden İncelenmesi, (Yüksek Lisans Tezi), Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Kurtoğlu, Fatma Süreyya (2019), “Kök Değerler Açısından Hacı Bektaş Velî’nin Eserleri”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 89, ss. 55-70.
• MEB (2006), Türkçe Dersi (6, 7, 8. Sınıflar) Öğretim Programı, MEB Yayınları, Ankara.
• MEB (2015), Türkçe Dersi Öğretim Programı, MEB Yayınları, Ankara.
• MEB (2017), “Müfredatta Yenileme ve Değişiklik Çalışmalarımız Üzerine”, https://ttkb.meb.gov.tr (27.12.2019)
• MEB (2019), Türkçe Dersi Öğretim Programı (İlkokul ve Ortaokul 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. Sınıflar). MEB Yayınları, Ankara.
• Murat, Mualla- Doğan, Şeyma- Öner, Rumman Emine (2019), “Afacanlar Sınıfı Animasyon Filmi Ve Kök Değerler”, International Social Sciences Studies Journal, 5(46), ss. 5542-5563.
• Mutlu, Hasan Hüseyin ve Dinç, Sinem (2019), “6. Sınıf Türkçe Ders Kitabı’nda Yer Alan Temalardaki Metinlerin Kök Değerlerle İlişkisi”, Ana Dili Eğitimi Dergisi, 7(4), ss. 1048-1062.
• Nalçacı, Ahmet (2019), Değer Eğitiminde Aile, Çevre ve Okul. S. Z. Genç ve A. Beldağ (Ed.), Karakter ve Değer Eğitimi içinde (ss. 189-206). Pegem Yayınları, Ankara.
• Oktay, Metin (2019), “Muallim Naci’nin ‘Ömer’in Çocukluğu’ Adlı Eserinde Kök Değerler”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 12(66), ss. 161-173.
• Özay-Köse, Esra ve Gül, Şeyda (2020), “Ortaöğretim 9. ve 10. Sınıf Biyoloji Ders Kitaplarında Yer Alan Değerler”, İBAD Sosyal Bilimler Dergisi, 6, ss. 35-45.
• Özbay, Murat (2002), “Kültür Aktarımı Açısından Türkçe Öğretimi”, Türk Dili, 602, ss. 112-120.
• Özbay, Murat ve Karakuş-Tayşi, Esra (2011), “Dede Korkut Hikâyeleri’nin Türkçe Öğretimi ve Değer Aktarımı Açısından Önemi”, Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi, 1(1), ss. 21 - 31.
• Özer, Fatih (2019), Saftirik Greg’in Günlüğü Serisinin Değerler Bağlamında İncelenmesi, (Yüksek Lisans Tezi), Kütahya Dumlupınar Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Kütahya.
• Öztürk, Talip ve Özkan, Zeynep Sude (2018), “Hayat Bilgisi Ders Kitaplarındaki Metin ve Görsellerin Değerler Açısından İncelenmesi”, Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi, 6(1), ss. 172-204.
• Pilav, Salim ve Erdoğan, Şirin (2016), “Ortaokul Türkçe Ders Kitaplarındaki Bilgilendirici Metinlerin Değer İletimi Açısından İncelenmesi”, Millî Eğitim Dergisi, 45(210), ss. 351-371.
• Sallabaş, Muhammed Eyyüp (2012), “Ömer Seyfettin Hikâyelerinin Türkçe Öğretiminde Değer Aktarımı Bakımından İncelenmesi”, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(18), ss.59- 68.
• Sapsağlam, Özkan (2016), Okul Öncesi Dönemde Karakter ve Değerler Eğitimi: Teoriden Uygulamaya, Pegem Yayınları, Ankara.
• Solak, Murat ve Yaylı, Derya (2009), “İlköğretim İkinci Kademe Türkçe Ders Kitaplarının Türler Açısından İncelenmesi”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2(9), ss. 444-453.
• Susar-Kırmızı, Fatma (2014), “4. Sınıf Türkçe Ders Kitabı Metinlerinde Yer Alan Değerler”, Değerler Eğitimi Dergisi, 12(27), ss. 217-259.
• Şahin, Ömer ve Başgül, Murat (2018), “Ortaokul Matematik Ders Kitaplarında Sosyal Değerler”, Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 34, ss. 90-104.
• Şahin, Seda (2019), Türkçe Dersi Öğretim Programı’nda Yer Alan Kök Değerler Açısından Rafadan Tayfa Çizgi Filminin İncelenmesi, (Yüksek Lisans Tezi), Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Bolu.
• Şen, Ülker (2008), “Altıncı Sınıf Türkçe Ders Kitaplarındaki Metinlerin İlettiği Değerler Açısından İncelenmesi”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 1(5), ss. 763-779.
• Şentürk, Şener- Duran, Volkan- Binay, Esma (2019), “İlköğretim Türkçe Eğitim Programında Kök Değerlerin İncelenmesi”, Turkish Studies, 14(4), ss. 1697-1716.
• Taner-Duman, Mine (2019), Değerler Eğitimi Ve Söz Varlığı Açısından Bektaşi Fıkraları, (Yüksek Lisans Tezi), İnönü Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Malatya.
• Tezcan, Mahmut (2018), Değerler Eğitimi- Sosyolojik Yaklaşım, Anı Yayıncılık, Ankara.
• Toz, Hıfzı ve Ağaoğlu, Hatice Dilşad (2019), “Bahaeddin Özkişi’nin Romanlarında Öne Çıkan Değerler”, International Journal of Language Academy, 7(3), ss. 1-21.
• Türkben, Tuncay (2019), “Türkçe Ders Kitaplarındaki Metinlerin İlettiği Değerler Açısından İncelenmesi”, Ana Dili Eğitimi Dergisi, 7(3), ss. 508-526.
• Ulusoy, Kadir (2019), Karakter Değerler ve Ahlak Eğitimi, Pegem Yayınları, Ankara.
• Ulusoy, Kadir ve Arslan, Ali (2016), Değerli Bir Kavram Olarak Değer ve Değerler Eğitimi, R. Turan ve K. Ulusoy (Ed.), Farklı Yönleriyle Değerler Eğitimi içinde (ss. 1-16), Pegem Yayınları, Ankara.
• Ulusoy, Kadir ve Dilmaç, Bülent (2016), Değerler Eğitimi, Pegem Yayınları, Ankara.
• Yaman, Havva- Taflan, Selma- Çolak, Sanem (2009), “İlköğretim İkinci Kademe Türkçe Ders Kitaplarında Yer Alan Değerler”, Değerler Eğitimi Dergisi, 7(18), ss. 107-120.
• Yılar, Rabia (2016), “İlettiği Değerler Açısından İlkokul Türkçe Ders Kitaplarındaki Metinler Üzerinde İncelemeler”, Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(2), 490-506.
• Yıldırım, Ali ve Şimşek, Hasan (2016), Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri, Seçkin Yayıncılık, Ankara.
• Yılmaz, Görkem (2019), Uygurca Öyküleyici Metinlerde (Çatik) Yer Alan Değerlerin Türkçe Öğretim Programına Göre Değerlendirilmesi, (Yüksek Lisans Tezi), İnönü Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Malatya.
• Yumuş, Seval (2017), Orhan Kemal’in Romanlarında Sosyal Değerler, (Yüksek Lisans Tezi), Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa.