Millî Mücadele’nin Çukurova Havalisinde Kadın ve Çocuklar

Yıl 2023, Cilt: 20 Sayı: 1, 258 - 276, 30.04.2023

Cengiz Şavkılı , Oğuz Köseler

https://doi.org/10.33437/ksusbd.1221086

Öz

Bir var olma savaşı olan Türk Millî Mücadelesinin kazanılmasında pek çok etken rol oynamıştır. Dolayısıyla Millî Mücadele’yi doğru anlamak için o dönemdeki kadın ve çocukların da faaliyetlerinin bilinmesi gerekir. Bu sebeple, bu aktörlerin rol aldığı hadiselerin somut örneklerle ortaya konulması son derece önemlidir. Kadın ve çocukların bilfiil yer aldığı bu dönemdeki aksiyonlara bakıldığında, cephede aktif rol almalarının yanı sıra derneklerde ve mitinglerde de yer aldıkları görülmektedir. Bu çalışmanın maksadı; Çukurova ölçeğinde kadın ve çocukların hem cephe gerisinde hem de cephede üstlendiği rolleri ve yürüttüğü faaliyetleri tespit etmektir. Buradan hareketle söz konusu bölgede pek çok kadın ve çocuk kahramanlar vatanın kurtuluşu için ciddi manada gayret göstermişlerdir. Böylece Çukurova’daki kadın ve çocukların, milli bilinç ve sorumluluk altında verdiği bağımsızlık mücadelesi yeni kurulacak Türk Devleti’nin başarısında da önemli bir süreç olmuştur. Tüm bu süreçte pay sahibi olan kadın ve çocuklar geniş bir kaynak taramasıyla tespit edilmeye çalışılmıştır. Döneme ait arşiv belgeleri, gazeteler, hatıralar ve araştırma inceleme eserleri çalışmanın hazırlanması noktasında faydalanılan kaynaklardan bazılarıdır.

Anahtar Kelimeler

Millî Mücadele, Çukurova, Kadın ve Çocuklar.

Women and Children in the Cukurova Region of the Turkish National Struggle

Öz

Many factors played a role in the victory of the Turkish National Struggle, which is a war of existence. Therefore, to understand the National Struggle correctly, it is necessary to know the activities of women and children during that period. For this reason, it is extremely important to present the events in which these actors took part with concrete examples. Considering the actions in this period, in which women and children were actively involved, they took an active role in the front and participated in associations and rallies. The purpose of this study; is to determine the roles and activities carried out by women and children both behind the front and at the front at the scale of Cukurova. From this point of view, many women and child heroes in the region in question have made serious efforts for the liberation of the homeland. Thus, the independence struggle of women and children in Cukurova under national consciousness and responsibility has been an important process in the success of the newly established Turkish State. The women and children who have a share in this whole process have been tried to be determined through a wide literature review. Archival documents of the period, newspapers, memoirs and research studies are some of the sources used in the preparation of the study.

Anahtar Kelimeler

Millî Mücadele, Çukurova, Kadın ve Çocuklar.

Kaynakça

• Arıkoğlu, D. (1961), Hatıralarım, Tan Gazetesi Matbaası.
• Arif, M. (1992), Anadolu İnkılabı, Arba Yayınları.
• Armaoğlu, F. (2004), 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi, Alkım Yayınevi.
• Babalık, (2 Temmuz 1337).
• Baykal, Ö. (2019), Fotoğraflar Üzerinden Millî Mücadele’de Türk Kadını, [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi], Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü.
• BOA. HR. SYS. 2544-17/10-12, 13, 15
• Cebesoy, F, A. (1953), Millî Mücadele Hatıraları, Vatan Neşriyatı.
• Cumhuriyet, (4 Mayıs 1936), Sayı: 4299.
• Çaka, C. (1948), Tarih Boyunca Harp ve Kadın, As. Fb. Basımevi.
• Çelik, K. (1999), Millî Mücadele’de Adana ve Havalisi (1918-1922), Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Çiftçi, A. (2009), Millî Mücadele Döneminde Mersin ve Havalisinde İz Bırakanlar, Bizim Grup Basımevi.
• Delikoca, Y. (2010), Çukurova Kahramanları, Ekrem Matbaası.
• Dinçer, N, A. (1983), Rahime Onbaşı, Hançer Matbaası.
• Ener, K. (1996), Çukurova’da Kurtuluş Savaşı’nda Adana Cephesi, T.C Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Erarslan, Z, Y. (2017), Kurtuluş Savaşı’nın Çocuk Kahramanları, KAMUTÜRK, Sayı: 22.
• Ertan, F, T. ve Diğerleri. (Ed: Yusuf Delikoca), (2011), Millî Mücadele’de Pozantı ve Pozantı Kongresi, Ankara Dizgievi.
• Gök, G. (2019), Millî Mücadele Döneminde Saimbeyli (Haçin), [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi], Aksaray Üniversitesi.
• Güllü, E, R. (2017), Millî Mücadele’de Güney Cephesinde Kılıç Ali Bey’in Faaliyetleri, Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 16, Sayı: 2.
• Gürel, R. (1972), Rahime Hatun, Emel Matbaacılık.
• Harp Tarihi Vesikaları Dergisi (1997), Sayı: 103, Belge No: 2864.
• Harp Tarihi Vesikaları Dergisi, (1955), Sayı: 14, Belge No: 372.
• Hatipoğlu, S. (2001), Türk-Fransız Mücadelesi (Orta Toros Geçitleri, 1915-1921), Atatürk Araştırma Merkezi.
• Hatipoğlu, S. (2006), Çukurova’da Ermeni Mezalimi, Hatay Folklor Araştırmaları Derneği.
• http://cezmyurtsever-saimbeylitarihi.blogspot.com/2010/09/melek-hanim-agidi.html (Son erişim tarihi: 26.10.2022).
• Jaeschk, G. (1986), Kurtuluş Savaşı ile İlgili İngiliz Belgeleri, (Çev: Cemal Köprülü), Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Köstüklü, N. (1997), Millî Mücadele’de Türk Çocukları ve Bir Destan, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Sayı: 37.
• Kurnaz, Ş. (1991), Cumhuriyet Öncesinde Türk Kadını (1839-1923), T.C. Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu.
• Kuvayı Millîye Komutanı Tekelioğlu Sinan Bey’in Günlüğü, (2012), Genelkurmay Basımevi.
• Kütük, A. (2013), Kurtuluş Savaşı’nda Yukarı Çukurova, [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi], Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi.
• Mısıroğlu, A. (1976), Kuvayı Millîye’nin Kadın Kahramanları, Sebil Yayınevi.
• Millî Mücadele’de ve Cumhuriyet’in İlk Yıllarında Kadınlarımız, (1998), T.C Millî Savunma Bakanlığı.
• Önder, R, A. (1991), Cebeli Bereket Sancağı ve Rahime Hatun, I. Uluslararası Karacaoğlan ve Çukurova Halk Kültürü Sempozyumu, Adana.
• Payaslı, V. (2016), Osmaniye’de Kuvayı Millîye’nin Teşkilatlanması, Stratejik Kalkınmada Kent Değerleri Sempozyumu: Osmaniye, 2016.
• Payaslı, V. (2017), Fransız İşgalinde Osmaniye (Cebel-i Bereket) ve Rahime Hatun Üzerine Bir Değerlendirme, Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı: 61.
• Saral H ve Saral, T. (1970), Vatan Nasıl Kurtarıldı, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Sarıhan, Z. (2006), Kurtuluş Savaşı Kadınları, Cumhuriyet Kadınları Derneği.
• Sevük, H, İ. (2002), Yurttan Yazılar, T.C Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Solak, S. (2013), Bir Çukurovalı Kahraman: Rahime, Taş Medrese Yayınları.
• Sonyel, R, S. (1972), Yeni Belgelerin Işığı Altında Ermeni Tehcirleri, Belleten, C.XXXVI, Ankara.
• Şalvuz, İ, F. (2002), Kurtuluş Savaşı’nda Kahraman Çukurovalılar (Adana, Tarsus, Mersinliler), (Günümüz Türkçesine Çeviren: Halil Atılgan), T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Şavkılı, C. (2022), Adana’nın Düşman İşgalinden Kurtuluşu ve Kurtuluş Bayramı Kutlamalarının Basına Yansımaları (1922-1938), Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 24, Sayı: 1.
• Şıvgın, H. (1988), Mustafa Kemal’in Maraş’ın Kurtuluşu İçin Faaliyetleri, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Cilt: IV, Sayı: 61.
• Taha Toros Kişisel Arşivi, https://openaccess.marmara.edu.tr/items/6425f076-5cfc-4184-895a-eadf38d16541 (Son erişim tarihi: 19.10.2022).
• Tansel, A, F. (1988), İstiklal Harbinde Mücahit Kadınlarımız, Atatürk Kültür Merkezi Yayını.
• Tansel, S. (1991), Mondros’tan Mudanya’ya Kadar, Cilt: 1, MEB Yayınları.
• TBMM Zabıt Ceridesi, Devre: II, C. 25, TBMM Matbaası.
• Tercüman-ı Hakikat, (23 Eylül 1921), Sayı:3921.
• Topaloğlu ve Yurtsever, Kozanlı Milli Mücahit Halil Topaloğlu’nun Hatıraları, Ekrem Ofset Matbaacılık.
• Toros, T. (2001), Kurtuluş Savaşı’nda Çukurova, T.C Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Tufan, O. (1998), Osman Tufan Paşa’nın Kurtuluş Savaşı Hatıraları, Arma Yayınları.
• Türk İstiklal Harbi Güney Cephesi IV Cilt, (2009), Genelkurmay Başkanlığı Basımevi.
• Türk İstiklal Harbi Güney Cephesi IV Cilt. (1966), Genelkurmay Başkanlığı Basımevi.
• Türk İstiklal Harbi: Mondros Mütarekesi ve Tatbikatı. (1992), I Cilt, Genelkurmay Başkanlığı Basımevi.
• Uğurluay, C, B. (2019), Millî Mücadele’de Türk Kadını ve Çukurovalı Kadınlar, [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi], Kütahya Dumlupınar Üniversitesi.
• Uyanıker, F. (2009), Millî Mücadele’de Türk Kadını, Genelkurmay Başkanlığı Basımevi, Ankara.
• Yeni Adana, (1 Mayıs 1953), Sayı: 8377.
• Yeni Adana, (26 Mayıs 1953), Sayı: 8397.
• Yeni Adana, (27 Mayıs 1953), Sayı: 8398.
• Yeni Adana, (29 Nisan 1953), Sayı: 8375.
• Yeni Adana, (30 Nisan 1953), Sayı: 8376.
• Yeni Adana, (4 Mayıs 1953), Sayı: 8378.
• Yeni Adana, (5 Mayıs 1953), Sayı: 8379.
• Yeni Adana, (5 Ocak 1934), Sayı: 3515.
• Yeni Adana, (7 Ocak 1934), Sayı: 3516.
• Yıldırım, C. (2015), Millî Mücadele Döneminde Mersin (1918-1922), Mersin Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları.
• Yorulmaz, Ş. (2005), Çukurova’da Kuvayı Millîye Yapılanmasının Temel Özellikleri, Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Yıl: 18, Sayı: 35-36.
• Yurtsever, C. (2003), Kamavorlar: Fransa’nın Çukurova’yı İşgali ve Katliamlar, ÇukurovalıYayınları.
• Yurtsever, C. (2005), Anaların Gözyaşları: Anadolu ve Çukurova’da İsyan, Göç, Sürgün ve Katliamlar,Çukurova Stratejik Araştırmalar Merkezi.
• Yurtsever, C. (2010), Haçin: Bir Yangının Külleri, Çukurovalı Yayınları.
• Yurtsever, C. (2012), Osmaniye Kahramanlar ve Yiğitler Diyarı, Ekrem Matbaa.
• Yurtsever, C. (2018), Atatürk ve Çukurova Kahramanları, Çukurovalı Yayınları.