YAŞAM KALİTESİNİN KENTSEL DÖNÜŞÜM PROJELERİNDE SORGULANMASI - SÜTLÜCE MAHALLESİ ÖRNEĞİ

Yıl 2023, Cilt: 3 Sayı: 2, 89 - 118, 28.07.2023

Selin Arabulan , Ebru Oran

https://doi.org/10.56682/ksydergi.1303003

Öz

Kentsel dönüşüm depremlerle yaşayan ülkemizin her felaket sonrası gündemine gelen bir kavramdır. 1999 Marmara Depremi sonrası konuşulmaya ve üzerinde çalışılmaya başlanmış olan kavram, 2012 tarihinde yürürlüğe giren, 6306 sayılı “Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun” ve yönetmelikleri ile uygulama alanı bulmuştur. Uygulamalar, tanımındaki gibi yalnızca, kent merkezinde işlevini yitirmiş, eskimeye ya da bozulmaya uğramış deprem riskli alanların/ binaların yenilenmesi değil farklı sosyal grupları bir araya getirecek bir çevresel zenginlik yaratılması, bölgede yaşayanlar için yeni iş imkanları sağlanması ve onların üretkenliklerini geliştirecek stratejilerle desteklenmesi olarak da ifade edilebilir. Ne var ki, doğal afet riski seviyesinin yüksek ve kentsel yaşam kalitesi seviyesinin düşük olduğu durumlarda, kentsel riskleri azaltarak yaşam kalitesini arttırmak, kentleri yeniden canlandırmak ve yenilemek üzere başvurulması gereken kentsel dönüşümün, söz konusu yasa ve yönetmeliklerden hareketle gerçekleştirilmeye çalışılan uygulamaların, arazi geliştirme projelerinin bir aracı gibi kullanıldığı, toplumda yaygın bir kanı haline gelmiştir. Aynı şekilde mevcutta bulunmayan ya da yetersiz olan kentsel donatı alanlarının ise kullanıcı profiline, beklentisine ya da yaşam şekline uygun olmayan şekilde fazla imkanlarla ancak minimum mekan büyüklükleri ile planlanarak, özellikli konumları da dikkate alınarak yüksek gelir gruplarına pazarlandığı görülmektedir. Dönüşüm uygulamalarının kullanıcısını dikkate almadan yapılmasının kentlerdeki yaşam kalitesi seviyesini yükseltmek yerine düşürebileceği; doğal afet zararlarını azaltmaya çalışırken sosyal sorunları arttıracağı değerlendirilmektedir.
Çalışma kapsamında kentsel dönüşüme ihtiyaç olan bölgelerde, TOKİ iş birliğindeki uygulamalar ve süreçler aktarılmaktadır. Uygulamaların yaşamsal kalite değerlendirmesi konutlara ait sayısal verileri, Plan Yapımına Ait Esaslara Dair Yönetmelik’in ek maddesinde yer alan sosyal donatı alanları sayısal verileri ve TOKİ’nin proje sürecine katılım şekli üzerinden nesnel olarak yapılmaktadır. Çalışma sırasında yapılan gözlem ve alan inceleme aşamasında kullanıcılarla da görüşme ve mülakat yapılmış ve onlara ait öznel veriler de paylaşılmıştır. İstanbul’un tarihi geçmişe ve merkezi konuma sahip Sütlüce Mahallesi dönüşüm süreci ise belirlenen başlıklar altında incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kentsel Dönüşüm, Kentsel Yaşam Kalitesi, TOKİ, Konut Alanları, Kentsel Donatı Alanları

Kaynakça

• Ahes. (2022). Ahes İnşaat Ticaret ve Sanayi Anonim Şirketi. In.
• Akkar, Z. M. (2006). Kentsel dönüșüm üzerine Batı’daki kavramlar, tanımlar, süreçler ve Türkiye. Planlama, 2, 29-38.
• Arabulan, S. (2015). Kentsel dönüşüm kapsamında kimliğin yeniden kazanımı: Edirne-Karaağaç örneği Trakya Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü].
• Aydıner, H. K. (2017). Kentsel dönüşüm uygulamalarının kentsel yaşam kalitesine etkileri: Denizli Karşıyaka Mahallesi örneği Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü].
• Baştürk, A. B. M., & Altun, L. (2001). İstanbul Büyükşehir Belediyesi Haliç Dönüşüm Projeleri. Haliç 2001 Sempozyumu, 36-64.
• Canatan, İ. (2023). Canatan İnşaat Retrieved 11.05.23 from https://canataninsaat.com.tr/portfolio_page/kuzey-ankara-kentsel-donusum-projesi-5-6-8-9-etaplar-ankaraturkiye/
• Çardak, F. S., & Çolak, A. (2011). Kentsel Dönüşüm Bağlaminda Toki Konutlarinin İncelenmesi: Yüreğir Sinanpaşa Kentsel Dönüşüm Projesi Ve Aksantaş Toki Örneği. Ç.Ü Fen ve Mühendislik Bilimleri Dergisi, 26.
• Eciş, R., Toros, Ö., Hançer, O., & Kocababa, S. (2019). Antalya İli Dönüşüm Uygulamaları, Kepez-Santral Kentsel Dönüşüm Projesi.
• Geray, C. (1998). Kentsel yaşam kalitesi ve belediyeler. Türk İdare Dergisi, 70(421), 323-346.
• Görün, M., & Mustafa, K. (2010). Kentsel dönüşüm ve sosyal girişimcilik bağlamında Türkiye’de kentsel yaşam kalitesinin artırılması. Yönetim Bilimleri Dergisi, 8(2), 137-164.
• Gür, M. (2016). Türkiye’deki Kentsel Dönüşüm Politikalarinin Toki İşbirliğiyle Gerçekleşen Uygulamalar Üzerinden Okunmasi: Bursa Örneği. Uludağ Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Dergisi, 21(2), 341-364.
• İlkme, M. (2008). Kentsel Dönüşüm ve Bursa Raporu. TMMOB Şehir Plancıları Odası Bursa Şubesi, 5.
• Karaman, Ö. (2021). Kentsel dönüşümle değişen gündelik hayatın ritimanalizi: Sütlüce-Örnektepe kentsel dönüşüm alanı örneği
• Keleş, R. (2004). Kentsel dönüşümün tüzel altyapısı. HB Tuna (Editör), Dosya: Kentsel Dönüşüm ve Katılım, Mimarist Dergisi, TMMOB Mimarlar Odası İstanbul Büyükkent Şubesi, 4(12), 73-75.
• Kellekçi, Ö. L., & Berköz, L. (2010). Konut ve çevresel kalite memnuniyetini yükselten faktörler. İTÜDERGİSİ/a, 5(2).
• Kılıç, T., & Hardal, S. (2014). Kentsel dönüşümün sosyal ve mekansal yansımalarına bir örnek: Sarıgöl Mahallesi (Gaziosmanpaşa-İstanbul). Türk Coğrafya Dergisi(62), 1-7.
• Kıran Çakır, H., Aydın, D., & Arabulan, S. (2020). Adaptive reuse of open spaces in historical buildings.
• International Journal of Building Pathology and Adaptation, 38(5), 703-719.
• Kömürciyan, E. Ç. (1988). İstanbul tarihi XVII. asırda İstanbul. (H. D. Andreasyan, Trans.). Eren Yayıncılık ve Kitapçılık.
• Köseoğlu, F. G. (2010). Haliç’te; Kültür Endüstrilerinin Yer Seçimi, Kümelenme Eğilimi Ve Kentsel Yenileşme İle Kültür Endüstrileri Arasındaki Etkileşim Fen Bilimleri Enstitüsü].
• Lichfield, D. (1992). Urban Regeneration for the 1990s. London Planning Advisory Committee, London. Lök, S. (2009). Kentsel yenileme dairesi. Kentsel Dönüşüm Adana Sempozyumu.
• Markoç, İ. (2017). Konut kullanıcısı hareketliliğinde kalite ve memnuniyet değerlendirmesi: Sarıgöl konut dönüşüm alanı
• Misirli, H. (2018). Örnektepe Kentsel Dönüşüm Projesi Nerede Yapılacak? Retrieved 04.05.23 from https://www.emlaksayfasi.com.tr/istanbul-kentsel-donusum projeleri/ornektepe-kentsel-donusum-projesi-nerede-yapilacak-h42911.html
• Okumuş, D. E., & Eyüboğlu, E. E. (2015). Kentsel dönüşüm öncesi kentsel yaşam kalitesi araştırmasına yönelik yöntem önerisi ve Ataşehir Barbaros Mahallesi örneklemi. Planlama Dergisi, 25(2), 93-106.
• Oran, E. (2023). İstanbul'da Kentsel Dönüşüm Süreci ve Uygulanabilirliğinin İrdelenmesi: Sütlüce Mahallesi Örneği Trakya Üniversitesi]. Edirne.
• Özdemir, G. G. (2019). Kentsel dönüşüm projelerinin sürdürülebilirlik göstergeleri ile değerlendirilmesi: Fikirtepe kentsel dönüşüm projesi Fen Bilimleri Enstitüsü].
• Özservet, Y. Ç. (2014). İstanbul Sütlüce-Halıcıoğlu Bölgesi Yerleşim Dokusunun Dönüşümü.
• Özsoy, A. (1995). Toplu Konutlarda Kalite ve Sürdürülebilirliği. Mimari ve Kentsel Çevrede Kalite Arayışları Sempozyumu. ĐTÜ Haziran. S, 209-214.
• Perloff, H. S. (2015). The quality of the urban environment: essays on" new resources" in an urban age. Routledge.
• Pérouse, J.-F. (2017). The tremendous making and unmaking of the peripheries in current Istanbul. In Understanding the City through its Margins (pp. 33-44). Routledge.
• Roberts, P. (2000). The evolution, definition and purpose of urban regeneration. Urban regeneration: A handbook, 1, 9-36.
• Roberts, P., & Sykes, H. (1999). Urban regeneration: a handbook. Sage.
• Shookner, M. (1998). A quality of life index for Ontario. Centre for the Study of Living Standards Centre d'etude des niveaux de vie (CSLS), Ottawa.
• Temel, A. T. (2009). Gayrimenkul Yatırım Aracı Olarak Otel Yatırımları: Sütlüce Bolgesinde “hılton Garden Inn Haliç” Örneği Fen Bilimleri Enstitüsü].
• TMMOB. (2013). Kentsel Dönüşüm İlkeleri. https://www.spo.org.tr/detay.php?sube=0&tip=1&kod=4748 Toki. (2010). Toplu Konut Alanlarında Kentsel Çevresel Standartlar İçin Bir Değerler Sistemi Önerisi (TOKİ Araştırma Dizisi 5, Issue. )
• Toki. (2023). https://www.toki.gov.tr/sosyal-konutlar
• Torunoğlu, E. (1997). Kentleşme-Çevre Sorunları ve Kentsel Yaşam Kalitesi. Ankara: Öteki Yayınevi.
• Üçer, A. G. (2009). Kentsel yaşam kalitesinin belediye hizmetleri kapsamında belirlenmesine ve geliştirilmesine yönelik bir yaklaşım: orta ölçekli kent örnekleri. Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara. Adres: https://tez. yok. gov. tr/UlusalTezMerkezi/TezGoster.
• Üskent, S. (2003). Dönüşümün Kentlere Yeni Bir Gelecek Yaratmadaki Gücü: Cardiff Körfezi Örneği. Kentsel Dönüşüm Sempozyumu, Yıldız Teknik Üniversitesi Oditoryumu, İstanbul.
• Whoqol. (1995). The World Health Organization quality of life assessment (WHOQOL): position paper from the World Health Organization. Social science & medicine, 41(10), 1403-1409.
• Yapı. (2019). Sulukule'de Kentsel Dönüşüm Projesine İptal Kararı. Retrieved 14.06.23 from http://www.yapi.com.tr/haberler/sulukulede-kentsel-donusum-projesine-iptal-karari_174875.html
• Yücetürk, E. (2001). Haliç siluetinin oluşum-değişim süreci ve kentsel imge yönünden ele alınması, Y.T.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Yüksel, Ö. (2007). Kentsel Dönüşümün Fiziksel ve Sosyal Mekâna Etkisi: Kuzey Ankara Girişi Kentsel Dönüşüm Projesi. Gazi Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.