0-6 Yaş Çocuğu Olan Ebeveynlerin Toplumsal Cinsiyet Rollerine İlişkin Tutum Ölçeği’nin Geliştirilmesi: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması

Yıl 2023, Cilt: 20 Sayı: 1, 131 - 142, 30.04.2023

Birgül Çiçek , Sibel Erkal

https://doi.org/10.33437/ksusbd.1145409

Öz

Bu çalışma, 0-6 yaş çocuğu olan ebeveynlerin ev içi faaliyetler ile çocuk bakımı ve yetiştirilmesi faaliyetlerinin gerçekleştirilmesinde toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin tutumlarını belirlemeye yönelik ölçek geliştirmek amacıyla planlanmış ve yürütülmüştür. Çalışmaya Ankara’nın Çankaya, Etimesgut ve Sincan merkez ilçelerinde ikamet eden, evli, tüm çocukları 0-6 yaş grubunda olan ve çocuk/çocuklarının herhangi bir özel gereksinimi bulunmayan farklı sosyo-ekonomik düzeyde 419 ebeveyn katılmıştır. Çalışmaya başlamadan önce Hacettepe Üniversitesi Etik Komisyonu’ndan çalışmanın yürütülebilmesi için 25 Mayıs 2021 tarihinde yapılan toplantıda E-35853172-300-00001593212 sayılı etik kurul izni alınmıştır. Veriler elde edildikten sonra istatistiksel analizler için SPSS v.23.0 ve SPSS AMOS Graphics v23.0 programları kullanılmıştır. Sonuç olarak, 0-6 yaş çocuğu olan ebeveynlerin ev içi faaliyetler ile çocuk bakımı ve yetiştirilmesi faaliyetlerinin gerçekleştirilmesinde toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin tutumlarını belirlemek amacıyla, “Eşitlikçi” (α= 0,819), “Geleneksel” (α= 0,737) ve “Ebeveynlik Rolleri” (α= 0,564) olmak üzere 3 alt boyuttan ve 16 maddeden oluşan “0-6 Yaş Çocuğu Olan Ebeveynlerin Toplumsal Cinsiyet Rollerine İlişkin Tutum Ölçeği” (α=0,750) geliştirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Toplumsal cinsiyet rolleri ölçeği, eşitlikçi tutum, 0-6 yaş çocuğu olan ebeveynler, ev içi faaliyetler, çocuk bakımı.

Developing of Attitude Scale on Gender Roles of Parents with 0-6 Year Old Children: Validity and Reliability Study

Öz

The planning and carrying out of this study were done to develop a scale for determining the attitudes of parents with 0-6-year-old children towards gender roles in performing household chores and child care and upbringing activities. Four hundred nineteen parents from different socio-economic levels, residing in Çankaya, Etimesgut, and Sincan central districts of Ankara, married, with all children in the 0-6 age group and whose child/children do not have any special needs, participated in the study. Before starting the study, the research ethics committee approval numbered E-35853172-300-00001593212 was obtained from the Hacettepe University Ethics Committee at the meeting held on May 25, 2021, to conduct the research. After obtaining the data, SPSS v.23.0 and SPSS AMOS Graphics v23.0 programs were used for statistical analysis. As a result, in order to determine the attitudes of parents with children aged 0-6 regarding gender roles in performing domestic activities, child care, and upbringing; The “Attitude Scale on Gender Roles of Parents with 0-6 Years-Old Children” (α=0,750) consisting of 3 sub-dimensions (“Egalitarian,” (α=0,819) “Traditional” (α=0,737) and “Parenting roles”) (α= 0,564) and 16 items was developed.

Anahtar Kelimeler

Gender roles scale, egalitarian attitudes, parents with 0-6 year old children, domestic activities, child care.

Kaynakça

• Alpar, R. (2011). Uygulamalı çok değişkenli istatistiksel yöntemler. Detay Yayıncılık.
• Alpar, R. (2012). Uygulamalı istatistik ve geçerlik-güvenirlik. Detay Yayıncılık.
• Altınova, H. & Duyan, V. (2013). Toplumsal Cinsiyet Algısı Ölçeğinin geçerlik güvenirlik çalışması. Toplum ve Sosyal Hizmet, 24(2), 9-22.
• Akın, A. & Uğur, E. (2014). Aile Rol Performansı Ölçeğinin Türkçeye uyarlanması, geçerlik ve güvenirlik çalışması. Uluslararası Aile Çocuk ve Eğitim Dergisi, 4(2), 125-133.
• Ardıç, A. & Seray, O. (2019). Anne-Baba Tükenmişlik Ölçeğinin psikometrik özelliklerinin belirlenmesi. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 20(2), 619-632. DOI: 10.17679/inuefd.531692
• Bakioğlu, F. & Türküm, A.S. (2019). Toplumsal Cinsiyet Rolleri Ölçeği’nin Türkçe’ye uyarlaması: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Kastamonu Education Journal, 27(2), 717-725. doi:10.24106/kefdergi.2697
• Bayar, Ö., Haskan Avcı, Ö. & Koç, M. (2018). Erkek Toplumsal Cinsiyet Rolü Stresi Ölçeği’nin (ETCRSÖ) geliştirilmesi: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Fakültesi Dergisi, 18(1), 57-76.
• Bayer, A. (2018). Ailede yaşanan anlaşmazlıklar ve çözüm önerileri. Journal of Social and Theological Studies, 1(2), 215-234.
• Belsky, J., Lerner, R.M. & Spanier, G.B. (1984). The child in the family. Addison-Wesley/Addison Wesley Longman.
• Canatan, K. (2016). Türk ailesinin tarihsel gelişimi. Kadir Canatan & Ergun Yıldırım (eds.). Aile sosyolojisi, (ss. 97-119) içinde. Açılım Kitabevi.
• Derebaşı, I. (2004). Evlilik Doyumu Ölçeği'nin (MSI-R) madde-cevap kuramına dayalı olarak psikometrik özelliklerinin incelenmesi ve adaptasyon çalışması [Yayımlanmamış doktora tezi]. Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Duvall, E.M. (1957). Family development. J. B. Lippincott & Co.
• Duvall, E.M. (1958). Implications for education through the family life cycle. Marriage and Family Living, 20(4), 334-343.
• Duvall, E.M. (1972). The family coordinator. National Council on Family Relations, 21(3), 331-333.
• Gazioğlu-İşmen, A.E. (2017). Aile yaşam döngüsü. Haluk Yavuzer (ed.) Evlilik okulu, (ss.29-47) içinde, Remzi Kitabevi.
• Giddens, A. (2013). Sosyoloji kısa fakat eleştirel bir giriş. Siyasal Kitabevi.
• Gül, G. (2017). Aile ve evlilik kurumu. Haluk Yavuzer (ed.) Evlilik okulu, (ss.20-28) içinde Remzi Kitabevi.
• Güven, S. (1991). Aile yaşam dönemleri ve özelliklerinin ev idaresi ilkeleri yönünden incelenmesi [Yayımlanmamış doktora tezi]. Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
• Golijani-Moghaddam, N. (2014). Applying family life cycle concepts in psychological practice with children and young people. Applied Psychological Research Journal (APRJ), 2, 26-33.
• Hair, J.F.Jr., Black, W.C., Babin, B.J., Anderson, R.E. & Tatham, R.L. (2005). Multivariate data analysis. Pearson.
• Hu, L.T. & Bentler, P.M. (1999). Cutoff criteria for fit indexes in covariance structural analysis: Conventional criteria versus new alternatives. Structural Equation Modeling: A Multidisciplinary Journal, 6(1), 1-55. DOI: 10.1080/10705519909540118
• International Social Survey Programme [ISSP] (2012). Family and changing gender roles IV - ZA No. 5900. https://www.gesis.org/en/issp/modules/issp-modules-by-topic/family-and-changing-gender-roles/2012.
• Kılıçaslan, A. (2017). Ebeveynliğe geçiş. Haluk Yavuzer (ed.) Evlilik okulu, (ss.149-163) içinde Remzi Kitabevi.
• Koç, M., Avcı-Haskan, Ö. & Bayar, Ö. (2017). Kadın Toplumsal Cinsiyet Rolü Stresi Ölçeği’nin (KTCRSÖ) geliştirilmesi: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 41, 284-297.
• Köksal, B. & İlhan, T. (2018). Evlilik Rol Beklentileri Ölçeğinin geliştirilmesi. Ege Journal of Education, 19(1), 300-319.
• Kuzgun, Y. & Sevim, S. (2004). The relationship between attitudes towards women’s work roles and religious tendency. Ankara University Journal of Faculty of Educational Sciences (JFES), 37(1), 14-27. DOI: 10.1501/Egifak_0000000088
• Lawrence, E., Eldridge, K.A. & Christensen, A. (1998). The enhancement of traditional behavioral couples therapy: Consideration of individual factors and dyadic development. Clinical Psychology Review, 18(6), 745-764.
• Lower, L.M. (2005). Couples with young children. Michele Harway (ed.) Handbook of Couples Therapy. John Wiley & Sons Incorporated.
• Mc Cubin, H.I. (1990). Marital and family satisfaction families: What makes them work. Sage Publition.
• McGoldrick, M. & Carter, E.A. (1982). The family life cycle. In F. Walsh (ed.), Normal family processes (pp. 167–195). Guilford Press.
• Meydan, C.H. & Şeşen, H. (2011). Yapısal eşitlik modellemesi AMOS uygulamaları. Detay Yayıncılık.
• Nunnally, J.C. (1978). Psychometric theory. McGraw Hill.
• Özdemir, Ş., Torlak, Ö. & Vatandaş, C. (2013). Aile yaşam döngüsü ve tüketim. Sekam Yayınları.
• Özgüven, İ.E. (2010). Ailede iletişim ve yaşam. Pdrem Yayınları.
• Özkardeş- Güngörmüş, O. (2018). Baba olmak. Haluk Yavuzer (ed.). Ana baba okulu, (ss.128-141) içinde. Remzi Kitabevi.
• Sayın, Ö. (1990). Aile sosyolojisi: Ailenin toplumdaki yeri. Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Selman, A. (2017). Dindarlığın aile yaşam döngüsü süreçlerine etkisi (Batı Akdeniz Örneği) [Yayımlanmamış doktora tezi]. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Selman, A. (2019). Aile yaşam döngüsü ölçeği geliştirme çalışması: Eşlerin farklı döngülerdeki tutum ve davranışları üzerine bir araştırma. Türkiye Mesleki ve Sosyal Bilimler Dergisi, 1(1), 32-42.
• Şencan, H. (2005). Sosyal ve davranışsal ölçümlerde güvenilirlik ve geçerlilik. Seçkin Yayınevi.
• T.C. Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı [AÇSHB] (2020). 23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı’nın 100. yılına özel çocuk bülteni. Çocuk Hizmetleri Genel Müdürlüğü. https://www.aile.gov.tr/media/44228/23nisan-cocuk-bulteni.pdf.
• T.C. Başbakanlık Aile ve Sosyal Araştırmalar Genel Müdürlüğü. (2011). Türkiye’de ailelerin eğitim ihtiyaçları. Net Ofset.
• Tabachnick B.G. & Fidel, L.S. (2001). Using multivariate statistics. Allyn & Bacon, Inc.
• Tavşancıl, E. (2005). Tutumların ölçülmesi ve Spss ile veri analizi. Nobel Akademik Yayıncılık.
• Telsiz, M. (1983). İlk çocuğun aileye girmesiyle genç çiftlerin karşilaştiklari sorunların ev idaresi ve aile ekonomisi açısından incelenmesi [Yayımlanmamış doktora tezi]. Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
• Turan, N. (1992). Sosyal kişisel çalışma: Birey ve aile için sosyal hizmet. MN Ofset.
• Uçan, G. & Baydur, H. (2016). Türk Erkeklerinde Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Tutumu Ölçeği'nin geçerlik ve güvenirlik çalışması. International Journal of Social Science, 47, 289-308.
• Ünalan, T. (1988). Türkiye’de çekirdek aileler. Nüfusbilim Dergisi, 10, 51-62.
• Vatandaş, C. (2007). Toplumsal cinsiyet ve cinsiyet rollerinin algılanışı. Sosyoloji Konferansları, 35 (13 Eylül 2011), 29-56.
• Yan, S.M. & Zhou, Y.W. (2016) Research of work-family balance based on family life cycle. Open Journal of Social Sciences, 4, 218-224.
• Yavuz, Y. (2015). Aile yaşam döngüsünün 4. ve 5. evresindeki evli bireylerin stresle baş etme tarzlari ve evlilik uyumlarının karşılaştırılması Yayımlanmamış [Yüksek Lisans Tezi]. Fatih Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Yavuzer, H. (2018). Ana-baba ve çocuk. Remzi Kitabevi.
• Yazıcıoğlu, Y. (2012). Aile ve yaşam döngüsü. Bahaddin Acat (ed). Aile içi uyumlu iletişim içinde. T.C Anadolu Üniversitesi Yayını No: 2688, Açıköğretim Fakültesi Yayını No: 1654.
• Yelegen, G., Karataş, Y., Eren Bana, P. & Ünal, M. (2022). Erkeğe Yönelik Toplumsal Cinsiyet Rolleri Tutum Ölçeğinin geliştirilmesi, Sosyal Araştırmalar ve Yönetim Dergisi, 1, 73-88. https://doi.org/10.35375/sayod.1018381
• Zeyneloğlu, S. & Terzioğlu, F. (2011). Toplumsal Cinsiyet Rolleri Tutum Ölçeğinin geliştirilmesi ve psikometrik özellikleri. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 40, 409-420.