Türkiye için Turizm Kaynaklı EKC Hipotezinin Test Edilmesi

Yıl 2022, Cilt: 19 Sayı: 1, 352 - 362, 30.04.2022

Esra Canpolat Gökçe , Fatma Kızılkaya

https://doi.org/10.33437/ksusbd.875357

Cited By: 5

Öz

Ülkelerin ekonomik büyümesi için önemli bir faktör olan turizmin, ekonomik, sosyal, çevresel birçok zararlı etkileri de bulunmaktadır. Turizmin gelişmesi, enerji tüketiminde artışa yol açmakta ve ayrıca turizm büyümesini etkileyebilecek çevresel bozulmalara neden olabilmektedir. Değişen iklim koşulları ile başa çıkmak ve turizmin çevre üzerindeki etkisini azaltmak için uygun politikaların uygulaması gerekmektedir. Bu nedenle, turizm bağlamında karbondioksit ( ) emisyonları, enerji tüketimi ve ekonomik büyüme arasındaki etkileşim hakkında daha fazla bilgi edinmek oldukça önemlidir.
Çevre kirliliği ile gelir artışı arasındaki ilişki çevresel kuznets eğrisi (EKC) hipotezi ile ifade edilmektedir. Bu hipoteze göre çevre kirlilik düzeyi ile gelir düzeyi arasında ters U şeklinde bir ilişki bulunmaktadır. Çevre kirlilik düzeyi gelir düzeyi ile birlikte önce artmakta daha sonra gelir yükseldikçe çevreyi koruma isteği artarak kirlilik düzeyi azaltılmaya çalışılmaktadır. Bu çalışma, Türkiye için 1965-2019 dönemi yıllık verileri kullanılarak turizm kaynaklı EKC hipotezinin geçerliliğini sınamayı amaçlamaktadır. Çalışmada kullanılan değişkenlerin birim kök içerip içermedikleri ADF ve Enders ve Lee (2012) tarafından geliştirilen Fourier ADF birim kök testi kullanılarak sınanmıştır. Birim kök testi sonucuna göre ele alınan tüm değişkenler birinci farklarında durağan bulunmuştur. Ardından emisyonu, enerji tüketimi, ekonomik büyüme ve turizm geliri arasındaki eşbütünleşme ilişkisi RALS Engle-Granger eşbütünleşme testi kullanılarak incelenmiştir. Yapılan analiz sonucunda incelenen değişkenler arasında uzun dönemli bir denge ilişkisinin olduğu görülmüştür. Uzun dönem katsayıları ise CCR tahmin yöntemi ile elde edilmiştir. Analiz sonucunda, turizm kaynaklı EKC hipotezinin geçerli olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Turizm gelirleri, enerji tüketimi, reel gayri safi yurtiçi hasıla ve emisyonları arasındaki ilişki göz önüne alındığında, Türkiye’nin sürdürülebilir turizme daha fazla önem vermesi gerektiği söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

Turizm, Ekonomik Büyüme, EKC hipotezi, RALS Engle Granger Eşbütünleşme Testi

Kaynakça

• Anser, Muhammad Khalid - Yousaf, Zahid - Nassani, Abdelmohsen. A.- Abro, Muhammad Moinuddin Qazi - Zaman, Khalid (2020), “International tourism, social distribution, and environmental Kuznets curve: evidence from a panel of G-7 countries”, Environmental Science and Pollution Research, 27(3), ss. 2707-2720.
• Azam, Muhammad - Alam, Md, Mahmudul - Hafeez, Muhammad Haroon (2018), “Effect of tourism on environmental pollution: Further evidence from Malaysia, Singapore and Thailand”, Journal of cleaner production, 190, ss. 330-338.
• De Vita, Glauco - Katircioglu, Salih - Altinay, Levent- Fethi, Sami - Mercan, Mehmet (2015), “Revisiting the environmental Kuznets curve hypothesis in a tourism development context”, Environmental Science and Pollution Research, 22(21), ss. 16652-16663.
• Dogan, Eyup ve Aslan, Alper (2017), “Exploring the relationship among emissions, real GDP, energy consumption and tourism in the EU and candidate countries: Evidence from panel models robust to heterogeneity and cross-sectional dependence”, Renewable and Sustainable Energy Reviews, 77, ss. 239-245.
• Enders, Walter ve Lee, Junsoo (2012), “The flexible Fourier form and Dickey-Fuller type unit root tests”, Economics Letters, 117, ss. 196-199.
• Engle, Robert, F.- Granger, C. W. (1987), “Co-integration and Error Correction: Representation, Estimation, and Testing”, Econometrica: Journal of the Econometric Society, 55(2), ss. 251-276.
• Gao, Jing - Xu, Wen - Zhang, Lei (2019), “Tourism, economic growth, and tourism-induced EKC hypothesis: evidence from the Mediterranean region”, Empirical Economics, ss. 1-23.
• Im, Kyung, So ve Schmidt, Peter (2008), “More Efficient Estimation under Non-normality When Higher Moments Do Not Depend on the Regressors, Using Residual-augmented Least Squares”, Journal of Econometrics, 144, ss. 219–233.
• Katircioglu, Salih, Turan - Feridun, Mete - Kilinc, Ceyhun (2014), “Estimating tourism-induced energy consumption and emissions: The case of Cyprus”, Renewable and Sustainable Energy Reviews, 29, ss. 634-640.
• Katircioğlu, Salih, Turan (2014), “Testing the tourism-induced EKC hypothesis: The case of Singapore”, Economic Modelling, 41, ss.383-391.
• Kaya, Levent (2020), “Türkiye’de Tüketici Güven Endeksi ile Döviz Kuru Arasındaki İlişki: Fourier Fnksiyonları Yaklaşımı”, Finans Ekonomi ve Sosyal Araştırmaları Dergisi, 5,4, ss. 2602-2486.
• Lee, Hyejin - Lee, Junsoo - Im, Kyungso (2015), “More Powerful Cointegration Tests with Non-Normal Errors”, Studies in Nonlinear Dynamics ve Econometrics, 19(4), ss. 397-413.
• Mowforth, Martin-Munt, Ian (2015), Tourism and sustainability: Development, globalisation and new tourism in the third world, Routledge.
• Murshed, Murshed - Nurmakhanova, Mira - Elheddad, Mohamed - Ahmed, Rizwan (2020), “Value addition in the services sector and its heterogeneous impacts on CO 2 emissions: revisiting the EKC hypothesis for the OPEC using panel spatial estimation techniques”, Environmental Science and Pollution Research, 27(31), ss. 38951-38973.
• PARK, Joon Y. (1992), “Canonical Cointegrating Regressions”, Econometrica, 60(1), ss. 119 – 143.
• Phillips, Peter C. B. ve Hansen, Bruce E. (1990), “Statistical Inference In Instrumental Variables Regression With I(1) Processes”, The Review of Economic Studies, 57(1), ss. 99 – 125.
• T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yatırım İşletmeler Genel Müdürlüğü (2020). Turizm İstatistikleri Kitapçığı Ocak- Eylül, https://yigm.ktb.gov.tr/TR-9851/turizm-istatistikleri.html
• Usman, Muhammad - Kousar, Rakhshanda - Makhdum, Muhammad, Sohail, Amjad (2020), “The role of financial development, tourism, and energy utilization in environmental deficit: evidence from 20 highest emitting economies”, Environmental Science and Pollution Research, 27(34), ss. 42980-42995.
• Yılancı, Veli ve Aydın, Mücahit (2018), “Türkiye’de Kadın Okullaşmasının Ekonomik Büyüme Üzerindeki Etkisi: RALS-EG Eşbütünleşme Testi Yaklaşımı”, UİİİD-IJEAS, Prof. Dr. Harun Terzi Özel Sayısı, ss. 101-112.
• Zhang, Lei ve Gao, Jing (2016), “Exploring the effects of international tourism on China's economic growth, energy consumption and environmental pollution: Evidence from a regional panel analysis”, Renewable and Sustainable Energy Reviews, 53, ss. 225-234.