Araştırma Makalesi
BibTex RIS Kaynak Göster

Fibromyalji Hastalarında Travmatik Yaşantıların Hastalığa Etkisi

Yıl 2018, Cilt: 10 Sayı: 2, 134 - 143, 15.08.2018
https://doi.org/10.18521/ktd.412881

Öz

Amaç: Kompleks
ve çok boyutlu bir klinik sendrom olan Fibromiyalji sendromunda (FMS),birçok
somatik ve psikolojik yakınmalar olduğu için, hastanın yaşadığı travmatik
olayları; romatolojik ve psikiyatrik hastalarla karşılaştırarak, travmanın
hastalığa ne kadar etkisi olduğunu araştırmak istedik.

Gereç
ve Yöntem:
Çalışmaya
111 FMS hastası ile kontrol grubu olarak 209 osteoartrit (OA), 60 romatoid
artrit (RA) ve 59 depresyonlu hasta alınmıştır. Çalışmada veri toplamak için
sosyodemografik bilgi formu, Çocukluk Çağı Travma
Ölçeği (ÇÇTÖ), Disosiyatif Yaşantılar Ölçeği (DYÖ), Stresle Başa Çıkma Tarzları
Ölçeği (SBÇTÖ), Travmatik Yaşantılar Ölçeği (TYÖ) ve Beck Anksiyete Ölçeği
(BAÖ) kullanılmıştır
.

Bulgular: FMS,
OA, RA hastalarının ÇÇTÖ ve DYÖ puanları, depresyonlu hastalardan anlamlı
derecede düşük bulunmuştur. FMS, OA, RA hastaları arasında ise anlamlı fark
saptanmamıştır. FMS, OA ve RA hastalarının benzer şekilde stresle başa çıkma
yollarını yoğun kullandıkları, buna karşın
depresyonlu hastaların ise stresle başa çıkma yollarının tamamını daha az
kullandıkları görülmüştür. TYÖ puanları açısından gruplar arasında anlamlı fark
bulunmamıştır. Ancak ölçeğin her bir sorusuna verilen ‘evet’ cevapları
karşılaştırıldığında;‘duygusal ihmal, vücutça
istismar ve cinsel tacize uğrama’sıklığı depresyonlu hastalarda daha fazla
saptanmıştır. FMS ve depresyonlu hastalarda anksiyete oranı yüksek ve benzer
görülmüştür
.







Sonuç: Travma
hem fonksiyonel hem de organik kökenli ağrılara yol
açabilir. Fonksiyonel ağrıları olan FMS hastalarının travma durumları,
dissosiyatif yaşantı özellikleri depresyonlu hastalardan farklı ancak organik
etkenli ağrıları olan OA ve RA hastaları ile benzerdir. Travmaya bağlı stresle
başa çıkma yolarını FMS, OA ve RA hastalarının sık
kullandıkları, depresyonlu hastaların ise daha az kullandığı görülmektedir

Kaynakça

  • Referans 1-Wolfe F, Clauw DJ, Fitzcharles MA, et al. The American Collage of Rheumatology preliminary diagnostic criteria for fibromyalgia and measurement of symptom severity. Arthritis Care & Research. 2010; 62: 600-10.
  • Referans 2-Gupta A and Silman AJ. Psychological stress and fibromyalgia: A review of the evidence suggesting a neuroendocrine link. Arthritis Res Ther. 2004; 6(3): 98–106.
  • Referans 3-Thiagarajah AS, Guymer EK, Leech M, Littlejohn GO. The relationship between fibromyalgia, stress and depression. Int. J. Clin. Rheumatol. 2014; 9(4): 371–84.
  • Referans 4-Elmas O, Yildiz S, Bilgin S, Demirci S, Comlekci S, Koyuncuoglu HR, ve ark. Physiological parameters as a tool in the diagnosis of fibromyalgia syndrome in females: A preliminary study. Life Sci. 2016; 145: 51-6.
  • Referans 5-Bradley LA. Pathophysiology of Fibromyalgia. Am J Med 2009; 122(12): 3–13.
  • Referans 6-Elvin A, Siosteen AK, Nilsson A, Kosek E. Decreased muscle blood flow in fibromyalgia patients during standardised muscle exercise: a contrast media enhanced colour Doppler study. Eur J Pain 2006;10: 137-44.
  • Referans 7-Ablin JN, Beilinson N, Aloush V, Elkayam O, Finkelstein A. Association between fibromyalgia and coronary heart disease and coronary catheterization. Clin Cardiol 2009;32:E7-11.
  • Referans 8-Clauw DJ. Fibromyalgia: A clinical review. JAMA 2014; 311(15): 1547-55
  • Referans 9-Goldberg RT, Goldstein RA. Comparison of chronic pain patients and controls on traumatic events in childhood. Disabil Rehabil. 2000; 22: 756-63.
  • Referans 10-Semiz M, Kavakcı Ö, Pekşen H, Tunçay MS, Özer Z, Semiz EA ve ark. Post-traumatic stress disorder, Alexithymia and Somatoform Dissociation in Patients with Fibromyalgia, Turk J Phys Med Rehab 2014; 60: 245-51.
  • Referans 11-Walker EA, Keegan D, Gardner G, Sullivan M, Bernstein D, Katon WJ. Psychosocial factors in fibromyalgia compared with rheumatoid arthritis: II. Sexual, physical, and emotional abuse and neglect. Psychosom Med 1997; 59: 572-7.
  • Referans 12-Kopec JA, Sayre EC. Traumatic experiences in childhood and the risk of arthritis: A prospective cohort study. Can J Public Health 2004; 95: 361-5.
  • Referans 13- Ölmez SB, Ataoğlu BB, Kocagöz ZB, Pasin Ö. (In press). The investigation of childhood trauma in patients with panic disorder. (This manuscript is in press at the Nobel Medicus).
  • Referans 14-Hakkinen A, Hakkinen K, Hannonen P, Alen M. Force production capacity and acute neuromuscular responses to fatiguing loading in women with fibromyalgia are not different from those of h ealthy women. J Rheumatol 2000;27: 1277-82.
  • Referans 15-Lund E, Kendall SA, Janerot-Sjoberg B, Bengtsson A. Muscle metabolism in fibromyalgia studied by P-31 magnetic resonance spectroscopy during aerobic and anaerobic exercise. Scand J Rheumatol 2003;32: 138-45.
  • Referans 16- Graven-Nielsen T, Aspegren Kendall S, Henriksson KG, et al. Ketamine reduces muscle pain, temporal summation, and referred pain in fibromyalgia patients. Pain 2000;85: 483-91.
  • Referans 17- Su SY, Chen JJ, Lai CC, Chen CM, Tsai FJ. The association between fibromyalgia and polymorphism of monoamine oxidase a and interleukin-4. Clin Rheumatol 2007;26: 12-6.
  • Referans 18-Al-Allaf AW, Dunbar KL, Hallum NS, Nosratzadeh B, Templeton KD, Pullar T. A case-control study examining the role of physical trauma in the onset of fibromyalgia syndrome. Rheumatology (Oxford) 2002;41:450-3.
  • Referans 19-Yargıç LI, Utkun H, Şar V. Çocukluk çağı travmatik yaşantıları ve erişkinde dissosiyatif belirtiler. Psikiyatri Psikoloji Psikofarmakoloji (3P) Dergisi 1994; 2(4):338-47.
  • Referans 20-Ergin A, Uzun SU, Bozkurt AI. Tıp fakültesi öğrencilerinde stresle başa çıkma yöntemleri ve bu yöntemlerin sosyodemografik özelliklerle ilişkisi. Fırat Tıp Derg 2014; 19(1):31-7.
  • Referans 21-Güleç H, Sayar K, Topbaş M, Karkucak M, Ak İ. Fibromiyalji sendromu olan kadınlarda aleksitimi ve öfke. Türk Psikiyatri Dergisi 2004; 15(3):191-8.
  • Referans 22-Şar V, Öztürk E, İkikardeş E. Çocukluk çağı ruhsal travma ölçeğinin Türkçe uyarlamasının geçerlilik ve güvenilirliği. Türkiye Klinikleri J Med Sci 2012; 32(4):1054-63.
  • Referans 23-Bayram K, Erol A. Fibromiyalji ve romatoid artritte çocukluk çağı örselenmeleri, anksiyete ve depresyon. Arch Neuropsychiatry 2014; 51: 344-9.
  • Referans 24-Nijenhuis ERS, Vander Hart O, Kruger K. The psychometric characteristics of the traumatic experiences checklist (TEC): First findings among psychiatric outpatients clinical psychology and psychotherapy. Clin. Psychol. Psychother 2002; 9: 200–10.
  • Referans 25-Stein MB, Walker JR, Anderson G, Hazen AL. Childhood physical and sexual abuse in patients with anxiety disorders and in a community sample. Am J Psychiatry 1996; 153: 275.
  • Referans 26-Mancini C, Van Ameringen M, MacMillan H. Relationship of childhood sexual and physical abuse to anxiety disorders. J Nerv Ment Dis 1995; 183: 309-314.
  • Referans 27-Örsel S, Karadağ H, Kahiloğullari AK, Aktaş, EA. Psikiyatri hastalarında çocukluk çağı travmalarının sıklığı ve psikopatoloji ile ilişkisi. Anadolu Psikiyatri Derg, 2011; 12: 130-136.
  • Referans 28-Cortes AM, Saltzman KM, Weems CF, et al. Development of anxiety disorders in a traumatized pediatric population: A preliminary longitudinal evaluation. Child Abuse Negl 2005; 29: 905-914.
  • Referans 29- Gibb BE, Chelminski I, Zimmerman M. Childhood emotional, physical, and sexual abuse, and diagnoses of depressive and anxiety disorders in adult psychiatric outpatients. Depress Anxiety 2007; 24: 256-263.
  • Referans 30-Saleh A, Potter GG, McQuoid R, Boyd B, Turner R, MacFall JR, Taylor WD. Effects of early life stress on depression cognitive performance and brain morphology. Psychological Medicine 2017;47: 171-81.
  • Referans 31-Yüksel Ş. Felakete uyum ve ruh sağlığı. Klinik Psikiyatri 2000; 3: 5-11.
  • Referans 32-Langeland W, Draijer N, van den Brink W. Trauma and dissociation in treatment-seeking alcoholics: towards a resolution of inconsistent findings. Compr Psychiatry 2002;43: 195-203.
  • Referans 33-Gül A, Gül H, Özen NE, Battal S. Çocukluk Çağı Travmaları Zemininde Depresyon Anksiyete ve Dissosiasyon Semptomları İlişkisinin Araştırılması. JMOOD 2016; 6: 107-115.
  • Referans 34-Liotti G. Trauma, dissociation, and disorganized attachment: Three strands of a single braid. Psychotherapy: Theory, research, practice, training, 2004; 41(4), 472.
  • Referans 35-Merckelbach H, Muris P. The causal link between self-reported trauma and dissociation: A critical review. Behaviour research and therapy, 2001; 39 (3), 245-254.
  • Referans 36- Goldenberg DL, Kaplan KH, Nadeau MG, Brodeur C, Smith S, Schmid CH. A controlled study of a stress-reduction, cognitive-behavioral treatment program in fibromyalgia. Journal of Musculoskeletal Pain, 1994; 2(2), 53-66.
  • Referans 37-Zautra AJ, Hamilton NA, Burke HM. Comparison of stress responses in women with two types of chronic pain: Fibromyalgia and osteoarthritis. Cognitive therapy and research, 1999: 23(2), 209-230.

The Effect of Traumatic Experiences on Disease in Patients with Fibromyalgia Syndrome

Yıl 2018, Cilt: 10 Sayı: 2, 134 - 143, 15.08.2018
https://doi.org/10.18521/ktd.412881

Öz

Objective: The aim of this study is to examine the relationship
between FMS patients' traumatic experiences of patients with Osteoarthritis
(OA), Rheumatoid Arthritis (RA) and Depression.

Methods: Patients with fibromyalgia (n = 120),
osteoarthritis (n = 224), rheumatoid arthritis (n = 61) and depression (n = 59)
who were agree to participate in the study were included in the study. A total
of 6 scales performed including childhood trauma, dissociative experiences,
stress-coping style, traumatic experiences checklist (TEC), Beck Anxiety Scale
(BAS) and socio-demographic information form to achieve the aim of the study.

Results: The scores of childhood trauma and dissociative experiences of FMS, OA,
RA groups were significantly lower than the patients with depression. There was
no significant difference between the FMS, OA and RA groups in terms of these
characteristics. Moreover, it was found that patients with depression used less
stress coping methods differed from the other groups which used similar stress
coping styles. There was no significant difference between all groups in terms
of traumatic experiences checklist results. However, when each “yes” answers of
TEC were compared, it was found that frequency of physical and sexual abuse,
and emotional neglect in patients with depression were higher than other
groups. Anxiety levels of FMS and patients with depression were both similar
and high.







Conclusion: Trauma can lead to
both functional and organic pain. Traumatic experiences, dissociative behaviors
of FMS patients, who have functional pain, were lower than patients with
depression. However, these characteristics of patients with FMS were similar
with OA and RA patients, who have organic pain. 

Kaynakça

  • Referans 1-Wolfe F, Clauw DJ, Fitzcharles MA, et al. The American Collage of Rheumatology preliminary diagnostic criteria for fibromyalgia and measurement of symptom severity. Arthritis Care & Research. 2010; 62: 600-10.
  • Referans 2-Gupta A and Silman AJ. Psychological stress and fibromyalgia: A review of the evidence suggesting a neuroendocrine link. Arthritis Res Ther. 2004; 6(3): 98–106.
  • Referans 3-Thiagarajah AS, Guymer EK, Leech M, Littlejohn GO. The relationship between fibromyalgia, stress and depression. Int. J. Clin. Rheumatol. 2014; 9(4): 371–84.
  • Referans 4-Elmas O, Yildiz S, Bilgin S, Demirci S, Comlekci S, Koyuncuoglu HR, ve ark. Physiological parameters as a tool in the diagnosis of fibromyalgia syndrome in females: A preliminary study. Life Sci. 2016; 145: 51-6.
  • Referans 5-Bradley LA. Pathophysiology of Fibromyalgia. Am J Med 2009; 122(12): 3–13.
  • Referans 6-Elvin A, Siosteen AK, Nilsson A, Kosek E. Decreased muscle blood flow in fibromyalgia patients during standardised muscle exercise: a contrast media enhanced colour Doppler study. Eur J Pain 2006;10: 137-44.
  • Referans 7-Ablin JN, Beilinson N, Aloush V, Elkayam O, Finkelstein A. Association between fibromyalgia and coronary heart disease and coronary catheterization. Clin Cardiol 2009;32:E7-11.
  • Referans 8-Clauw DJ. Fibromyalgia: A clinical review. JAMA 2014; 311(15): 1547-55
  • Referans 9-Goldberg RT, Goldstein RA. Comparison of chronic pain patients and controls on traumatic events in childhood. Disabil Rehabil. 2000; 22: 756-63.
  • Referans 10-Semiz M, Kavakcı Ö, Pekşen H, Tunçay MS, Özer Z, Semiz EA ve ark. Post-traumatic stress disorder, Alexithymia and Somatoform Dissociation in Patients with Fibromyalgia, Turk J Phys Med Rehab 2014; 60: 245-51.
  • Referans 11-Walker EA, Keegan D, Gardner G, Sullivan M, Bernstein D, Katon WJ. Psychosocial factors in fibromyalgia compared with rheumatoid arthritis: II. Sexual, physical, and emotional abuse and neglect. Psychosom Med 1997; 59: 572-7.
  • Referans 12-Kopec JA, Sayre EC. Traumatic experiences in childhood and the risk of arthritis: A prospective cohort study. Can J Public Health 2004; 95: 361-5.
  • Referans 13- Ölmez SB, Ataoğlu BB, Kocagöz ZB, Pasin Ö. (In press). The investigation of childhood trauma in patients with panic disorder. (This manuscript is in press at the Nobel Medicus).
  • Referans 14-Hakkinen A, Hakkinen K, Hannonen P, Alen M. Force production capacity and acute neuromuscular responses to fatiguing loading in women with fibromyalgia are not different from those of h ealthy women. J Rheumatol 2000;27: 1277-82.
  • Referans 15-Lund E, Kendall SA, Janerot-Sjoberg B, Bengtsson A. Muscle metabolism in fibromyalgia studied by P-31 magnetic resonance spectroscopy during aerobic and anaerobic exercise. Scand J Rheumatol 2003;32: 138-45.
  • Referans 16- Graven-Nielsen T, Aspegren Kendall S, Henriksson KG, et al. Ketamine reduces muscle pain, temporal summation, and referred pain in fibromyalgia patients. Pain 2000;85: 483-91.
  • Referans 17- Su SY, Chen JJ, Lai CC, Chen CM, Tsai FJ. The association between fibromyalgia and polymorphism of monoamine oxidase a and interleukin-4. Clin Rheumatol 2007;26: 12-6.
  • Referans 18-Al-Allaf AW, Dunbar KL, Hallum NS, Nosratzadeh B, Templeton KD, Pullar T. A case-control study examining the role of physical trauma in the onset of fibromyalgia syndrome. Rheumatology (Oxford) 2002;41:450-3.
  • Referans 19-Yargıç LI, Utkun H, Şar V. Çocukluk çağı travmatik yaşantıları ve erişkinde dissosiyatif belirtiler. Psikiyatri Psikoloji Psikofarmakoloji (3P) Dergisi 1994; 2(4):338-47.
  • Referans 20-Ergin A, Uzun SU, Bozkurt AI. Tıp fakültesi öğrencilerinde stresle başa çıkma yöntemleri ve bu yöntemlerin sosyodemografik özelliklerle ilişkisi. Fırat Tıp Derg 2014; 19(1):31-7.
  • Referans 21-Güleç H, Sayar K, Topbaş M, Karkucak M, Ak İ. Fibromiyalji sendromu olan kadınlarda aleksitimi ve öfke. Türk Psikiyatri Dergisi 2004; 15(3):191-8.
  • Referans 22-Şar V, Öztürk E, İkikardeş E. Çocukluk çağı ruhsal travma ölçeğinin Türkçe uyarlamasının geçerlilik ve güvenilirliği. Türkiye Klinikleri J Med Sci 2012; 32(4):1054-63.
  • Referans 23-Bayram K, Erol A. Fibromiyalji ve romatoid artritte çocukluk çağı örselenmeleri, anksiyete ve depresyon. Arch Neuropsychiatry 2014; 51: 344-9.
  • Referans 24-Nijenhuis ERS, Vander Hart O, Kruger K. The psychometric characteristics of the traumatic experiences checklist (TEC): First findings among psychiatric outpatients clinical psychology and psychotherapy. Clin. Psychol. Psychother 2002; 9: 200–10.
  • Referans 25-Stein MB, Walker JR, Anderson G, Hazen AL. Childhood physical and sexual abuse in patients with anxiety disorders and in a community sample. Am J Psychiatry 1996; 153: 275.
  • Referans 26-Mancini C, Van Ameringen M, MacMillan H. Relationship of childhood sexual and physical abuse to anxiety disorders. J Nerv Ment Dis 1995; 183: 309-314.
  • Referans 27-Örsel S, Karadağ H, Kahiloğullari AK, Aktaş, EA. Psikiyatri hastalarında çocukluk çağı travmalarının sıklığı ve psikopatoloji ile ilişkisi. Anadolu Psikiyatri Derg, 2011; 12: 130-136.
  • Referans 28-Cortes AM, Saltzman KM, Weems CF, et al. Development of anxiety disorders in a traumatized pediatric population: A preliminary longitudinal evaluation. Child Abuse Negl 2005; 29: 905-914.
  • Referans 29- Gibb BE, Chelminski I, Zimmerman M. Childhood emotional, physical, and sexual abuse, and diagnoses of depressive and anxiety disorders in adult psychiatric outpatients. Depress Anxiety 2007; 24: 256-263.
  • Referans 30-Saleh A, Potter GG, McQuoid R, Boyd B, Turner R, MacFall JR, Taylor WD. Effects of early life stress on depression cognitive performance and brain morphology. Psychological Medicine 2017;47: 171-81.
  • Referans 31-Yüksel Ş. Felakete uyum ve ruh sağlığı. Klinik Psikiyatri 2000; 3: 5-11.
  • Referans 32-Langeland W, Draijer N, van den Brink W. Trauma and dissociation in treatment-seeking alcoholics: towards a resolution of inconsistent findings. Compr Psychiatry 2002;43: 195-203.
  • Referans 33-Gül A, Gül H, Özen NE, Battal S. Çocukluk Çağı Travmaları Zemininde Depresyon Anksiyete ve Dissosiasyon Semptomları İlişkisinin Araştırılması. JMOOD 2016; 6: 107-115.
  • Referans 34-Liotti G. Trauma, dissociation, and disorganized attachment: Three strands of a single braid. Psychotherapy: Theory, research, practice, training, 2004; 41(4), 472.
  • Referans 35-Merckelbach H, Muris P. The causal link between self-reported trauma and dissociation: A critical review. Behaviour research and therapy, 2001; 39 (3), 245-254.
  • Referans 36- Goldenberg DL, Kaplan KH, Nadeau MG, Brodeur C, Smith S, Schmid CH. A controlled study of a stress-reduction, cognitive-behavioral treatment program in fibromyalgia. Journal of Musculoskeletal Pain, 1994; 2(2), 53-66.
  • Referans 37-Zautra AJ, Hamilton NA, Burke HM. Comparison of stress responses in women with two types of chronic pain: Fibromyalgia and osteoarthritis. Cognitive therapy and research, 1999: 23(2), 209-230.
Toplam 37 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Konular Sağlık Kurumları Yönetimi
Bölüm Makaleler
Yazarlar

Safinaz Ataoğlu

Handan Ankaralı Bu kişi benim

Ahmet Ataoğlu

Seyit Ankaralı

B. Bahar Ataoğlu Bu kişi benim

S. Bahar Ölmez Bu kişi benim

Yayımlanma Tarihi 15 Ağustos 2018
Kabul Tarihi 4 Haziran 2018
Yayımlandığı Sayı Yıl 2018 Cilt: 10 Sayı: 2

Kaynak Göster

APA Ataoğlu, S., Ankaralı, H., Ataoğlu, A., Ankaralı, S., vd. (2018). Fibromyalji Hastalarında Travmatik Yaşantıların Hastalığa Etkisi. Konuralp Medical Journal, 10(2), 134-143. https://doi.org/10.18521/ktd.412881
AMA Ataoğlu S, Ankaralı H, Ataoğlu A, Ankaralı S, Ataoğlu BB, Ölmez SB. Fibromyalji Hastalarında Travmatik Yaşantıların Hastalığa Etkisi. Konuralp Medical Journal. Ağustos 2018;10(2):134-143. doi:10.18521/ktd.412881
Chicago Ataoğlu, Safinaz, Handan Ankaralı, Ahmet Ataoğlu, Seyit Ankaralı, B. Bahar Ataoğlu, ve S. Bahar Ölmez. “Fibromyalji Hastalarında Travmatik Yaşantıların Hastalığa Etkisi”. Konuralp Medical Journal 10, sy. 2 (Ağustos 2018): 134-43. https://doi.org/10.18521/ktd.412881.
EndNote Ataoğlu S, Ankaralı H, Ataoğlu A, Ankaralı S, Ataoğlu BB, Ölmez SB (01 Ağustos 2018) Fibromyalji Hastalarında Travmatik Yaşantıların Hastalığa Etkisi. Konuralp Medical Journal 10 2 134–143.
IEEE S. Ataoğlu, H. Ankaralı, A. Ataoğlu, S. Ankaralı, B. B. Ataoğlu, ve S. B. Ölmez, “Fibromyalji Hastalarında Travmatik Yaşantıların Hastalığa Etkisi”, Konuralp Medical Journal, c. 10, sy. 2, ss. 134–143, 2018, doi: 10.18521/ktd.412881.
ISNAD Ataoğlu, Safinaz vd. “Fibromyalji Hastalarında Travmatik Yaşantıların Hastalığa Etkisi”. Konuralp Medical Journal 10/2 (Ağustos 2018), 134-143. https://doi.org/10.18521/ktd.412881.
JAMA Ataoğlu S, Ankaralı H, Ataoğlu A, Ankaralı S, Ataoğlu BB, Ölmez SB. Fibromyalji Hastalarında Travmatik Yaşantıların Hastalığa Etkisi. Konuralp Medical Journal. 2018;10:134–143.
MLA Ataoğlu, Safinaz vd. “Fibromyalji Hastalarında Travmatik Yaşantıların Hastalığa Etkisi”. Konuralp Medical Journal, c. 10, sy. 2, 2018, ss. 134-43, doi:10.18521/ktd.412881.
Vancouver Ataoğlu S, Ankaralı H, Ataoğlu A, Ankaralı S, Ataoğlu BB, Ölmez SB. Fibromyalji Hastalarında Travmatik Yaşantıların Hastalığa Etkisi. Konuralp Medical Journal. 2018;10(2):134-43.