Kıbrıs ve Batı Trakya Davalarında İki Doktor İki Lider: Dr. Fazıl Küçük - Dr. Sadık Ahmet

Yıl 2023, Cilt: 20 Sayı: 3, 934 - 948, 31.12.2023

Derya Çakıcı

https://doi.org/10.33437/ksusbd.1267460

Öz

Kıbrıs Adası 1571 yılında Osmanlı Devleti tarafından fethedilmiş ve 307 yıl boyunca Türk hâkimiyetinde kalmıştır. 1878’de geçici olarak adaya sahip olan İngiltere, 1923 Lozan Barış Antlaşması ile birlikte resmi olarak adanın egemenliğini ele geçirmiştir. İngiltere, sömürgesi haline getirdiği Kıbrıs’a 1960 yılında bağımsızlık vermiştir. Çalışmanın diğer ayağını oluşturan Batı Trakya ise 1913 Balkan Savaşı ile Bulgaristan’ın hâkimiyetine verilmiş ancak Lozan Barış Antlaşması’yla hukuki olarak Yunanistan’a bırakılmıştır. Tarihsel perspektiften bakıldığında, Türklere yurt olmuş bu iki bölgenin benzer bir siyasi geçmişe sahip olduğunu söylemek mümkündür. Bahsi geçen iki bölgede yaşayan ve meslekleri hekimlik olan iki lider Dr. Fazıl Küçük ve Dr. Sadık Ahmet, Kıbrıs ve Batı Trakya’da yaşayan Türklerin hak ve hukuklarını savunmak amacıyla bir mücadeleye girişmişlerdir. Dr. Fazıl Küçük Kıbrıs Türklerini azınlık statüsüne düşürmeden kimliklerini ve varlıklarını korumaya çalışırken, Dr. Sadık Ahmet de Batı Trakya Türklerinin Lozan Barış Antlaşması ile belirlenen azınlık haklarını korumaya ve Türk kimliğini her türlü yok sayma tehlikesine karşı ayakta tutmaya çalışmıştır. Bu çalışmada, Dr. Fazıl Küçük ve Dr. Sadık Ahmet’in gerek mesleklerinin sağladığı avantaj ile içerisinde yaşadıkları Türk toplumunu bir arada tutabilme becerileri gerekse Kıbrıs ve Batı Trakya’da yaşayan Türklerin hak ve hukuklarını savunabilme ve koruyabilme açısından izledikleri yol ve ortaya koydukları mücadele tarzları incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Dr. Fazıl Küçük, Kıbrıs, Dr. Sadık Ahmet, Batı Trakya

Two Doctors And Two Leaders In The Cases Of Cyprus And Western Thrace: Dr. Fazıl Kucuk - Dr. Sadik Ahme

Öz

Cyprus was conquered by the Ottoman Empire in 1571 and remained under Turkish rule for 307 years. Britain, who temporarily owned the island in 1878, officially seized the sovereignty of the island with the 1923 Lausanne Peace Treaty. Britain gave independence to Cyprus, which it had colonized, in 1960. Western Thrace, which constitutes the other pillar of the study, was given to Bulgaria in the 1913 Balkan War, but legally left to Greece with the Lausanne Peace Treaty. From a historical perspective, it is possible to say that these two regions, which have been home to the Turks, have a similar political history. Two leaders who live in the two mentioned regions and whose professions are medicine, Dr. Fazil Kucuk and Dr. Sadik Ahmet embarked on a struggle to defend the rights and laws of the Turks living in Cyprus and Western Thrace. While Dr. Fazil Kucuk tried to protect the identity and existence of the Turkish Cypriots without reducing them to minority status, Dr. Sadik Ahmet tried to protect the minority rights determined by the Lausanne Peace Treaty and to keep the Turkish identity alive against any threat of ignoring it. In this study, Dr. Fazil Kucuk and Dr. Sadik Ahmet’s ability to hold together the Turkish society they live in with the advantage of his profession, as well as the ways and struggle styles of the Turks living in Cyprus and Western Thrace in terms of defending and protecting their rights and laws were examined.

Anahtar Kelimeler

Dr. Fazil Kucuk, Cyprus, Dr. Sadik Ahmet, Western Thrace

Kaynakça

• Ahmet, S. (1991, Ekim). Eşitlik dostluk ve barış partisi trakya müslüman türk toplumunundur, Batı Trakya’nın Sesi, Sayı 35, 13-14.
• Ahmet, S. (1995). Batı Trakya’da yaşayan Türk toplumunun şikâyetleri ve istekleri, Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni, 15(1-2), 1-9.
• Akdeniz, M. (2011, Ekim). İkinci Dünya Savaşı’nda Batı Trakya Türkleri, Türk Yurdu, Sayı 290, Yıl 100, 301-315.
• Alp, İ. (1995). Batı Trakya Türkleri, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 11(33), 613-652.
• Balyemez, M. (2021). İngiliz yönetimi döneminde Kıbrıs Türklerinin siyasi örgütlenmeleri (1923-1960), TTK Yayınları.
• Batı Trakya’nın Sesi. (1988, Mart-Nisan). 29 Ocak’ta Batı Trakya Türkü bir tarih yazdı, Sayı 3, 9-16.
• Batı Trakya’nın Sesi. (1988, Mart-Nisan). 29 Ocak öncesi soydaşlarımıza dağıtılan bildiriler, Sayı 3, 18.
• Batı Trakya’nın Sesi. (1988-1989, Aralık-Şubat). 20 Aralık’ta bütün Batı Trakyalının kalbi Selanik’te attı, Sayı 7-8, 18.
• Batı Trakya’nın Sesi. (1989, Mart-Nisan). Karacaoğlan köyü tarihi bir toplantıya sahne oldu, Sayı 9, 18-19. Batı Trakya’nın Sesi. (1989, Mart-Nisan). Gümülcine’de bağımsız liste kuruldu, Sayı 9, 4.
• Batı Trakya’nın Sesi. (1989, Kasım-Aralık). Zafer bağımsız listelerin olacak, Sayı 13, 4.
• Batı Trakya’nın Sesi. (1990, Kasım-Aralık). Yunanistan’da Türklerin parlamentoya girmesini engelleyen yeni seçim kanununu kabul edildi, Sayı 24-25, 16.
• Batı Trakya’nın Sesi. (1991, Nisan). Batı Trakya’da Türkler parti kuruyor, Sayı 29, 4.
• Batı Trakya’nın Sesi. (1991, Nisan). Batı Trakya’da Eşitlik, Dostluk ve Barış Partisi, Sayı 29, 6-7.
• Batı Trakya’nın Sesi. (1991, Eylül). Batı Trakya’da Eşitlik, Dostluk ve Barış Partisi, Sayı 34, 6-7.
• Batı Trakya’nın Sesi. (1991, Ekim). Kozlukebir’de muhteşem miting, Sayı 35, 4-5.
• Biber, T. (2020). Trakya gazetesine göre Yunanistan’da İç Savaş (Andartlık) ve Batı Trakya Türkleri (1944-1949), Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Sayı 33, 7-32.
• Bilsel, M. C. (1998). Lozan, 2, Sosyal Yayınları.
• Bozkurt, İ. (2001). Kıbrıs’ın tarihine kısa bir bakış, içinde İrfan Kaya Ülger ve Ertan Efegil (Eds.), Avrupa Birliği Kıskacında Kıbrıs Meselesi (Bugünü ve Yarını) (ss. 9-16). İkinci Baskı, Ahsen Yayıncılık.
• Çakıcı, D. (2021). İngiliz yönetiminde Kıbrıs Türk toplumu (1923-1960), [Yayımlanmamış doktora tezi]. Karadeniz Teknik Üniversitesi.
• Dere, U. (2021). Batı Trakya Türklerinin Cunta İdaresi yıllarında yaşadığı sorunlar (1967-1974), içinde Nilüfer Erdem (Eds.), Dr. Sadık Ahmet (ss. 107-119). T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı.
• Doğasal, D. (2020). Dr. Fazıl Küçük’ten satır araları, Dr. Fazıl Küçük Vakfı Yayınları.
• Druşotis, M. (2005). Karanlık yön EOKA, Öztürk Yıldırımbora (Çev.), Galeri Kültür Yayınları.
• Düstur. (1931). Üçüncü Tertip, 5, Necmi İstikbal Matbaası.
• Emircan, M. S. (2000). Kıbrıs Türk toprağıdır, bütün Türklerin vatanıdır, 1, Türk Metal Sendikası Yayınları.
• Eren, H. (Ocak 1994). Batı Trakya Türklerinin kültürel ve ekonomik durumu, Batı Trakya’nın Sesi, Sayı 58, 18-21.
• Erdem, N. (2021). Dr. Sadık Ahmet’in biyografisi, içinde Nilüfer Erdem (Eds.), Dr. Sadık Ahmet (ss. 149-155). T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı.
• Eroğlu, H. (Kasım 2002). Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’ni yaratan tarihi süreç ve son gelişmeler, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 18(54), 735-793.
• Gazioğlu, Ahmet C. (2000). Direniş örgütleri, gençlik teşkilatı ve sosyo-ekonomik durum (1958-1960), Kıbrıs Araştırma ve Yayın Merkezi.
• Grivas, G. (1964). The memoirs of General Grivas, Charles Foley (Eds.), Longmans.
• Güneş, A. (2020). Gayrinizami harp Balkan Harbi’nde komita, çete, jandarma ve milisler (1912-1913), Birinci Baskı, Kronik Yayınları.
• Gürsoy, C. (1971). Coğrafya bakımından Kıbrıs ve Türkiye, Milletlerarası Birinci Kıbrıs Tetkikleri Kongresi (14-19 Nisan 1969) Türk Heyeti Tebliğleri, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, 41-48.
• Hatip, Ö. (2021). Güven listesinin tesisi ve Dr. Sadık Ahmet’in ilk milletvekilliği, içinde Nilüfer Erdem (Eds.), Dr. Sadık Ahmet (ss. 211-229). T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı.
• Hüseyinoğlu, A. (2021). İmza kampanyası ve Dr. Sadık Ahmet’in siyasi hayatında 1988 yılı, içinde Nilüfer Erdem (Eds.), Dr. Sadık Ahmet (ss. 197-209). T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı.
• Karacan, A. N. (1971). Lozan, Milliyet Yayınları.
• Kasımoğlu, E. (2006). Eski günler eski defterler, Üçüncü Baskı, Novemberson Yayıncılık.
• Kayıhan, A. (1967). Lozan ve Batı Trakya: 1913’te ilk Türk Cumhuriyeti, Ötüken Yayınları.
• Keyvan, Ö. Z. ( 2012, Ocak). Türk-Yunan ilişkilerinde Batı Trakya Türkleri sorunu, Mesleki Bilimler Dergisi, Sayı 1, 20-31.
• Kurat, Y. T. (1986). Osmanlı İmparatorluğu’nun paylaşılması, Turhan Kitabevi.
• Küçük, C. (1992). Balkan Savaşı, TDV İslam Ansiklopedisi, 5, Diyanet Vakfı Yayınları, 23-25.
• Küçük, F. (1944, 25 Nisan). Kıbrıs Milli Türk Halk Partisi kuruldu, Halkın Sesi, 1.
• Küçük, F. (2000). 1821’den bu yana Kıbrıs Türkünün bilinmeyen tarafları, gösterdiği kahramanlıklar, Türklüğün gurur ve şerefini koruma mücadeleleri, Altay Sayıl (Haz.), Halkın Sesi Matbaası.
• Küçük, F. (2002). Kıbrıs Türk davası ve Kıbrıs’ta Rum vahşeti, Üçüncü Baskı, Devlet Basım Evi.
• Küçük, F. (2002, Mayıs-Haziran). Kıbrıs Türkü’nün geçirdiği acı günler- III, Kıbrıs Mektubu,15(3), 38-40.
• Küçük, S. (2009). Dr. Küçük’le bir ömür, Selen Ofset Yayınları.
• Maden, R. (2013, Haziran). Kıbrıslı Türklerin kurduğu direniş örgütleri ve Dr. Fazıl Küçük, Türk Dünyası Araştırmaları, Sayı 204, 169-188.
• Maden, R. (2014). Dr. Fazıl Küçük ve Kıbrıs, Tarihçi Kitabevi.
• Mehmet, O. (1989, Mayıs-Ekim). Bağımsız azınlık milletvekili Dr. Sadık Ahmet Kuran-ı Kerim’e el basarak milletvekili yemini etti, Batı Trakya’nın Sesi, Sayı 10-12, 13.
• Meray, S. L. (1969). Lozan Barış Konferansı, tutanaklar, belgeler, Takım 1, Cilt 1, Kitap 1, Dışişleri Bakanlığı Yayınları.
• Oran, Baskın. (1986). Türk-Yunan ilişkilerinde Batı Trakya sorunu, Maya Yayıncılık.
• Öksüz, H. (1999). Osmanlı Devleti’nin Birinci Dünya Savaşı öncesi Balkanlarda yaşamış olduğu siyasal süreç, Osmanlı Ansiklopedisi, 2, Yeni Türkiye Yayınları, 484-494.
• Öksüz, H. (2006). Batı Trakya Türkleri, Karam Yayınları.
• Özkan, M. N. (1951, 6 Ocak). Curnalcılık yapan ve ikilik yaratan kimdir, İstiklal, 1.
• Özpak, Ö. (2008). Dr. Sadık Ahmet siyasi hayatı ve kişiliği), [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Erciyes Üniversitesi.
• Özpak, Ö. (2021). Dr. Sadık Ahmet’in vefatı ve vefatının yankıları, içinde Nilüfer Erdem (Eds.), Dr. Sadık Ahmet (ss. 337-353). T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı.
• Öztoprak, İ. (1999). Kıbrıs’ta 1931 isyanı ve yankıları, Belleten, LXII(233-235), TTK Basımevi, 207-232.
• Öztürk, İ. M. (2014, Eylül). Soğuk Savaş döneminde Batı Trakya Türk Azınlığı (1945-1960), Tarih Okulu Dergisi, Sayı 19, Yıl 7, 467-507.
• Sadrazam, H. (1996). Kıbrıs Türkünün özgürlük mücadelesi lideri Dr. Fazıl Küçük, Kastaş Yayınları. Salih, T. (1946, 9 Kasım). Kıbrıs Türk Kurumlar Birliğinin kurulması zaruridir, Halkın Sesi, 2.
• Salihoğlu, T. (1989). Dr. Sadık Ahmet’in şahsında Batı Trakya Türkleri yargılanıyor, H. İlbeyi (Haz.), Batı Trakya Türkleri Dayanışma Derneği Yayınları.
• Sancaktar, F. M. (2013). Balkan Savaşları esnasında Osmanlı Hükümetleri, 100. Yıl Dönümünde Balkan Savaşları ve Edirne (Sempozyum 15 Şubat 2013), İstanbul, 4-5.
• Sarınay, Y. (2000). Osmanlı idaresinde Kıbrıs, Başbakanlık Devlet Arşivleri Yayınları.
• Sayıl, A. (2010). Dr. Fazıl Küçük’ün anıları ve siyasal örgüt çalışmaları, Yay Ajans Ltd.
• Sayıl, A. (2014). Resimlerle Dr. Fazıl Küçük, Fezem Ofset.
• Sediroğlu, S. C. (2022, Şubat). Lozan görüşmelerine giden süreçte ve Lozan’da Batı Trakya (1877-1878 Harbi-1923), Troyacademi, 7(1), 17-47.
• Serter, V. Z. (1970). Kıbrıs Tarihi, Kema Matbaası.
• Sonyel, S. R. (2003). Türk Kurtuluş Savaşı ve dış politika, 2, Üçüncü Baskı, TTK Yayınları.
• Tamçelik, S. (2009). Kıbrıs’ta güvenlik stratejileri ve kriz yönetimi, ODTÜ Yayınları. Tarakçı, M. (2010). Kıbrıs Barış Harekâtı, Hiperlink Yayınları.
• Tekakpınar, K. & Doğasal, D. (1991). Dr. Fazıl Küçük (1906-1984), Dilhan Ofset.
• Türker, P. Y. (2022). Beklenen güneş: Dr. Sadık Ahmet’in hayatı, kişiliği ve siyasi faaliyetleri (1947-1995), içinde Saadettin Yağmur Gömeç ve diğerleri (Haz.), Balkanların Bozkurt’u Sadık Ahmet’e Armağan (ss. 1-19). Berikan Yayınevi.
• Ünlü, C. (1981). Kıbrıs’ta basın olayı (1878-1981), Basın Yayın Genel Müdürlüğü.
• Quzoungiol, A. & Asal, U. Y. (2022). Batı Trakya Türklerinin siyasi mücadelesinde Dr. Sadık Ahmet’in liderliği, içinde Saadettin Yağmur Gömeç ve diğerleri (Haz.), Balkanların Bozkurt’u Sadık Ahmet’e Armağan (ss. 389-411). Berikan Yayınevi.