Disasters and Epidemics in Maraş During the Republican Period (1923-1960)

Yıl 2024, Cilt: 21 Sayı: 1, 301 - 319, 30.04.2024

Cengiz Şavkılı

https://doi.org/10.33437/ksusbd.1404798

Öz

The Republic of Turkey has made significant progress in modernization since its establishment, through its efforts in the military, political, economic, and social spheres. The government's action plan for combating epidemics and disasters is actually a result of planned development. This is because epidemics and natural disasters negatively affected the activities of the state and society. Epidemics and disasters had extremely negative effects on social life and the economy. Some epidemic diseases, such as trachoma, tuberculosis, malaria, and scabies, significantly reduced the quality of life of the people and sometimes even caused deaths. Natural disasters such as earthquakes, fires, floods, droughts, frost, and avalanches caused loss of life and property. This study examines the issue of natural disasters and epidemics that occurred in Maraş from 1923 to 1960. At this point, the damage and destruction caused by natural disasters such as earthquakes, fires, and heavy rains, as well as the official and civilian aid to the victims of these disasters, have been examined. In addition, the situation of epidemic diseases such as malaria, tuberculosis, trachoma, scabies, plague, and rabies that were seen in the region has been tried to be revealed. Thus, the historical dimension of the disasters and diseases mentioned is evaluated in the context of Maraş.In the article study, archival documents, as well as local and national newspapers of the period, memoirs, and research works were used.

Anahtar Kelimeler

Republic Era, Maraş, Disasters, Epidemic Disasters

Cumhuriyet Dönemi’nde Maraş’ta Yaşanan Afetler ve Salgın Hastalıklar (1923-1960)

Öz

Türkiye Cumhuriyeti Devleti, kuruluşundan itibaren askeri, siyasi, ekonomik ve sosyal alanlarda mücadele vermiş ve bu çabanın sonucunda modernleşme alanında önemli bir mesafe kat etmiştir. Devletin hazırlamış olduğu salgın hastalıklarla ve afetlerle mücadele eylem planı, aslında planlı kalkınmanın da bir sonucudur. Zira salgın hastalıklar ve doğal afetler devletin ve toplumun faaliyetlerini olumsuz yönde etkilemekteydi. Çünkü afetler ve salgın hastalıklar, sosyal hayat ve ekonomik alanda son derece negatif etkiler yapmaktaydı. Trahom, verem, sıtma, uyuz gibi bazı salgın hastalıklar toplumun hayat kalitesini önemli ölçüde düşürmüş, bazen de ölümlere bile neden olmuştur. Deprem, yangın, sel, kuraklık, don, çığ gibi doğal afetler ise can ve mal kayıplarına sebebiyet vermiştir. Bu çalışmada, Maraş’ta 1923 yılından 1960 yılına kadar yaşanan doğal afetler ve salgın hastalıklar konusu incelenmiştir. Bu noktada, deprem, yangın, aşırı yağışlar gibi doğal afetlerin yol açtığı zayiat ve tahribat ile söz konusu afetlerden dolayı mağduriyet yaşayan afetzedelere yönelik resmî ve sivil yardımlar mercek altına alınmıştır. Bunun yanı sıra yine bölgede görülen sıtma, verem, trahom, uyuz, veba, kuduz gibi salgın hastalıkların durumu ortaya konulmaya çalışılmıştır. Böylelikle söz konusu edilen afet ve hastalıkların Maraş özelinde tarihsel boyutu değerlendirilmiştir. Makale çalışmasında, başta arşiv belgeleri olmak üzere; dönemin yerel ve ulusal gazeteleri ile hatırat ve tetkik eserlerden yararlanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Cumhuriyet Dönemi, Maraş, Afetler, Salgın Hastalıklar

Kaynakça

• Akbıyık, Y. (1999), Millî Mücadelede Güney Cephesi Maraş, AAMY.
• Alpaslan, E. (2013), 1923-1950 Dönemi Türkiye Büyük Millet Meclisinde Maraş Milletvekilleri ve Siyasi Faaliyetleri, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Ana Bilim Dalı, Doktora Tezi, Kahramanmaraş.
• Alpaslan, Y., ve Çabuk, M. (2013), Yabancı Seyyahların Gözüyle Maraş ve Çevresi, (Edwin John Davis, Captain A.F. Townshend, Earl Percy M.P., Polonyalı Simeon), Çev: İpek Kısakürek, Noya Medya Yayınları.
• Atalay, B. (2008), Maraş Tarihi ve Coğrafyası, Yay. Haz: İlyas Gökhan-Mehmet Karataş, Ukde Yayınları.
• Bağdadlılar, A. (1974), Uzunoluk, İstiklal Harbi’nde Kahramanmaraş, Kervan Yayınları.
• Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, (1983), C. 7, İletişim Yayınları.
• Çetin, S. (2018), Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi Belgelerine Göre Maraş (1923-1950), [Yüksek lisans tezi], Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi.
• Darkot, B. (1993), “Maraş”, İA, C. VII, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul.
• Daş, A. (2005), Hicrȋ 1210 Maraş Depremi İlgili Manzum El Yazması Tarihler, I. Kahramanmaraş Sempozyumu, 6-8 Mayıs 2004, C. I, Maraşder-Kahramanmaraş Belediyesi.
• Dedeoğlu, M. (1996), Dünden Bugüne Kahramanmaraş, Lazer Ofset Mat. Tesisleri.
• Demokrasiye Hizmet, 10 Temmuz 1953, Sayı: 34+638.
• Demokrasiye Hizmet, 16 Temmuz 1953, Sayı: 34+643
• Demokrasiye Hizmet, 7 Temmuz 1953, Sayı: 34+635.
• Demokrasiye Hizmet, 8 Temmuz 1953, Sayı: 34+636.
• Doğan, A. (1999), XIX. Yüzyılın İkinci Yarısında Maraş, [Doktora tezi], Selçuk Üniversitesi.
• Eğilmez, M. (2018), Değişim Sürecinde Türkiye, Remzi Kitabevi.
• Engizek, 15 Aralık 1951, Sayı: 748.
• Engizek, 15 Aralık 1951.
• Engizek, 15 Temmuz 1947, Sayı: 46.
• Engizek, 17 Haziran 1948, Sayı: 188.
• Engizek, 18 Ekim 1947, Sayı: 86.
• Engizek, 21 Aralık 1948, Sayı: 264.
• Engizek, 3 Mayıs 1947, Sayı: 15.
• Engizek, 5 Haziran 1948, Sayı: 183.
• Engizek, 5 Ocak 1950, Sayı: 421.
• Engizek, 7 Aralık 1948, Sayı: 258.
• Ersevinç, M. (2019), Cumhuriyet Dönemi’nde Sağlık Politikasının Geliştirilmesi ve Sağlık Hizmetlerinde Sosyalleşme, 9. Uluslararası Atatürk Kongresi, 12-15 Kasım.
• Eyicil, A. (2009), Yakın Çağda Kahramanmaraş, Ukde Kitaplığı.
• Gökhan, İ. (2011), Başlangıçtan Kurtuluş Harbine Kadar Maraş Tarihi, Ukde Yayınları.
• Gönen, C. (2005), Ulusal kurtuluş savaşının ilk Kahramanı Maraş, Lazer Yayınları.
• Gümüşalan, N. (2014), XX. Yüzyılın İlk Yarısında Maraş (1908-1938), K. Maraş Belediyesi Yayınları.
• Günay, N. (2007), Maraş’ta Ermeniler ve Zeytun İsyanları, IQ Yayınları.
• Gürsel, A. (1998), Cumhuriyet Dönemi Sağlık Politikaları, [Doktora tezi], Hacettepe Üniversitesi.
• İstatistik Yıllığı DİE 1938 (1939), Başbakanlık İstatistik Umum Müdürlüğü.
• Kahraman Yurt, 10 Ocak 1953, Sayı: 847.
• Kahraman Yurt, 15 Eylül 1952, Sayı: 744.
• Kahraman Yurt, 17 Nisan 1950, Sayı: 182.
• Kahraman Yurt, 23 Aralık 1952, Sayı: 831.
• Kahraman Yurt, 6 Kasım 1952, Sayı: 791.
• Kapusuzoğlu, B., Y. (2022), Atatürk Dönemi Doğal Afetler (1923-1938), [Doktora tezi], Ankara Üniversitesi.
• Karabulut, U. (2007), Cumhuriyet’in İlk Yıllarında Sağlık Hizmetlerine Toplu Bir Bakış: Dr. Refik Saydam’ın Sağlık Bakanlığı ve Hizmetleri (1925-1937), Çağdaş Türkiye Araştırmaları Dergisi, C. 6, S. 15, 151-160.
• Karadağ, H. (1943), İstiklal Savaşında Maraş, Ata Çelebi Basımevi.
• Kerr, S.E. (1973), The Lıons of Marash, Personel Experiences With American Near East Relief 1919-1922, Albany: State University of New York Press.
• Kesik, M. (2005), Maraş depremi (1114), Tarih Dergisi, S. 42, 43-46.
• Köse, R. (2021), Cumhuriyet Dönemi’nde Maraş’ın Bazı Sosyal Sorunları ve Çözüm Yolları (1939-1950), Belgi Dergisi, S. 22, 377-398.
• Köseler, O. (2023), Demokrat Parti Döneminde Maraş’ta Seçimler ve Siyaset, [Yüksek lisans tezi], Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi.
• Özer, S. (2020), Maraş’ta Salgın Hastalıklarla Mücadele (1935-1960), Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, C.20, S.41. 701-728.
• Özkaya, H. (2016), Cumhuriyet Döneminde Bulaşıcı Hastalıklarla Mücadele, Türk Aile Hekimi Dergisi, C.2, S.20, 77-84.
• Öztürk, S. (2006), Osmanlı Salnamelerinde Maraş Sancağı (1284-1326/1867-1908), C. 1-2, Kahramanmaraş Belediyesi Kültür Armağanı.
• Paköz, A.E. (2013), Maraş Sivil Mimari Yapılarının İncelenmesi ve Gözlüklü Ali Evi Restorasyon Önerisi, [Yüksek lisans tezi], Yıldız Teknik Üniversitesi.
• Palutoğlu, M., Şaşmaz, A. (2017), 29 Kasım 1795 Kahramanmaraş Depremi, Güney Türkiye, Maden Tetkik ve Arama Dergisi, S. 155, 191-206.
• Resmî Gazete, 14.04.1930.
• Saral, H., Saral, T. (1970), Vatan Nasıl Kurtarıldı, Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Sarıgül, O., Turoğlu, H. (2020), Kahramanmaraş Şehri Sel ve Taşkınlarının Coğrafi Analizi ve Öngörüler, Coğrafya Dergisi, S. 40, 275-293.
• TBMM Zabıt Ceridesi, (1977), D. 2, C. 19, TBMM Matbaası.
• TBMM Zabıt Ceridesi, (1937), D. 5 C. 18, TBMM Matbaası.
• TBMM Zabıt Ceridesi, (1950), D. 8, C. 24, TBMM Matbaası.
• Tekin, A. (2021), Tarihten Günümüze Epidemiler, Pandemiler ve Ekonomik Sonuçları, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S. 40, 330-355. Tombul, Y. (2019), Cumhuriyet Dönemi Maraş Basını ve Bölgenin Sosyo Ekonomik ve Kültürel Gelişiminin Basındaki Yansımaları, [Yüksek lisans tezi], Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi.
• Tükel, S. (1952-1953), Tatlı ve Acı Hatıralar, Piyasa Matbaası.
• Yalçındağ, K., İ. (2018), Türkiye’de 1950-1960 Dönemi Sağlık Politikaları, [Yüksek lisans tezi], Cumhuriyet Üniversitesi.