Kültürel İktidar Ve Sinema: Vizontele Filmi Serisinde Kültürel İktidar Fragmanları

Yıl 2023, Cilt: 20 Sayı: 1, 244 - 257, 30.04.2023

İlhami Aydın , Zeynep Elif Tunç

https://doi.org/10.33437/ksusbd.1142269

Öz

Bu çalışma, son zamanlarda sıkça tartışılan kültürel iktidar kavramına farklı bir sosyolojik perspektiften bakmak için ele alınmıştır. Kültürel iktidar kavramı, kültür ve iktidar kavramlarından bağımsız olmadığı gibi bütünüyle de iki kavramın birleşimi anlamına da gelmemektedir. Kültürel iktidarın ise kültür endüstrisiyle arasında anlamsal bir ilişkinin var olduğu düşünülmektedir çünkü kültür endüstrisi; kültürel, sosyal ve toplumsal alana etki etmektedir ve kültürel iktidarın inşasında önemli bir rol oynamaktadır. Özellikle kültürel iktidarın topluma yansıma biçimleri olan sanat, edebiyat, müzik, tiyatro, resim ve sinema kültürün taşıyıcısı niteliğindedirler ve ‘poetik’ ya da “meşru beğeniyi” imgeleyerek ve görsel ve işitsel hafızalara hitap ederek, toplumsal hafızanın retrospektif kayıtlarını oluşturmaktadırlar. Bu nedenle sinemanın, kültürün endüstrileşmesine olan etkisi ve buna bağlı olarak da kültürel iktidarın var olmasına olan katkısı nedeniyle Türk sinemasının kanonu niteliğinde olduğu düşünülen Vizontele ve Vizontele Tuuba filmleri seçilmiştir ve eleştirel söylem tekniği ile analiz edilecektirler. Bu filmlerin seçilme nedeni ise Türkiye siyaset yelpazesinde yer alan ‘sağ’ ve ‘sol’ ideolojik fragmanlara filmde yer verilmiş olmasıdır. Filmlerin geçtiği yılların (1970 ve 1980’li yıllar), kültürel iktidar kavramının ortaya çıkışı ile aynı zamana denk gelmesi, o yıllarda yaşanan sosyal ve toplumsal olayların, kavramın mihenk taşını oluşturması ise bu iki filmin seçilmesinin diğer bir önemli nedenidir. Çalışmanın amacı ise temel önermesi olan “kültürel iktidarın var olduğu” yargısının somutlaşmasında, sinemanın etkisinin ne ölçüde olduğu ile topluma yansıtılan (hiper) gerçekliğin ne olduğunu ve kültürel iktidarın kendi söylemsel hakikatını nasıl inşa ettiğini anlamaktır.

Anahtar Kelimeler

Kültür, İktidar, Kültür Endüstrisi, Kültürel İktidar, Sinema.

Kaynakça

• Adorno, T. W. (2014). Kültür Endüstrisi - Kültür Yönetimi. (N. Ü. Mustafa Tüzel, Çev.) İstanbul: İletişim Yayınları.
• Alatlı, A. (2021). Suç Ortağı Hollywood. İstanbul: Turkuvaz Kitap.
• Althusser, L. (2014). İdeoloji ve Devletin İdeolojik Aygıtları. İstanbul: İthaki Yayın.
• Baker, U. (2020). Beyin Ekran. İstanbul: İletişim.
• Baudrillard, J. (2013). Tüketim Toplumu. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Berkes, N. (2018). Türkiye'de Çağdaşlaşma. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Bloom, H. (2018). Batı Kanonu. (Ç. P. Mull, Çev.) İstanbul: İthaki.
• Bourdieu, P. (2016). Sosyoloji Meseleleri. (B. U. Filiz Öztürk, Çev.) Ankara: Heretik Yayınları.
• Bourdieu, P. (2021). Ayrım: Beğeni Yargısının Toplumsal Eleştirisi. (D. Fırat, & G. Berkkurt, Çev.) Ankara: Nika Yayınevi.
• Bourdieu, P., & Passeron, J. C. (2015). Yeniden Üretim: Eğitim Sistemine İlişkin Bir Teorinin İlkeleri. (L. Ü. Aslı Sümer, Çev.) Ankara: Heretik Yayınları.
• Çağlar, İ. (2017). “Ah Şu Kültürel İktidar”. SETA.
• Çil, H. (2020). Kültürel İktidar: Kavramlar, Kuramlar ve Tartışmalar. Sosyoloji Divanı: Kültürel İktidar(15), 11-34.
• Çil, H. (2022). Medya ve Din Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi (Mediad).
• Çolak, Y. (2017). Türkiye'de Kültürel İktidarın Kuruluşu 1923-1945. Ankara: Liberte Yayınları.
• Dellaloğlu, B. F. (2018). İkondan Kanona: Ahmet Hamdi Tanpınar'ın Türkiye Macerası. İ. Şahin, & J. Rentzsch içinde, Tanpınar'ın Saklı Dünyası: Arayışlar - Keşifler - Yorumlar (s. 28-50). Ankara: Doğubatı Yayınları.
• Dellaloğlu, B. F. (2020). Poetik ve Politik: Bir kültürel Çalışmalar Ansiklopedisi. İstanbul: Timaş Yayınları. Diken, B., & Laustsen, C. B. (2019). Filmlerle Sosyoloji. İstanbul: Metis Yayınları.
• Eagleton, T. (2016). Kültür Yorumları. (Ö. Çelik, Çev.) İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Gürbilek, N. (2020). Vitrinde Yaşamak 1980'lerin Kültürel İklimi. İstanbul: Metis Yayınları.
• Karpat, K. (2014). Türk Demokrasi Tarihi. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Mannheim, K. (2018). Georg Lukacs'ın 'Roman Kuramı' Kitabına Eleştri Yazısı. K. Mannheim içinde, Bilgi Sosyolojisi (M. Çetinkaya, Çev., s. 7-12). İstanbul: Pinhan Yayınları.
• Mardin, Ş. (2015). Türk Modernleşmesi. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Mardin, Ş. (2018). Türkiye, İslam ve Sekülarizm. İstanbul: İletişim.
• Russell, B. (2021). İktidar. (M. Ergin, Çev.) İstanbul: Cem Yayınevi.
• S.Herman, E., & Chomsky, N. (2012). Rızanın İmalatı: Kitle Medyasının Ekonomi Politiği. (E. Abadoğlu, Çev.) İstanbul: BGST. Schmitt, C. (2012). Siyasal Kavramı. (E. Göztepe, Çev.) İstanbul: Metis Yayınları.
• Swartz, D. (2013). Kültür ve İktidar: Pierre Bourdieu'nün Sosyolojisi. (E. Gen, Çev.) İstanbul: İletişim Yayınları.
• Toprak, Z. (2021). Cumhuriyet ve Anropoloji. İstanbul: Türkiye İş Bankası.
• URL1. (2017, 05 28). Cumhurbaşkanı Erdoğan: 'Sosyal ve kültürel iktidarımız konusunda sıkıntılarımız var'. 01 19, 2022 tarihinde Hürriyet.com: https://www.hurriyet.com.tr/gundem/cumhurbaskani-erdogan-sosyal-ve-kulturel-iktidarimiz-konusunda-sikintilarimiz-var-40472482 adresinden alındı
• Wayne, M. (2017). Politik Film Üçüncü Sinemanın Diyalektiği. İstanbul: Yordam Kitap.
• Williams, R. (2018). Anahtar Sözcükler. (S. Kılıç, Çev.) İstanbul: İletişim Yayınları.
• Yerlikaya, T. (2017). “Merkez Çevre Siyasetinin Dönüşümü ve Yeni Arayışlar”. SETA.
• Yıldırım, E. (2015, 12 06). Kültürel İktidar ve Elitlerin Savaşı. Yeni Şafak. adresinden alındı
• Yıldırım, E. (2018). Kültür Savaşlarından Kültürel İktidara: Türkiye'nin Yeni Kültürü. İstanbul: Pınar Yayınları.